Αν έχεις περπατήσει σε καλντερίμι Κυκλαδονησιού καλεσμένη σε επίσημο πάρτυ γάμου, αν έχεις παρακολουθήσει Shopping Star με θέμα garden party και υποψήφιες με λεπτά ψηλά τακούνια στιλέττο που (αναπόδραστα) θα σφηνώσουν στις λάσπες, ή αν η δουλειά σου απαιτεί οκτάποντα και η ερωτική σου ζωή δωδεκάποντα, το ξέρεις καλύτερα απ’όσο θα μπορούσα να στο εξηγήσω. Τα ψηλά τακούνια είναι όμορφα, το δίχως άλλο, όπως είδαμε και στην ταινία Barbie όπου ξαφνικά η ηρωίδα ξεπέζεψε με απορία, αλλά πονάνε. Πονάνε, καταπιέζουν, δημιουργούν μυοσκελετικά προβλήματα με την παρατεταμένη χρήση. Κι αναρωτιέται κανείς πώς όμως καθιερώθηκε αυτή η μόδα;
Η έκθεση του Μουσείου στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μόδας, που βρίσκεται στην πανεπιστημιούπολη της Νέας Υόρκης του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μόδας, με την ονομασία Shoes: Anatomy, Identity, Magic, αποκαλύπτει ότι η σχέση μας με τα υποδήματα ξεπερνά πολύ τις σωματικές ανάγκες προστασίας κι ευκολίας, εκτελώντας κοινωνικές και ψυχολογικές λειτουργίες επίσης.
Αλλά υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των αρχαίων παπουτσιών και αυτών που σχεδιάστηκαν τις τελευταίες χιλιετίες, επισημαίνει η διευθύντρια του μουσείου Valerie Steele, συνεπιμελήτρια της έκθεσης. Με την πάροδο του χρόνου, οι τσαγκάρηδες έδωσαν προτεραιότητα στη μόδα έναντι της λειτουργίας, πράγμα που σημαίνει ότι σταμάτησαν να σχεδιάζουν τα παπούτσια για να είναι άνετα ή να διευκολύνουν το περπάτημα. Και αυτό, με τη σειρά του, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο στέκονται και κινούνται οι άνθρωποι, καθώς και το πόσο κινητικοί είναι.
Τα τακούνια-πλατφόρμες (οι λεγόμενοι κόθορνοι) είναι “εφεύρεση” του αρχαιοελληνικού θεάτρου, ώστε αφενός να προσδώσει επιβλητικότητα προς τον θεατή για τεχνικούς λόγους (η γαρ απόσταση από τις κερκίδες) και για λόγους συμβολισμού: οι ήρωες είναι πάνω από τα ανθρώπινα, συχνά είτε πρόσωπα του μύθου είτε θεοί.
Τα τακούνια ως ξέχωρος σχηματισμός σε σχέση με τη σόλα εφευρέθηκαν για πρώτη φορά στην Περσία τον 10ο αιώνα και αρχικά σχεδιάστηκαν για άνδρες. «Οι πλούσιοι άντρες τα φορούσαν για να τους δώσουν επιπλέον ύψος, και όταν ίππευαν, τα τακούνια στερεώνονταν στους αναβατήρες», λέει η Steele. «Αλλά όταν οι Πέρσες βασιλιάδες ταξίδεψαν στις γαλλικές αυλές τον 17ο αιώνα, έφεραν μαζί τους την τάση και σύντομα τα τακούνια διαδόθηκαν ευρέως στους άνδρες στις ευρωπαϊκές αυλές».
Το πιο σχηματισμένο τακούνι σε στυλ ποδαράκι πολυθρόνας το καθιέρωσε ο βασιλιάς Λουδοβίκος ο 14ος της Γαλλίας (σαν πολυθρόνα Louis XV, Λουί κένζ, δηλαδή του διαδόχου του) για να επιβάλλεται στους αυλικούς του. Είναι ο επονομαζόμενος Βασιλιάς Ήλιος, εκείνος που θεμελίωσε τις Βερσαλλίες και έκανε την αυτοκρατορική αυλή να “μπατάρει” ολόκληρη την κρατική οικονομία -για να καταρρεύσει οριστικά 2 βασιλείς μετά. Από τον υπουργό οικονομικών του, τον Κολμπέρ, ονομάζεται ακόμη Επιτροπή Κολμπέρ ο κλάδος πολυτελείας στην Γαλλία. Το ψηλό τακούνι ξεκίνησε ως ανδρικό εργαλείο, δηλαδή. Εξ ου και το ψηλό τακούνι σε “επιθετικούς” εργασιακούς χώρους επιβάλλεται σε όσες έχουν φιλοδοξίες καριέρας -είναι η εξίσωση σε συμβολικό επίπεδο με τον άντρα.
