Η Ρένα απαντά: Τι είναι επιτέλους η ενσυναίσθηση και γιατί είναι σημαντική;

Ο ορισμός της ενσυναίσθησης αλλά και τα αποτελέσματά του.

______________________

Η ιστορία της Ασυναίσθητης όπως την ξεχώρισα σήμερα.

Τι είναι πια αυτή η ενσυναίσθηση; Και γιατί είναι προσόν όταν κάποιος την έχει; Και όντως αξίζει τον κόπο; Θέλω μία βοήθεια ως προς την κατανόηση.

Πιθανότατα δεν έχω ενσυναίσθηση. έχω καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα στα 40 μου χρόνια. Έχω βάσιμες υποψίες ότι έχω στεναχωρήσει και πληγώσει αρκετό κόσμο, σημαντικό για μένα, αλλά και όχι τόσο σημαντικό, πραγματικά όμως άθελά μου διότι δεν αντιλαμβάνομαι τις περισσότερες φορές ότι το κάνω. Εννοείται ότι, όταν το αντιλαμβάνομαι, το σταματάω.

Είμαι ειλικρινής, αδυνατώντας να πω ψέματα τελείως και δεν μπορώ να προσποιηθω σε καμία συνθήκη καμία συμπεριφορά. Αυτό προφανώς μου έχει δημιουργήσει πολλές ρήξεις σε διάφορες διαπροσωπικές μου σχέσεις, τις οποίες προφανώς έχω δεχθεί το τέλος και τις επιπτώσεις χωρίς όμως να καταλαβαίνω τον λόγο ποτέ.
Ένας άνθρωπος αυτά που λέει και αυτά που σχολιάζει και αυτά που κάνει είναι σύμφωνα με αυτά που έχει ζήσει, με αυτά που ξέρει και με αυτά που νιώθει.
Πως μπορείς να περιμένεις από κάποιον να πει αυτά που θες να ακούσεις και όχι την ειλικρινή του άποψη για το θέμα; Γιατί τον ρωτάς αν δεν μπορείς να δεχτείς την εκάστοτε απάντηση;

Γιατί να μπω στη θέση σου; Στη θέση σου είσαι εσύ; Εγώ θα σου απαντήσω σύμφωνα με την δική μου οπτική και την δική μου θέση. Ρώτα και πέντε ακόμη και βγάλε συμπέρασμα. Πώς γίνεται να ακούω ατάκες τύπου ” ήρθα να ρωτήσω εσένα γιατί όλοι οι άλλοι θα μου χαιδεψουν τα αυτιά” ή “αφού είπε και η “Άννα” ότι είναι καλό, το πετύχαμε” ή ” θελω να μου πεις τι να πω για να βρω το δίκιο μου στη δουλειά ” και παρόλα αυτά να κατηγορουμαι συχνά πυκνά ότι πλήγωσα, στεναχώρησα, προσεβαλα.

Έχω σταματήσει να λέω οτιδήποτε χωρίς να ερωτηθω πρώτα, εδώ και πολλά χρόνια, γιατί ήταν μεγάλο πρόβλημα και λάθος μου. Πλέον όμως αρχίζω να σωπαίνω και στις συζητήσεις που συμμετέχω που έχω λόγο και που με αφορούν, και απλώς παρακολουθώ ανθρώπους να αλληλοκολακεύονται, να λένε ψέματα και να προσποιούνται.

Περιττό να σου πω πως όταν θέλω εγώ μια γνώμη -αποψη, μια χαρά ειλικρινείς είναι οι περισσότεροι γιατί δεν φοβούνται μήπως τους κακοχαρακτηρισω. Εγώ γιατί να μπω στη θέση του άλλου, αφού ο άλλος ουσιαστικά θέλει να του μιλήσω από τη δική μου θέση γιατί από την δική του δεν βγάζει άκρη; Και πως μπαίνεις στη θέση του άλλου; Γίνεται;

ΑΠΟ ΤΗΝ – Ασυναίσθητη

____________________

Ας οργανώσουμε τη συζήτηση

Τι ωραίο ερώτημα! Καταπληκτικό.

