Αυτές οι καλλιτέχνιδες αλλάζουν το παρελθόν χωρίς χρονομηχανή

Το παρελθόν έχει την ιδιότητα του απαράλλαχτου. Είναι πεπραγμένο, ακίνητο, τελειωμένο. Ταυτόχρονα, μέσα στην ακινησία του, έχει την ικανότητα να καθορίσει τα κινούμενα, τα ζωντανά, αυτά που συμβαίνουν τώρα κι αυτά που ακόμη δεν έχει καν υπονοηθεί ότι θα συμβούν.

Πριν κάποιους μήνες παρατήρησα ένα μοτίβο μεταξύ καλλιτέχνιδων άγνωστων μεταξύ τους, διαφορετικών εθνικοτήτων, ηλικιών και παραστάσεων. Είδα μια ενσυνείδητη, ενεργητική προσπάθεια ν’αλλάξουν την υφή του παρελθόντος, να το επαναπροσδιορίσουν, να το μεταλλάξουν σε παρόν και στο ενδιάμεσο να ξεκαθαρίσουν ότι το θεωρούν δικό τους.

Τουλάχιστον έτσι το έχω ερμηνεύσει εγώ.

Πώς επενεργείς στο παρελθόν ώστε ν’αλλάξεις τις θεμελιώδεις ιδιότητές του;

Η Μiki Nitadori, ιαπωνικής καταγωγής, έχει ως κύριο θέμα της στο έργο “Odyssey” την προσφυγιά των Γιαπονέζων προγόνων της. Επιχειρεί να συνδεθεί μαζί τους, να εντάξει το παρελθόν τους στο παρόν της και να καταλάβει κάπως καλύτερα από πού προέρχεται χωρίς να χάσει την επαφή με το τώρα της.

Η Αιμιλία Μπαλάσκα (συνέντευξη της οποίας μπορείτε να διαβάσετε εδώ) αρνείται να δεχτεί ως ταυτότητά της τις πατριαρχικές, θρησκευτικές διδαχές με τις οποίες μεγάλωσε και ριζοσπαστικά μεταμορφώνει τα σύμβολα της παιδικής της ηλικίας σε φεμινιστική τέχνη επενεργώντας πάνω στην ίδια τη Βίβλο.

Η Tatyana Ilina, μια φωτογράφος με συγκινητικό σεβασμό για το παρελθόν και τους ανθρώπους του, ο οποίος είναι εμφανής σε πολλά projects της, πιάνει παλιές φωτογραφίες που βρίσκει σε μαγαζάκια ή στο ίντερνετ και στάζει την χρωματική φαντασία, το χαρακτήρα της πάνω τους δημιουργώντας μια τομή παρελθόντος-παρόντος που δεν θα υπήρχε αν δεν είχε γεννηθεί.

Η Carolina Aguero, φεμινίστρια φωτογράφος από τη Χιλή, πιστεύει ότι οι γυναίκες υπομένουν φρικτή βία για την οποία δε μιλούν και την οποία προσεκτικά κρύβουν, γι’αυτό αποφάσισε να τμήσει το πάπλωμα της σιωπής ράβοντας πάνω τους τη βία. Επίσης χρησιμοποιεί τη Βίβλο ως αντικείμενό της, στην αρχή της καραντίνας το συγκεκριμένο κείμενο της θύμισε την παιδική της ηλικία και αποφάσισε να κλώσει πάνω της. Με αυτή την διαδικασία ένιωσε πως επουλώνει τραύματα του παρελθόντος.

Αυτό που εισπράττω είναι ότι ναι μεν ό,τι γέγονε γέγονε, αλλά η ερμηνεία, η συσχέτιση με το παρόν, η συσχέτιση με τον εαυτό μας τον ίδιο είναι ζήτημα απόφασης. Επαναδιατυπώνοντας το παρελθόν, επενεργώντας υλικά πάνω του, μπορείς να αλλάξεις την αφήγηση και την τοποθέτησή σου στην πορεία της ιστορίας.

Η Αιμιλία επαναφηγείται το θρησκευτικό αφήγημα που θέλει τη γυναίκα μόνιμα υπό με το να επιβάλλει τη ματιά της στα θρησκευτικά αντικείμενα, η Tiana συνδέεται προσωπικά με τυχαίες vintage φωτογραφίες που βρίσκει καθιστώντας τον εαυτό της, κατά μία έννοια, λήπτρια ενός παρελθόντος που υπό άλλες συνθήκες δεν θα την αφορούσε, η Miki παίρνει το παρελθόν των προγόνων της στα χέρια της και το χρωματίζει κατά βούληση τιμώντας τον πόνο τους και φέρνοντας τα πρόσωπα στο έγχρωμο του παρόντος-πνοή ζωής αν σας ενδιαφέρει να το δείτε έτσι- μεταφορά των νεκρών στην ροή εξέλιξης του τώρα ενώ η Carolina ράβει με κόκκινη κλωστή τη βία πάνω σε φωτογραφίες γυναικών, παίρνει το παρελθόν τους και αναδεικνύει μια πτυχή του που στο πρωτότυπο δε φαίνεται.

Αυτό που κάνουν μου φαίνεται επίτευξη ενός απ’ τους στόχους που έχει η ψυχοθεραπεία. Γίνεται συχνά λόγος για τοποθέτηση του εγώ στο επίκεντρο της αφήγησης, για το πώς δεν μπορείς ν’ αλλάξεις το παρελθόν αλλά μπορείς ν’ αλλάξεις τον τρόπο που τοποθετείσαι απέναντι σ’ αυτό. Αυτές οι καλλιτέχνιδες όχι απλώς τοποθετήθηκαν αλλά επενέργησαν, κυριάρχησαν στην αφήγηση, είμαι σίγουρη ότι στη συνείδησή τους πραγματικά την άλλαξαν.

Στο μέτρο του δυνατού και του ανθρώπινου, αυτή η μετουσίωση μου φαίνεται ό,τι πιο κοντινό έχω δει στην πραγματική ζωή που να πετυχαίνει ένα αποτέλεσμα που συνήθως ταυτίζεται με το θαύμα. Είναι θαύμα, απλώς χωρίς το άγνωστο του πώς έφτασε να συμβεί.

Είναι, εν ολίγοις, τέχνη.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News