Οι ψηλοτάκουνες γόβες άλλαξαν τη γυναικεία σιλουέτα, την οποία ορισμένοι άνδρες βρήκαν δελεαστική, κι έτσι συνδέθηκαν με τη σεξουαλικότητα των γυναικών. «Τα γυναικεία σώματα πάντα σεξουαλοποιούνταν και τα τακούνια άρχισαν να συνδέονται με τον γυναικείο ερωτισμό», λέει η Steele. «Τότε οι άντρες εγκατέλειψαν το τακούνι για πιο πρακτικές φλατ μπότες, αλλά οι γυναίκες συνέχισαν να τις φορούν».
Γιατί τα φοράμε; Επειδή είναι escapism. Ξεχνάμε τις υποχρεώσεις και τις αγγαρείες για λίγο. Πάμε κάπου αλλού. Γιατί χρειαζόμαστε να πάμε αλλού; Επειδή ζούμε σε ένα πλαίσιο. Δεν είμαστε πραγματικά κι ουσιαστικά ελεύθερες.
Η εικόνα της μοιραίας γυναίκας με τα πανύψηλα τακούνια και το κόκκινο κραγιόν (άλλο ένα σύμβολο της μόδας, όπως προηγουμένως γράψαμε αναλυτικά) έπλεξαν έναν μύθο που διαθλάται μέσα από εκατοντάδες ταινίες, κόμικς και ποπ λογοτεχνία.
Το ψηλό τακούνι είναι η σύγχρονη μεταγραφή του ψυχαναλυτικού φόβου της vagina dentata, του “κόλπου με δόντια” που απειλεί να ευνουχίσει το αρσενικό. Κι ας είναι ένα φαλλικό σύμβολο το ίδιο το τακούνι -ή ίσως ακριβώς γι’αυτό: με το σχήμα του παραπέμπει σε διεμβολισμό, ίσως μια ομοφοβική απειλή. Ή ίσως σκέτο απειλή: στο ψυχολογικό θρίλερ White Single Female (1992) του Barbet Schroeder η γυναίκα τιμωρεί τον άντρα, αφού τον έχει κάνει πρώτα υποχείριό της, με μια πιο κυριολεκτική (κι αξέχαστη!) δολοφονική χρήση του τακουνιού στιλέττο. Η δε κάμψη της καμάρας του γυναικείου πέλματος που επιβάλλει το ψηλοτάκουνο πατούμενο σηματοδοτεί την ερωτική κορύφωση. Ο ήχος τους, εκείνο το αδέκαστο τάκα τάκα τάκα στο σκληρό πεζοδρόμιο, αναστατώνει τους επιρρεπείς. Ο σχεδιαστής Αζεντίν Αλαϊά είχε πει ότι του αρέσουν τα τακούνια γιατί επιτρέπουν να ειπωθούν ερωτόλογα στο δρόμο: η γυναίκα δεν μπορεί να τρέξει μακριά. Ο “δράκος της Δράμας”, πάλι, ο Κυριάκος Παπαχρόνης, ερεθιζόταν από τον ίδιο τον ήχο των τακουνιών εν είδει φετίχ, οδηγώντας στις φρικτές του επιθέσεις και βιασμούς…
Όμως δεν υπάρχει αυτο που λέμε “μοιραία γυναίκα” στην πραγματική ζωή, είναι κατασκευασμα της βιομηχανίας του θεάματος και της βιομηχανίας των καλλυντικών. Ειναι δηλαδή ένας ρόλος, οχι μια πραγματικότητα. Η πραγματική ζωή δεν είναι ούτε ταινία, ούτε φαντασίωση, οι πραγματικές γυναίκες δεν εντάσσονται σε μια ψευδαίσθηση ζωής, σε μια αριστοτελική μίμηση πράξης, σε ένα θεατρικό μονόπρακτο. Γιατί λοιπόν καταπίπτουμε στο καταναλωτικό αφήγημα, αυτό με τις ψηλοτάκουνες γόβες, τα πέδιλα με τακούνι στιλέττο και δεν συμμαζεύεται;
Επειδή είναι escapism. Ξεχνάμε τις υποχρεώσεις και τις αγγαρείες για λίγο. Πάμε κάπου αλλού. Γιατί χρειαζόμαστε να πάμε αλλού; Επειδή ζούμε σε ένα πλαίσιο. Δεν είμαστε πραγματικά κι ουσιαστικά ελεύθερες.
