“Δεν είμαστε Βενεζουέλα”. Πράγματι, είμαστε αρκετά πιο πίσω.

Από το μεσημέρι που κυκλοφόρησε η είδηση μιας ακόμα γυναικοκτονίας στη Θεσσαλονίκη, ηχούν στα αυτιά μου τα λόγια της Υφυπουργού Εργασίας, κ. Μαρίας Συρεγγέλα, όταν κλήθηκε να δώσει μια κυβερνητική απάντηση για τις γυναικοκτονίες. Ανάμεσα σε όσα είπε, ήταν και το ότι δεν είμαστε δα και Βενεζουέλα ή Μεξικό. 8 γυναικοκτονίες σε 9 μήνες είναι ελάχιστος αριθμός σε σχέση με όσα βιώνουν εκεί στα μακρινά και ξένα. 

Υπάρχουν πάρα πολλά προβλήματα με αυτή τη δήλωση.

Καταρχάς δείχνει το επίπεδο του πήχυ του σεβασμού των γυναικείων δικαιωμάτων δια κυβερνητικού στόματος. Είναι το κλασικό επιχείρημα του εφησυχασμού “Αλλού είναι χειρότερα”. Σημαίνει ότι η έμφυλη ισότητα δεν είναι στοιχειώδης υποχρέωση ενός πολιτισμένου κράτους, αλλά ένα ως εκ θαύματος επίτευγμα που θα πρεπε να είμαστε και ευγνώμονες που απολαμβάνουμε στο μέγεθος που το απολαμβάνουμε και με τις λίγες γυναικείες θυσίες που πληρώνουμε σαν λογικό αντίτιμο του.

Με λίγα λόγια είμαστε υπερβολικές.  

Σημαίνει επίσης ότι αντιλαμβανόμαστε τα γυναικεία δικαιώματα συγκριτικά με άλλες χώρες και η σύγκριση αυτή συμβαίνει με δύο τρόπους: 1. Γεωγραφικά και 2. Αριθμητικά.  

Εκτός, δηλαδή, του ότι πιστεύουμε πως οι γυναικοκτονίες είναι ένα πρόβλημα μακρινών χωρών, σίγουρα όχι ευρωπαϊκών, χαμηλού και υποαναπτυκτου επιπέδου, πιστεύουμε ότι αν βάλουμε κάτω την αναλογία των πληθυσμών των δύο χωρών-ας πούμε Βενεζουέλα\Ελλάδα, θα δούμε ότι ο πληθυσμός της Βενεζουέλας είναι σχεδόν τριπλάσιος από της Ελλάδας, επομένως ο αριθμός των γυναικοκτονιών είναι τόσο δυσανάλογα υψηλότερος που δεν τίθεται ζήτημα πραγματικής σύγκρισης. 

Γιατί λέω γεωγραφικά και όχι αξιακά;

Γιατί το ένα είναι, βασικά, τελείως διαφορετικό από το άλλο. Ναι, οι χώρες που είναι πιο κοντά γεωγραφικά μπορεί και να μοιράζονται τις ίδιες αξίες και να έχουν παρόμοιο επίπεδο σεβασμου για ανθρώπινα δικαιώματα λόγω παρόμοιων ιστορικών και πολιτισμικών επιρροών, αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας. Το να θεωρούμε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες είναι όλες πιο πολιτισμενες από άλλες λόγω γεωγραφικής εγγύτητας είναι και πάλι απλοϊκό. Λέμε ότι η σύγκριση είναι αξιακή, αλλά στην πραγματικότητα παραμένει αριθμητική και γεωγραφική.

Αυτό συμβαίνει γιατί μια αξιακή σύγκριση είναι χρονοβόρα, επιστημονικά εξειδικευμένη και πολύ δυναμική.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ακούμε αυτό οι γυναίκες. Ακούμε επίσης συχνά ότι “πώς κάνετε έτσι, δεν ειμαστε δα και μουσουλμάνοι και τουλάχιστον εδώ κυκλοφορείτε ακάλυπτες”. Είναι το ίδιο ακριβώς επιχείρημα, η ίδια απλοϊκή παραδοχή, με ρατσιστικές ιδεολογικές ανταύγειες. Δεν έχει σημασία ποια χώρα είναι. Σημασία έχει ότι δεν είναι Ευρώπη ή Δύση, και άρα είναι απολίτιστη. 

