Σύνδρομο Burn Out: Ενδείξεις και αντιμετώπιση

Κάποιες φορές όμως όσο κι αν θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς που έχουμε δουλειά, μπορεί να αισθανθούμε ότι φτάνουμε στα όρια μας ή μερικές φορές ότι τα υπερβαίνουμε κιόλας.

Ας φέρουμε στο μυαλό μας μία μάλλον γνώριμη εικόνα.. έναν εργαζόμενο που εργάζεται ατέλειωτες ώρες με πολύ γρήγορους ρυθμούς, που δεν έχει ελεύθερο χρόνο, κάνει υπερωρίες, δεν έχει χρόνο να δει τους φίλους του και να ξεκουραστεί, αμείβεται συχνά με λιγότερα από όσα αντιστοιχούν σε αυτά που κάνει. Σας θυμίζει τίποτα;

Μάλλον το προφίλ του σύγχρονου εργαζόμενου. Σίγουρα αυτοί οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας, οι αγχωτικές συνθήκες εργασίας, ο ανταγωνισμός που υπάρχει, καθώς και πιθανά περιστατικά εργασιακού εκφοβισμού μπορεί να οδηγήσουν στο σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ή αλλιώς στο burn out.

Σαν όρος το «Burn Out» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’70 από τον Freudenberger, προκειμένου να περιγράψει μία κατάσταση στην εργασία κατά την οποία υπάρχει έντονη ψυχολογική και σωματική κούραση και μείωση των επαγγελματικών επιδόσεων.

Τι είναι όμως αυτό που οδηγεί στο Burn out; Μόνο οι πολλές ώρες εργασίας;
Δεν είναι μόνο το να εργάζεται κανείς πολλές ώρες που μπορεί να οδηγήσει σε burn out, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην εκδήλωση του, όπως για παράδειγμα: οι υψηλές απαιτήσεις και ο φόρτος εργασίας, η υπερβολική ανάληψη ευθυνών, η έλλειψη αξιοκρατίας στον εργασιακό χώρο, η απουσία επιβράβευσης, οι κακές σχέσεις με προϊσταμένους και συναδέλφους, τα εξαντλητικά ή ακατάστατα ωράριο, η απουσία ελέγχου στη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με την εργασία, όπως οι άδειες, η αλλαγή ωραρίου και οι μεταθέσεις.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Στα σωματικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται η εξάντληση, οι συχνοί πονοκέφαλοι, οι πεπτικές διαταραχές, η υπερένταση, οι διαταραχές της όρεξης και ύπνου, ενώ στα ψυχολογικά κύρια συμπτώματα είναι η κυκλοθυμία, η θλίψη, ο εκνευρισμός, η απώλεια διάθεσης και η αδυναμία συγκέντρωσης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ευερεθιστότητα, η αφηρημάδα και η δυσκολία ολοκλήρωσης μιας ανειλημμένης δουλειάς.

Με το burn out σταδιακά αισθανόμαστε ότι δεν είμαστε ικανοί να φέρουμε εις πέρας τη δουλειά μας, ότι μας έχουν εγκαταλείψει οι δυνάμεις μας και ότι δεν έχουμε να προσφέρουμε τίποτα άλλο. Είναι σαν ένα αυτοκίνητο που του έχει τελειώσει η βενζίνη και έτσι όσο κι αν προσπαθούμε να συνεχίσουμε τη διαδρομή μας, εκείνο δεν μπορεί να προχωρήσει. Τι φταίει για όλα αυτά; Ίσως η απειλή του ανταγωνισμού και η εργασιακή αβεβαιότητα που μας κάνουν να αναλαμβάνουμε και καθήκοντα που είναι πάνω από τις δυνατότητες μας έτσι ώστε να κερδίσουμε τις εντυπώσεις ή πιο απλά για να παραμείνουμε στην εργασία μας.

Ποιοι «κινδυνεύουν» περισσότερο;
Σύμφωνα με τον Freudenberger πιο πιθανό είναι να αναπτύξουν burn out οι «αφοσιωμένοι» εργαζόμενοι, δηλαδή αυτοί που πέρα από την εξωτερική πίεση για επίδοση αισθάνονται και την εσωτερική πίεση ότι πρέπει να προσφέρουν και να αποδώσουν. Άλλη κατηγορία είναι οι «υπερδεσμευμένοι» εργαζόμενοι, δηλαδή οι εργαζόμενοι που παίρνουν ικανοποίηση μόνο από τη δουλειά τους και τέλος, οι «αυταρχικοί» εργαζόμενοι δηλαδή αυτοί που θεωρούν ότι κανένας άλλος δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά τους με την ίδια αποτελεσματικότητα (Freudenberger, 1975). Το σύνδρομο burn out είναι επίσης συχνό σε ανθρώπους που η εργασία τους εμπεριέχει το στοιχείο της προσφοράς.

Τι μπορούμε να κάνουμε για την πρόληψη του burn out;
Σίγουρα δεν είναι πάντα εύκολο να το αποφύγουμε, υπάρχουν όμως κάποιοι τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν, όπως ο καλός ύπνος και η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής, ο περιορισμός του χρόνου μπροστά την τηλεόραση και τον υπολογιστή, η αναγνώριση των παραγόντων που μας οδήγησαν ή μπορεί να μας οδηγήσουν σε burn-out και η εύρεση χρόνου για δραστηριότητες που μας ευχαριστούν και μας χαλαρώνουν. Παράλληλα πρέπει να θυμόμαστε ότι τίποτα δεν αξίζει τόσο ώστε να θυσιάσουμε την υγεία μας για αυτό και έτσι υπάρχουν φορές που χρειάζεται να λέμε και «όχι», όπως για παράδειγμα όταν δεν μπορούμε να διεκπεραιώσουμε κάποια εργασία ή μας ζητάνε κάτι που είναι εκτός των αρμοδιοτήτων μας. Τέλος, είναι σημαντικό να μη διστάζουμε να ζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας όταν νιώθουμε πως κάτι δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε μόνοι μας ή μας δυσκολεύει στην καθημερινότητα μας.

Νίκη Δαλιανά
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας- Σύμβουλος Σταδιοδρομίας MSc
Human Resource Management, University of Minnesota

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News