Μπερδεύεις ορισμένα πράγματα, την ειλικρίνεια με την κριτική, την συμπάθεια με την συμπόνια, την κολακεία με το νοιάξιμο, όπως κι αρκετός κόσμος, οπότε θα προσπαθήσω να τα ξεδιαλύνω.

Στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία περιγράφουμε με τον όρο αυτό την ικανότητά μας να μοιραζόμαστε από κοινού και να βιώνουμε σε πρώτο πρόσωπο τα συναισθήματα ενός τρίτου προσώπου. Θυμάσαι που παλιά το λέγαμε “συμπόνια”; Πόνεσες με τις εικόνες από το σεισμό στην Τουρκία; Σκέφτηκες τι περνάνε αυτοί οι άνθρωποι κι έχασες τον ύπνο σου; Δεν έχει να κάνει με την κρίση (η οποία αποτελεί ορθολογική διαδικασία) αλλά με την από κοινού συναισθηματική αλληλοεπικάλυψη. Κι έτσι δεν έχει να κάνει με το ψέμα και την αλήθεια, στα οποία επιμένεις ως ειλικρινής όπως δηλώνεις, καθώς αυτές οι έννοιες αφορούν σε γεγονότα, όχι συναισθήματα: το συναίσθημα δεν είναι ψεύτικο, το συναίσθημα είναι πάντα αληθινό, καθώς βιώνεται ως τέτοιο. Όλα τα συναισθήματα έγκυρα είναι, η διαχείρισή τους είναι που μας απασχολεί.

Η Ρένα απαντά: Έχω αγχωθεί φοβερά με το σεισμό στην Τουρκία

Ο όρος Einfühlung της γερμανικής μπήκε στο λεξιλόγιο της αγγλόφωνης κοινωνιοψυχολογίας ως empathy. Επειδή όμως προσκρούει στην υπάρχουσα ελληνική λέξη εμπάθεια (πάθος, ακόμη και μίσος) προτιμήθηκε μια διαφοροποιημένη λέξη, φτιαγμένη από το εν, συν και αίσθηση. Δηλαδή η ενσυναίσθηση σημαίνει επέκταση της αίσθησης του ατόμου πέρα από τον εαυτό του, επομένως διέπεται από διαπροσωπικό χαρακτήρα, δεν νοείται χωρίς τον άλλον, υπερβαίνει εαυτόν. Έτσι είναι μετασυναίσθημα, αναρώτηση κι επεξεργασία επί του συναισθήματος του άλλου.

Στην έμπρακτη ενσυναίθηση δεν κρίνουμε δηλαδή με βάση τα δικά μας βιώματα και συναισθήματα, αλλά ξεχνώντας τον εαυτό μας, φοράμε τα παπούτσια του άλλου για να “βιώσουμε” νοητά την δική του κατάσταση. Δεν βρίσκουμε απλώς παράλληλο με τα δικά μας συναισθήματα σε ανάλογες καταστάσεις, επειδή κάλλιστα μπορεί να μην έχουμε βιώσει ανάλογες καταστάσεις! Εξυπακούεται ότι επομένως καλά κάνεις και δεν διατυπώνεις γνώμη όταν δεν σε ρωτάνε, επειδή άνευ ενσυναίσθησης πράγματι η προσωπική προβολή μπορεί και να προσβάλλει και να πληγώσει.

Ας το δούμε με ένα σοβαρό παράδειγμα. Δεν έχω βιαστεί, όμως δεν σημαίνει ότι δεν συμπάσχω με τη γυναίκα που έχει βιαστεί -επειδή νιώθω τον πόνο της, την απόγνωσή της, το μπέρδεμα, την ενοχή της ακόμη για το πώς θα μπορούσε να το προλάβει και δεν της βγήκε, την ντροπή που της φοράει η κοινωνία, τα αντικρουόμενα συναισθήματα… Σε μια ενσυναισθητική στάση δεν βάζω τον εαυτό μου στη θέση της, επομένως καθόλου δεν κουνάω το δάχτυλο, “εγώ θα έκανα αυτό” ή “εγώ  θα είχα αποφύγει εκείνο” ή “έπρεπε όμως να είχες δει σημάδια” κ.ο.κ. Όλα αυτά αποτελούν διατύπωση κρίσης με βάση προσωπικές απόψεις, προσωπικά βιώματα και προσωπικές προβολές. Όμως το θύμα βιασμού δεν έχει ανάγκη αυτά, έχει ανάγκη κατανόησης.