Τι είμαστε; Δεν είμαστε Ανατολή. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε Δύση; Δεν θεωρούμαστε υπανάπτυκτη χώρα. Αλλά το 1\3 των Ελλήνων ζει στο όριο της φτώχειας. Δεν είμαστε Βενεζουέλα. Αλλα δεν είμαστε και Σουηδία. Οι γυναίκες δολοφονούνται από άντρες  με ρυθμό που μπορεί να μας κατατάξει μόνο σε μια χώρα με πάρα πολύ χαμηλές τις αξίες της έμφυλης ισότητας. Που είμαστε πιο κοντά ιδεολογικά; Στην Ευρώπη; Ποιά Ευρώπη; Στη Βόρεια, στα Βαλκάνια ή στη Μεσόγειο; Στην Ανατολή; Ή στη Δύση; Αν υπήρχε ένας αξιακός χάρτης, με ποιές χώρες θα ήμασταν γείτονες; 

Ευτυχώς που αυτό το έχουν σκεφτεί και άλλοι πριν από εμάς.

Συγκεκριμένα, οι Ρόναλντ Ίνγκελχαρτ και Κρίστιαν Γουέλτσελ εδώ και δεκαετίες αναλύουν τις αξίες χωρών από όλο τον κόσμο, για να φτιάξουν έναν χάρτη που προσδιορίζεται από την ιδεολογική και όχι την γεωγραφική γειτνίαση των χωρών. Για την World Value Survey-Παγκόσμια Έρευνα αξιών, η διαΝΕΟσις, ΜΚ οργάνωση έρευνας και ανάλυσης δημοσίευσε τον Σεπτέμβριο του 2018 τα ευρήματά της σχετικά με τους άξονες που θα την κατέτασσαν τον παγκόσμιο αυτόν χάρτη.

Το ύψος του κάθετου άξονα αναδεικνύει την προσκόλληση μιας χώρας σε παραδοσιακές ή προοδευτικές αξίες ενώ το μήκος του οριζόντιου αναδεικνύει το αν υπερισχύει η ανάγκη για επιβίωση ή οι αξίες της ελευθερίας έκφρασης και της αυτοδιάθεσης. Όσο πιο κάτω και αριστερά είναι μια χώρα, τόσο πιο “μη προοδευτική” θεωρείται, με βάση βασικούς άξονες θρησκείας, ευτυχίας, επιπέδου διαβίωσης, απόψεων για ανθρώπινα δικαιώματα, μετανάστευση, ομοφυλοφιλία και άλλα, όπως το προγαμιαίο σεξ. Εδώ μπορείτε να τα δείτε πιο αναλυτικά. 

Που είμαστε εμείς; Πίσω μας τα Βαλκάνια, μπροστα μας η Δυτική και Νότια Ασία. Που είναι η πολιτισμένη Ευρώπη στην οποία διατεινόμαστε ότι ανήκουμε; Μακριά. Και μάλιστα είμαστε στον οριζόντιο άξονα, των αξιών της ελευθερίας και αυτοδιάθεσης, πολύ πιο κοντά σε Βενεζουέλα και Μεξικό απ’ ότι στην Ευρώπη της Φινλανδίας, Σουηδίας, Νορβηγίας και Ολλανδίας. Γειτνιαζουμε, ιδεολογικά με Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Ταϊλάνδη και με καραβάκι φτάνουμε Χιλή.

Χιλή; Αλήθεια; Λατινική Αμερική; Μα εκεί δολοφονούνται τόσες γυναίκες. Δεν γίνεται να είμαστε δα και Χιλή. 

Τι γίνεται με το νομικό πλαίσιο της γυναικοκτονίας της Χιλής;

Αντιγράφω από το σάιτ Crime Times άρθρο δικαστικών ψυχολόγων σχετικά με το νομικό πλαίσιο γυναικοκτονίας της Χιλής:

“Στις 14 Δεκεμβρίου του 2010 τροποποιήθηκε ο νόμος 20.066 του ποινικού κώδικα, που αφορούσε την οικογενειακή  βία, καθιερώνοντας τον όρο «γυναικοκτονία». Σύμφωνα με το νέο νόμο, που εγκρίθηκε από το εθνικό συνέδριο και ορίστηκε ως νόμος 20.048 «Νόμος κατά της Γυναικοκτονίας», ως «γυναικοκτονία» ορίστηκε η ανθρωποκτονία κατά της γυναίκας από το νυν ή πρώην σύζυγό/σύντροφό της, με ποινές φυλάκισης από 15 χρόνια έως και ισόβια κάθειρξη.

