Τζούντιθ Μπάτλερ, τι άλλαξε με το κίνημα #Metoo;

Η Τζούντιθ Μπάτλερ, έχει γίνει σύμβολο των μελετών για το φύλο. Το έργο της σχετικά με τη φεμινιστική σκέψη και την ψυχανάλυση, μαζί με τις αναγνώσεις των Derrida και Foucault, την έχουν καταστήσει ένα πνευματικό σημείο αναφοράς παγκοσμίως. Γεννημένη στο Κλίβελαντ, η σύγχρονη φιλόσοφος διδάσκει λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ. Το σημαντικό της έργο Gender Trouble (Αναταραχή φύλου), που δημοσιεύτηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1990, επαναπροσδιόρισε μια φεμινιστική πολιτική ανατροπής. Η σκέψη της Τζούντιθ Μπάτλερ προβληματίζει διότι επέλεξε να εισέλθει στην «προβληματική άρθρωση» του φύλου και της σεξουαλικότητας, αναπτύσσοντας την έννοια της «απόδοσης». Η σκέψη της Μπάτλερ απευθύνεται στα περιθώρια (“queer studies”) και ζητά την αποδόμηση των ασταθών ταυτοτήτων. Το  2012 έλαβε το βραβείο Adorno.

Τι έχει αλλάξει μετά το κίνημα #Metoo;

Η σημαντική συμβολή του #metoo είναι ότι το ευρύτερο κοινό είναι πλέον σε θέση να κατανοήσει τη συστημική και διαδεδομένη ύπαρξη καταναγκαστικής σεξουαλικής επαφής την οποία δέχονται οι γυναίκες. Αυτά που ακούστηκαν δεν είναι απλώς μια σειρά περιστατικών, αλλά δείχνουν τον υπάρχοντα χαρακτήρα του σεξουαλικού εξαναγκασμού. Είναι επίσης σημαντικό γιατί πολύ συχνά οι γυναίκεςπου έχουν υποστεί σεξουαλική βία αισθάνονται ντροπή. Έτσι, σιωπούν και αυτή η αδικαιολόγητη βία συνεχίζεται. Οι προσπάθειες να εμφανιστούν αυτές οι γυναίκες, που ανοίγουν το στόμα τους και κάνουν καταγγελίες, ως υστερικές έχουν αρχίσει να χάνουν έδαφος. Και ίσως θα έχουν ακόμα λιγότερη ανταπόκριση στο μέλλον.

Μετά πορείες των γυναικών (Women’s March) που ακολούθησαν την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, το φεμινιστικό κίνημα βρίσκεται στο επίκεντρο προκαλώντας σε αντιπαράθεση το πατριαρχικό, συντηρητικό και νεοφιλελεύθερο σύστημα. Μήπως ο φεμινισμός έχει γίνει εκπρόσωπος ενός νέου «προλεταριάτου», κατά την έννοια του Μαρξ, μια νέα «τάξη» στόχος της οποία είναι να ανατραπεί η καθιερωμένη τάξη;

Όχι, δεν νομίζω ότι οι γυναίκες είναι το νέο προλεταριάτο, αν και η εργατική τάξη και οι φτωχές γυναίκες ήταν πάντα μέρος αυτής της τάξης. Πράγματι, δεν υπάρχει τρόπος να σκεφτόμαστε την «τάξη» χωρίς να σκεφτόμαστε τους δυσανάλογους τρόπους που υποφέρουν οι γυναίκες τόσο από τη φτώχεια όσο και από τον αναλφαβητισμό. Και δεν μπορούμε να σκεφτούμε τις γυναίκες ως ξεχωριστή κατηγορία χωρίς να σκεφτόμαστε την τάξη στην οποία ανήκουν. Φυσικά, εκείνοι που έχουν θεωρητικοποιήσει την τάξη δεν έδιναν πάντα προσοχή στις γυναίκες και οι φεμινίστριες μερικές φορές επικεντρώνονταν στην πατριαρχία εξαιρώντας την τάξη. Αλλά χρειαζόμαστε πλουσιότερες περιγραφές από ό, τι μπορούν να μας παρέχουν τέτοιου είδους πλαίσια.

Ποια είναι η διαδρομή από την προκλητική πατριαρχική και καπιταλιστική κυριαρχία στην οικοδόμηση πολιτικών εναλλακτικών λύσεων; Πού θα πρέπει να αναζητήσουμε ένα ενοποιητικό πολιτικό σχέδιο;

Όσο σημαντικό και αν είναι να σκεφτόμαστε την ιδέα του Μπουρτνιέ για αρσενική κυριαρχία και τις συνεχιζόμενες εκμεταλλευτικές και αποξενωτικές δυνάμεις του καπιταλισμού, αυτές δεν είναι οι μόνες δύο μορφές εξουσίας στην εργασία. Δεν είναι σαφές, για παράδειγμα, εάν ο νεοφιλελευθερισμός είναι το ίδιο πράγμα με τον ύστερο καπιταλισμό ή αν είναι ένας ξεχωριστός τρόπος εξουσίας. Επιπλέον, οι διακρίσεις λόγω φύλου δεν είναι πάντα οι ίδιες με τις διακρίσεις κατά των γυναικών. Πολλοί άνθρωποι που δεν συμμορφώνονται με τα πρότυπα των φύλων – άνδρες ή γυναίκες – υποφέρουν από διακρίσεις και βία και αυτή η μορφή διακρίσεων λόγω φύλου δεν μπορεί να εξηγηθεί από το πλαίσιο της αρρενωπότητας. Και οι διακρίσεις βάσει της φυλής, του καθεστώτος της μετανάστευσης, της θρησκείας και της σεξουαλικότητας πρέπει να νοηθούν ως μέρος του παρόντος κλίματος μιας αντιδραστικής πολιτικής. Για μένα, το καθήκον δεν είναι να βρούμε ένα ενιαίο ή συνθετικό πλαίσιο, αλλά να βρούμε έναν τρόπο συνεργατικής σκέψης. Η συμμαχία είναι ευρεία, επεκτείνεται και είναι ένας αγώνας για μια πιο ριζοσπαστική δημοκρατία. Εάν υπάρχει ένα κοινό πολιτικό σχέδιο, θα βρεθεί στην επιβεβαίωση μιας κοινωνίας που θα ενώσει τους ανθρώπους ώστε να καταπολεμηθούν οι νέες μορφές αυταρχισμού και φασισμού – οι γυναίκες και οι σύμμαχοί τους αναμφίβολα θα είναι στην πρώτη γραμμή, αλλά θα είναι και οι ίδιοι οι queers και οι trans, οι sans papiers, και εκείνοι των οποίων η εργασία δεν τους αμείβει με έναν βιώσιμο μισθό. Εάν γνωρίζουμε γιατί αγωνιζόμαστε και τι είδους κόσμο θέλουμε να οικοδομήσουμε, ίσως να βρούμε τον κοινό μας σκοπό.

Η συνένετυξη έχει μεταφραστεί από την γαλλική εφημερίδα L’Humanité

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News