Προσωπική ιστορία: Εξυπνάδες του τύπου “δεν τα έβλεπες;” είναι άκυρες και άκαιρες

Κι αντίστροφα, δεν έχω διαπράξει ποτέ φόνο εν βρασμώ ψυχής, αλλά μπορώ να συναισθανθώ την αδρεναλίνη της πράξης, το απεγνωσμένο κίνητρο, την αίσθηση του κατεπείγοντος, την μεταμέλεια, την ψυχική κατακρήμνιση κατόπιν. Κατανοώ σε ψυχικό επίπεδο δεν σημαίνει ούτε δικαιολογώ, ούτε απαλάσσω από την ευθύνη της πράξης. Η ευθύνη της πράξης είναι ακέραια. Απλώς ενσυναισθάνομαι. Κι αυτό είναι αντίδοτο στο μίσος, επειδή ακριβώς επιδιώκει την κατανόηση του άλλου. Ίσως αυτή είναι η έννοια της χριστιανικής παραίνεσης “αγαπάτε αλλήλους ως εαυτόν”.

Σε πιο απλά και καθημερινά θέματα, η ενσυναισθηματική στάση αποτελεί τον έναν πυλώνα της γνωστής ψυχοθεραπευτικής παραίνεσης. Να ρωτάμε δηλαδή κάποιον που μας κοινοποιεί έναν προβληματισμό του, θέλεις να σου βρω λύση ή θέλεις να σε ακούσω;, κι ανάλογα με την απάντηση να κινούμαστε. Συνήθως το άτομο που έρχεται με το πρόβλημά του σε κάποιον τρίτο αναζητά σε πρώτο επίπεδο να το ακούσουμε. Να μοιραστούμε το συναίσθημά του. Να “το βγάλει”, να γίνει έγκυρο, και σε δεύτερο πλέον επίπεδο -κι εφόσον είναι δυνατόν- να προσφερθεί και μια πιο πρακτική λύση.

Αυτό το πρώτο σκέλος ίσως να το μπερδεύεις με παρηγοριές και κολακείες, σύμφωνα με όσα παρατηρείς, αλλά νομίζω δεν είναι πάντα έτσι. Υπάρχει κόσμος που ακούει και συγκινείται με αυτά που ακούει. Συνήθως είναι άνθρωποι που έχουν ανεπτυγμένο το κομμάτι της εσωστρέφειας και της φροντιστικής διάθεσης. Επικεντρώνονται στις ανάγκες των άλλων αντί τις δικές τους συναισθηματικές ανάγκες. Με την διατύπωση κρίσης “εγώ θα έκανα αυτό” ή “εμένα μου φαίνεται έτσι” είμαστε μέσα στο Εγώ, ανακουφίζουμε μια δική μας ανάγκη, να δείξουμε στον εαυτό μας ότι παίρνουμε σωστές αποφάσεις, ότι έχουμε τον έλεγχο. Αυτό είναι όμως που πρέπει να παραμερίσεις αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις ενσυναίσθηση. Πρέπει να αγαπάς τον άνθρωπο. Κι αγαπώντας τον άλλον άνθρωπο, αγαπάς και τον εαυτό σου πληρέστερα.

Δυστυχώς ζούμε σε έντονα μισανθρωπική εποχή, όπου η μοναξιά, η απόσταση, ο δικαιωματισμός του “έχω πάντα δίκιο επειδή είμαι στα πάντα πελάτης” (και στις ανθρώπινες σχέσεις) μας έχουν απόκόψει βίαια απο την αγάπη στον συνάνθρωπο. Ακούγεται χριστιανικούλι και λίγο 1960s Κουμπαγιά, αλλά όντως κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί. (σ.σ.MEDITATION XVII, από το Devotions upon Emergent Occasions του John Donne)

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News