H ίδια η υπόσταση της θηλυκότητας, κατά πόσον είναι φτιαχτή, κατασκευασμένη μέσα σε καταναλωτικά ή αισθητικά καλούπια που μας έχουν πασάρει και κατά πόσον είναι δημιουργημένη από την αισθαντικότητα και την ευαισθησία της κάθε γυναίκας ξεχωριστά; Πολύ συχνά όταν σκέφτομαι για τέτοια θέματα φέρνω στο μυαλό μου την εικόνα της Βrigitte Bardot, αλλά και της εκλιπούσας Jane Birkin με την τόση φυσικότητα στο λουκ, και το πόσο διέφερε η δική τους σεξουαλικότητα και θηλυκότητα από το πρότυπο του little black dress, των ψηλών τακουνιών και του γκλάμουρ κραγιόν.
Όχι τυχαία έχουν ταυτιστεί με την σεξουαλική επανάσταση. Όχι τυχαία η μόδα της εποχής τους, επηρεασμένη από εκείνες, είναι το ΑΝΤΙΘΕΤΟ του κόκκινου κραγιόν και των τακουνιών. Είναι χίπικη, ελεύθερη, ξυπόλητη, απελευθερωμένη. Κατά κάποιον τρόπο είναι όντως μοιραίες παρά την θέλησή τους, επειδή οδηγούν “στον μικρό θάνατο” -τον γαλλικό όρο για τον οργασμό- μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων…
Η έννοια της θηλυκότητας είναι κάτι που καθορίζεται σε ετεροκανονικό πλαίσιο κάπως αυθαίρετα, να ικανοποιεί ένα συγκεκριμένο στεροτυπικό male gaze που το ίδιο έχει διαμορφωθεί από αναφορές της ποπ κουλτούρας
Αντίθετα, τα ψηλά τακούνια, μπορούν να ιδωθούν με βάση το παραπάνω σκεπτικό ως ένα κουστούμι. Τελικά όλα αυτά, τα ψηλά τακούνια και το μικρό μαύρο φόρεμα είναι ένα προϊόν αντιδραστικής (με την έννοια της πολιτικής) σκέψης. Και βεβαίως λειτουργούν εμπορικά: η γυναίκα λέει φωναχτά “είμαι προϊόν, καταναλώστε με!”
Πρώτον, η έννοια της θηλυκότητας είναι κάτι που καθορίζεται σε ετεροκανονικό πλαίσιο κάπως αυθαίρετα, να ικανοποιεί ένα συγκεκριμένο στεροτυπικό male gaze που το ίδιο έχει διαμορφωθεί από αναφορές της ποπ κουλτούρας.
Ας πούμε γιατί είναι θηλυκά τα 12ποντα τακούνια και τα push up σουτιέν, κι όχι ενδεχομένως η ξυπολισιά και τα ελεύθερα χωρίς σουτιέν στήθη σαν μια γυμνίστρια; Δεν είναι θηλυκή η δεύτερη; Αυτό που ενοχλεί είναι ότι η έννοια αυτή της θηλυκότητας αποτελεί “στολή”, είναι κάτι κατασκευασμένο για να παίρνει μπρος ο μύλος του εμπορίου. Κάπως σαν να οργανώνεται σε λίστα ή σε κουτάκια που τικάρεις, σαν μια εσπεράντο της θηλυκής γαματοσύνης. Ερωτικό το δωδεκάποντο κι η ζαρτιέρα με το push up σουτιέν σαν διαφημίσεις της Victoria’s Secret (κι όχι οτιδήποτε άλλο), κομψό το καρέ με το οπάκ καλσόν και το κερασί κραγιόν του Shopping Star (κι όχι οτιδήποτε άλλο). Σκλαβιά!
