H ιστορία δύναμης του κόκκινου κραγιόν

Από όλα τα χρώματα, γιατί το κόκκινο είναι το χρώμα που έχει τόσο ιστορικά συνδεδεμένη σχέση με την ομορφιά; H γνωστή burlesque performer Dita von Teese αναφέρεται στο κόκκινο κραγιόν ως «αυτό που προκαλεί τον φόβο του Θεού στους ανθρώπους». Κι είναι γεγονός ότι η εικονογραφία του κόκκινου κραγιόν έχει συνδεθεί με εικόνες μοιραίων θηλυκών με διαστάσεις θεότητας. Εντούτοις η ιστορία του συνδέεται με την διεκδίκηση των γυναικών για μια καλύτερη ζωή. 

Η Gabriela Hernandez, ιστορικός των καλλυντικών και ιδρύτρια της Bésame Cosmetics, εξηγούσε στην Teen Vogue.

«Το κόκκινο είναι το χρώμα της ζωής, η φυσική ροή του αίματος, που κάνει κάποιον να φαίνεται υγιής και επιθυμητός». Αυτή η απόχρωση υπήρχε πριν από αιώνες και εξακολουθεί να κυριαρχεί μέχρι σήμερα.

Ως μέσο καλλωπισμού ξεκίνησε πολλές χιλιάδες χρόνια πριν, αλλά έγινε δημοφιλές γύρω στο 2500 π.Χ., εξαιτίας της Σουμεριανής βασίλισσας Paubi η οποία απεικονίζεται με χρωματισμένα κόκκινα χείλη. Το έντονο αυτό χρώμα μπορούσε να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας θρυμματισμένα κόκκινα πετρώματα και λευκό μόλυβδο, ένα τοξικό μείγμα, που ταίριαζε όμως στους βασιλείς, που φορούσαν την περίφημη πορφύρα (η χρώση προέρχεται από ένα όστρακο σε βαθύ κόκκινο-μωβ).

Το ίδιο φορούσε κι η πανίσχυρη βασίλισσα Ελισάβετ η Α’ της Αγγλίας, ο θάνατος της οποίας με παραμορφωμένα χείλη οδήγησε στην δαιμονοποίηση του κόκκινου κραγιόν για τα χείλη από κόλπους της Εκκλησίας. Πάτησαν πάνω στον φόβο του λαού και απέδωσαν δαιμονικές ιδιότητες σε αυτό. Στην διάρκεια της Βικτωριανής εποχής, μια εποχή με μικρή εξουσία των γυναικών στα δημόσια πράγματα, το κόκκινο κραγιόν ήταν υποβαθμισμένο.

Στην πορεία, το κόκκινο κραγιόν έγινε τόσο ζωτικής σημασίας κατά τη διάρκεια του τέλους του 19ου αιώνα προς τον 20ο, που η ιδιοκτήτρια καλλυντικών και σουφραζέτα η ίδια, Elizabeth Arden μοίραζε κόκκινο κραγιόν σε σουφραζέτες που συμμετείχαν σε πορείες για την διεκδίκηση ψήφου. Το κραγιόν έγινε από μόνο του μια εικονική μορφή διαμαρτυρίας. Eπιχειρήσεις ειδών καλλωπισμού όπως η Chanel και ο Max Factor εκμεταλλεύτηκαν τη δημοτικότητά  αυτή παρασκευάζοντας δικές τους εκδοχές, με κερί κηρήθρας και έλαια από φυτά, όπως το καστορέλαιο. 

Σύμφωνα με την Gabriela Hernandez, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το κραγιόν έγινε το πιο χρησιμοποιημένο καλλυντικό λόγω του πόσο φθηνό ήταν. «Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αριθμός των διαθέσιμων ανδρών μειώθηκε και οι γυναίκες αναγκάστηκαν να εισέλθουν στο εργατικό δυναμικό. Κέρδιζαν τα δικά τους χρήματα και μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν καλλυντικά», προσθέτει. Έτσι, πέρα από την έκφραση δύναμης μέσω της εμφάνισης, ήταν ένα σύμβολο ότι οι γυναίκες είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν κάτι για να ενισχύσουν την ομορφιά τους με το δικό τους χρήμα.

Η σύγχρονη σχέση μεταξύ των γυναικών και του κόκκινου κραγιόν είναι στην πραγματικότητα ριζωμένη στην ιστορία. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το ατρόμητο κόκκινο ήταν θηλυκό, αλλά τολμηρό και δυνατό. Έγινε σύμβολο δύναμης σε μια εποχή που οι άνδρες προσπαθούσαν να την αφαιρέσουν από τις γυναίκες. «Για να κερδίσουν περισσότερη φήμη και προσοχή στον σκοπό τους, μερικές κυρίες φορούσαν κραγιόν στις δημόσιες εκδηλώσεις τους. Αυτό θεωρήθηκε ως το σημάδι της ανεξάρτητης, χειραφετημένης γυναίκας, η οποία εκείνη την εποχή θεωρήθηκε αρκετά σκανδαλώδης. Αυτή η ανατρεπτική ενέργεια θα είχε επιφέρει μομφή από τους άντρες και ορισμένες γυναίκες που θεωρούσαν αυτές τις γυναίκες ως ηθικά ελλιπείς.» Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν ο Χίτλερ εναντιωνόταν στην χρήση του για τις εργαζόμενές του ως κάτι ανθυγιεινό (περιείχε ζωϊκά λίπη), το κόκκινο κραγιόν έγινε σύμβολο αντίστασης και τόνωσης του ηθικού.