Συγκεκριμένα, ο νόμος προέβλεπε ότι αν ένας άντρας σκοτώσει  μια γυναίκα η οποία είναι ή ήταν σύζυγος/σύντροφος με την οποία συμβίωνε ή έχει αποκτήσει παιδί, θα τιμωρείται με τη μέγιστη ποινή φυλάκισης, δηλαδή από 15 χρόνια και μια μέρα έως και 20 χρόνια, ή ακόμη και ειδική ισόβια κάθειρξη, την μέγιστη ποινή στην Χιλή, που επιτρέπει την αίτηση αποφυλάκισης μετά από 40 χρόνια πραγματικής στέρησης της ελευθερίας. Άλλη πρόβλεψη του νόμου  είναι οι ποινές να αυξάνονται για έναν βιαστή σε περίπτωση που ο εγκληματίας ενεργήσει εκ προθέσεως και με δόλο ή συμμετέχουν δύο ή περισσότεροι δράστες.

Παρόλη τη θέσπιση αυτού του νόμου, το πρωί της 12ης Ιουνίου του 2018, Χιλή σοκάρεται από την είδηση της δολοφονίας της 17χρονης Γαβριέλα Αλκαϊνο και της 53χρονης μητέρας της από πρώην σύντροφο της Γαβριέλα, ο οποίος δεν μπορούσε να δεχτεί το τέλος της σχέσης τους  και την είχε απειλήσει επανειλημμένα. Σύμφωνα με το νόμο που ίσχυε ως το 2018, αυτό το γεγονός δεν θεωρήθηκε γυναικοκτονία, καθώς οι δύο δεν συνυπήρχαν κάτω από την ίδια στέγη. Μέχρι τότε, ο νόμος απαιτούσε το θύμα να είναι νυν ή πρώην σύζυγος/σύντροφος του δράστη με τον οποίο συγκατοικουσε. Λόγω αυτού του σοκαριστικού συμβάντος, ο χιλιανός λαός βγήκε στους δρόμους κάνοντας πορείες και ζητώντας την τροποποίηση και επέκταση του νόμου 20.048 για τέτοιες περιπτώσεις.

Εις μνήμην λοιπόν της Γαβριέλας και εν προεδρία του Σεμπαστιάν Πινιέρα το 2020, ο Νόμος 20.048, τροποποιήθηκε σε νόμο 21.212 και μετονομάστηκε σε «Νόμος Γαβριέλα», σύμφωνα με τον οποίο διατηρούνται οι ποινές φυλάκισης από 15 χρόνια και μια μέρα μέχρι ειδική ισόβια κάθειρξη, αλλά καθιερώνονται και νέες ποινές, για τις περιπτώσεις γυναικοκτονίας λόγω φύλου, γυναικοκτονίας για προσωπικές σχέσεις (πχ σχέση ζευγαριού χωρίς συμβίωση)  και επίσης μια σειρά από επιβαρυντικές περιπτώσεις που αυξάνουν τις ποινές όπως: σε περιπτώσεις που το θύμα είναι έγκυος, ανήλικο, ΑΜΕΑ, και επίσης όταν το έγκλημα γίνει παρουσία των  γονιών ή των παιδιών του θύματος. Επιπλέον, στην περίπτωση που ένας άντρας βιάσει μία γυναίκα πριν τη σκοτώσει αυτό το έγκλημα θα αναγνωρίζεται ως βιασμός με γυναικοκτονία.”

Στην Ελλάδα το νομικό πλαίσιο είναι ανύπαρκτο. Πράγματι δεν είμαστε Χιλή. Ούτε Μεξικό ή Βενεζουέλα. Αλλά με έναν αξιακό χάρτη, μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε αυτή τη δήλωση πλέον με πολύ διαφορετικό τρόπο.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News