Δεύτερον, ο φεμινισμός πρεσβεύει να είναι κάθε γυναίκα όπως νιώθει η ίδια καλύτερα, όπως άλλωστε ήδη κάνουν κι οι άντρες. Αν θέλει να φορέσει τα δωδεκάποντα της Dita von Teese, με ΄γειά της και χαρά της, και μένα μου αρέσουν. Αρκεί να το επιλέγει η ίδια, όχι επειδή αυτό περιμένουν από κείνη αν θέλει “να είναι θηλυκή” (φίνα, κομψή, σουρλουλού, οτιδήποτε, εννοώ να φέρει επάξια μια από τις ταμπέλες). Kαι με αυτό το σκεπτικό δεν θα πρέπει να την απασχολεί αν θα αρέσει στην “αστυνομία μόδας” εφόσον αυτό την κάνει να νιώθει όμορφα με το σώμα της. Δεν μιλάμε φυσικά για χώρους όπου υπάρχει κάποια καθιερωμένη δεοντολογία ντυσίματος πχ. δεν θα πάει κάποιος με βερμούδα στη βουλή ή τα δικαστήρια, αλλά ούτε και με τα ρούχα της Καρντάσιαν σε κάποιο θρησκευτικό χώρο.
Και ενώ οι γιατροί έχουν επισημάνει ότι τα τακούνια δεν είναι απλώς άβολα, αλλά μπορούν ακόμη και να βλάψουν μόνιμα το πόδι και τη σπονδυλική στήλη, πολλές γυναίκες ένιωσαν πίεση να τα φορέσουν στη δουλειά και στις εκδηλώσεις, όπως ακριβώς το έκαναν οι γυναίκες τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Μόλις το 2017, η PricewaterhouseCoopers έδωσε εντολή στις γυναίκες να φορούν τακούνια στη δουλειά, με αποτέλεσμα μια υπάλληλος να ζητήσει από τη βρετανική κυβέρνηση να καταστήσει παράνομη τη συμπερίληψη των τακουνιών στον ενδυματολογικό κώδικα.
Η συνεχιζόμενη διάχυση του παραμυθιού της Σταχτοπούτας είναι ενδεικτική ότι εξακολουθεί αυτή η ιδέα ότι το σωστό ζευγάρι υπέροχα ψηλοτάκουνα θα αλλάξει τη ζωή μας. Θα σου βρουν δουλειά ή θα σε βοηθήσουν να βρεις σύντροφο. Η διαφορά είναι ότι το να φοράς ψηλοτάκουνα είναι πλέον επιλογή, όχι κοινωνική υποχρέωση.
Και πώς τα βγάζει πέρα τόσο γυναικόκοσμος με τα ψηλά τακούνια; Οι διάσημες κι οι celebrities, όπως έγραψαν για την Meghan Markle, φορούν έως και δύο νούμερα μεγαλύτερες γόβες για να ξεκουράζονται τα πόδια τους στις επίσημες εμφανίσεις.
Τελικά, το ερώτημα είναι νιώθουμε εμείς καλά; Ή μόλις μπούμε στο αυτοκίνητο πετάμε τα πανέμορφα, δεν λέω, τακούνια μας; Για ποιον χρειάζεται όλη αυτή η μανούρα; Ποιόν ικανοποιούμε; Ο γυναικείος πληθυσμός δεν θέλει να είναι άλλο ένα σοκολατάκι, ίδιο μέσα στο κουτί με τα εργοστασιακά σοκολατάκια. Θέλει να ξεχωρίσει για την προσωπικότητά του, για το μοναδικό του στυλ, για την επιλογή του. Υπάρχουν ποιοτικές μάρκες, ποιοτικά παπούτσια που εφαρμόζουν όμορφα και με ασφάλεια, είτε με τακούνια είτε χωρίς. Κι είναι ωραίο να περιποιούμαστε τον εαυτό μας, κι υπάρχουν και γυναίκες που νιώθουν σαν σταρς για ένα δίωρο με τα μυτερά, λεπτά, επιθετικά (ναι!) ψηλά τακούνια τους. Και στο τέλος, ταμείο κάνει καθεμιά μόνη της για τον εαυτό της. Χωρίς δερβέναγες πάνω από το κεφάλι της.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Εξαιρετικό κείμενο! Κατά τη δική μου άποψη θα έπρεπε να απαγορεύονται στους χώρους εργασίας για λόγους ασφάλειας και υγιεινής. Υπάρχει πλατεία στον Κορυδαλλό που όλες οι καφετέριες υποχρεώνουν σε ψηλοτάκουνα τις σερβιτόρες, φυσικά και σέξι αμφίεση, όρθιες όλη μέρα έξω γιά να χαλβαδιάζουν οι μεσήλικες που πίνουν τον καφέ τους. Γνωρίζω γυναίκες που τις υποχρεώνουν στα γραφεία να φοράνε τακούνια και υποφέρουν. Άλλο να τα φοράς επειδή γουστάρεις, για όσο γουστάρεις και όπου γουστάρεις, και άλλο να σε υποχρεώνουν 8 με 10 ώρες να έχεις τα πόδια σου χωμένα σε αυτά.