Δυνατές γυναίκες της πολιτικής το χρησιμοποιήσαν επί τούτου ως ένδειξη δυναμισμού. Η Margaret Thatcher, πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία φωτογραφιζόταν με κόκκινα χείλη, και η Alexandria Ocasio-Cortez του αμερικανικού Κονγκρέσου.

Η ιστορικός μόδας Shelby Ivey Christie αναλογίζεται τη σχέση της με το κόκκινο κραγιόν ως έγχρωμη γυναίκα: «Για μένα, το κόκκινο κραγιόν σήμαινε να μετατοπίσω την αφήγηση γύρω από το τι σήμαινε παραδοσιακά το κόκκινο κραγιόν για τις μαύρες γυναίκες. Υπάρχει μια μακρά ιστορία υπερ-σεξουαλοποίησης, που ενισχύεται από καρικατούρες μαύρων γυναικών με υπερβολικά κόκκινα χείλη». Υπάρχει επίσης η ιστορία των σόου με τους ηθοποιούς να κοροϊδεύουν τους έγχρωμους, βάφοντας το δέρμα τους μαύρο (blackface) με μεγάλα κόκκινα χείλη, ενώ οι καρικατούρες της mammy φορούσαν συχνά κόκκινο κραγιόν.

Αυτή η προοπτική της φυλής και του κόκκινου κραγιόν προσθέτει άλλο ένα υπόστρωμα νοήματος, στο, γιατί το προϊόν ήταν τόσο συνδεδεμένο με την εξουσία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου όπου οι έγχρωμες γυναίκες αποκλείονταν. Θέτει ακόμη και το ερώτημα εάν το κόκκινο κραγιόν θα είχε τον ίδιο συμβολισμό κατά τη διάρκεια του κινήματος των Σουφραζετών, εάν οι έγχρωμες γυναίκες συμμετείχαν περισσότερο.

Βεβαίως το κόκκινο κραγιόν, θα μπορούσε να ιδωθεί επίσης ως το κουστούμι που “επιτρέπεται” να φορέσει η γυναίκα που δεν ορίζει η ίδια την σεξουαλικότητά της. Ως αυτό που της διαθέτουν οι παντοκράτορες της ποπ κουλτούρας ως εξουσία πάνω της: “Και θα φοράς κόκκινο κραγιόν (τακούνια, μικρό μαύρο φόρεμα κλπ) για να υποδηλοίς τις διαθέσεις σου και να γνωρίζομεν τι μέλλει γενέσθαι -μέχρι εκεί κι όχι περαιτέρω”.
Οι γόησες του παλιού Hollywood, από την Hedy Lamar ως την Marilyn Monroe φορούσαν κόκκινο κραγιόν. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της τραγουδοποιού Patti Smith, «Ακόμα και όταν ήμουν μικρό κορίτσι, γνώριζα ακριβώς τι δεν ήθελα να κάνω. Δεν ήθελα να φοράω κόκκινο κραγιόν». Στο σήμερα, η Taylor Swift τραγουδάει “Ι’ve got that red lip classic thing that you like”.

Η διατήρηση του μύθου είναι σύστημα.  Και το αντι-σύστημα είναι κι αυτό σύστημα.

Κάποιες φορές το κόκκινο κραγιον λειτουργεί σαν εκείνα τα τακούνια που ξέρεις ότι θα σε πονέσουν στα πόδια, και παρ’όλα αυτά τα αγοράζεις, ή σαν εκείνο το φόρεμα γεμάτο παγιέτα που δεν ξέρεις που θα μπορούσες να το φορέσεις, αλλά και πάλι το αγοράζεις. Δημιουργεί μια ελπίδα, μια προσδοκία, ότι θα δημιουργήσεις τις συνθήκες να το φορέσεις. Σε εποχές μάλιστα οικονομικής κρίσης, η αγορά μιας μικρής και προσιτής πολυτέλειας, όπως το κραγιόν, προτιμάται για λόγους ανόρθωσης του ηθικού. Οι ανθρωπολόγοι, κοινωνικοί ψυχολόγοι και marketeers, το ονομάζουν The Lipstick Effect. Η αγορά αυτή μας χαροποιεί ιδιαίτερα στην ιδέα του fancy, όπως το κόκκινο κραγιόν, περισσότερο απο κάτι απλό, γιατί με αυτό αισθανόμαστε ότι θα “ανεβούμε” ψυχολογικά και θα τονωθεί η αυτοπεποίθησή μας. Και τελικά δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News