Ενδιαφέρουσα παρουσίαση. Αντε ας πω και τα δικά μου για το θέμα. Θα πρέπει να έχω φορέσει 10άποντο ποτέ παραπάνω,όχι πάνω από 20 φορές σε όλη μου τη ζωή και είμαι και μιάς κάποιας ηλικίας..lol Ποτέ δεν μου άρεσαν,όπως δεν άρεσαν και στη μητέρα μου.Αντιπαθώ και το μύθο που τα περιβάλλει επίσης.Δεν μιλώ δε για το άκρως ανθυγιεινό του πράγματος.Ούτε στις άλλες γυναίκες όταν τα φορούν μου αρέσουν.Αντί να θαυμάζω τη σιλουέτα που προκύπτει, φορώντας ψηλοτάκουνα,λυπάμαι για την ταλαιπωρία που τραβάνε.Τέλος πάντων..έτσι το αντιλαμβάνομαι. Α και μια και αναφέρθηκε το όνομά της,στα δικά μου μάτια, δεν έχει υπάρξει πιό όμορφη,ελκυστική,λαχταριστή… Διαβάστε περισσότερα »
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Έχει επίσης ενδιαφέρον η εξέλιξη της μόδας στο ψηλό τακούνι, δηλαδή πλέον βλέπεις ότι πολλές γυναίκες απορρίπτουν το στιλέτο και ότι έχει γίνει της μόδας η τρακτερωτή σόλα, το chunky και γενικά πιο χοντροκομμένα ψηλοτάκουνα παπούτσια ή πέδιλα τα οποία είναι φοβερά άνετα και πιο grounded. Προσωπικά τα λατρεύω κι ας είναι λίγο ασχημούλικα. Όταν βγαίνω, κλασικά οι φίλες με στιλέτο ή ακόμη και πλατφόρμα ξεκινάνε να γκρινιάζουν πάνω στο μισάωρο για τον πόνο και ψάχνουν για σκαμπό, ενώ εγώ νιώθω ότι μπορώ να αντέξω μέχρι το πρωί. Μου δίνουν μια άλλη αυτοπεποίθηση και νιώθω ότι ταιριάζουν… Διαβάστε περισσότερα »
Πραγματικά πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Αλλά… πειράζει που λατρεύω τα ψηλά τακούνια…; Δεν έχω παπούτσι με τακούνι λιγότερο από 8 πόντους, τα 8ποντα τα θεωρώ φλατ. Τα έχω συνηθίσει και λατρεύω την εικόνα μου με αυτά!!! Αξίζει δε να σας πω, πως αν τύχει να φορέσω αθλητικά, θα γκρεμοτσακιστω! Δεν ξέρω αν στο μέλλον μου δημιουργήσουν προβλήματα στη μέση ή όπου αλλού, αλλά προς το παρόν τα φοράω παντού! Και δεν μπορώ να σκεφτώ τι συνειρμούς κάνει όποιος/όποια με βλέπει…
ό,τι σε κάνει να νιώθεις όμορφα θα φοράς, τέλος με την αστυνόμευση!
Καθόλου δεν πειράζει!! Λευτεριά στα ποδαράκια να βάλουν ό,τι θέλουν!
Μου αρεσουν οπτικα τα ψηλα τακουνια και μου πανε, αλλα δε φοραω γιατι με ενοχλουν. Δεν εχω ουτε ενα ζευγαρι. Το πιο ψηλο που θα φορεσω ειναι 4 ποντοι.
Οσον αφορα την αντρικη ματια, σε αλλους αρεσουν τα ψηλα, σε αλλους τα μεσαια και σε αλλους τα φλατ!