Η γκαλερί Victoria Miro ανακοίνωσε σήμερα τον θάνατο της Πάουλα Ρέγκο, της γυναίκας που ανάγκασε τον κόσμο να μπει βαθιά στο γυναικείο σύμπαν και να συνομιλήσει με τα προβλήματα και τις αποσιωπημένες πληγές του.
«Πέθανε ειρηνικά σήμερα το πρωί, μετά από σύντομη μάχη με ασθένεια. Πέθανε στο σπίτι της στο Βόρειο Λονδίνο, περιτριγυρισμένη από την οικογένειά της. Οι θερμότερες σκέψεις μας είναι μαζί τους», αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση.
Και η αλήθεια είναι ότι πολλές γυναίκες στην ιστορία της τέχνης ασχολήθηκαν με τα ζητήματα της περιθωριοποίησης των γυναικών, των συνθηκών μέσα στις οποίες αναπτύχθηκαν και στον τρόπο με τον οποίο υπερασπίστηκαν το φύλο και τη φυλή τους μέσα σε πολιτικά κοινωνικά και οικονομικά πλαίσια.
Όμως, η Πάουλα Ρέγκο, μια από τις μεγαλύτερες εικαστικούς, αποφάσισε να αποκαλύψει με τα έργα της πτυχές των αμβλώσεων για τις οποίες σπάνια γίνεται λόγος, ιδίως για την επίδραση της διαδικασίας στις ίδιες τις γυναίκες.
Η γεννημένη στη Λισαβόνα το 1935 Πάουλα Ρέγκο, σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, με πατέρα αγγλόφιλο και αντιφασίστα που έναν χρόνο μετά τη γέννησή της πήγε για να εργασθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, μεγάλωσε με τη γιαγιά της, που άσκησε σημαντική επίδραση στα έργα της με τα παραδοσιακά παραμύθια που της αφηγούνταν και μια μέρα μεταμορφώθηκαν σε έργα στους καμβάδες της.
Η Ρέγκο έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής και του έργου της στο ζήτημα των αμβλώσεων διατυπώνοντας με κάθε τρόπο την αντίθεσή της στην ποινικοποίησή τους και στην καταφυγή των φτωχών κυρίως γυναικών σε παράνομες και πολλές φορές θανατηφόρες μεθόδους.
Φοίτησε στο μοναδικό αγγλικό σχολείο της Λισαβώνας, επηρεασμένη όμως από το καθολικό θρησκευτικό περιβάλλον της χώρας, έχοντας ως παιδί έντονο το συναίσθημα της ενοχής και την πεποίθηση για την ύπαρξη του διαβόλου.
Το 1951 πήγε για σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Προσπάθησε να φοιτήσει στο Chelsea School of Art στο Λονδίνο, αλλά ο εκεί κηδεμόνας τής πρότεινε μια πιο συντηρητική σχολή, έτσι φοίτησε στη Slade School από το 1952 έως το 1956. Εκεί γνώρισε τον σύζυγό της Βίκτορ Γουίλινγκ και έζησαν, μέχρι να παντρευτούν τα επόμενα χρόνια, ανάμεσα στο Λονδίνο και την Πορτογαλία, ενώ η οικογένεια που δημιούργησαν μετακόμισε μόνιμα στη βρετανική πρωτεύουσα το 1974.
Η καριέρα της Ρέγκο ξεκινά ουσιαστικά το 1962, όταν άρχισε να εκθέτει με το London Group, μαζί με τον David Hockney και τον Frank Auerbach.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 παρουσιάζει μια αναθεωρημένη εκδοχή της Χιονάτης, με την αγέραστη ηρωίδα του παραμυθιού να υποφέρει από σωματικούς πόνους και να είναι γερασμένη αφού έχει φάει το δηλητηριασμένο μήλο, μια αλληγορία για τα πάθη της γυναίκας στη διαδικασία της ζωής, τα ζητήματα της θηλυκότητας, της νεότητας και της γήρανσης, με την ηλικία να σημαίνει τη σωματική και ψυχολογική παραβίαση του κόσμου της.
Η Ρέγκο έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής και του έργου της στο ζήτημα των αμβλώσεων διατυπώνοντας με κάθε τρόπο την αντίθεσή της στην ποινικοποίησή τους και στην καταφυγή των φτωχών κυρίως γυναικών σε παράνομες και πολλές φορές θανατηφόρες μεθόδους.
Το 1998 ένα δημοψήφισμα για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Πορτογαλία απέτυχε. Σε απάντηση, η Ρέγκο, δημιούργησε τη σειρά Abortion Series (1998), μια επιλογή από πίνακες που εφιστά την προσοχή στους κινδύνους της παράνομης άμβλωσης. Το αποτέλεσμα της σειράς ήταν τόσο ισχυρό που πιστώθηκε ότι βοήθησε να επηρεαστεί η κοινή γνώμη για να γίνει ένα δεύτερο δημοψήφισμα το 2007. Η Ρέγκο πίστευε ότι το ολοκληρωτικό παρελθόν της Πορτογαλίας άφησε τα απομεινάρια του σε μια λεπτή γραμμή καταπίεσης που αφορούσε κυρίως τις γυναίκες που τις ήθελαν να μένουν στο σπίτι και να ψήνουν κέικ σαν καλές νοικοκυρές. Οι γυναίκες σε αυτά τα έργα, γυμνές ή ημίγυμνες, με έντονο βλέμμα και σημάδια πόνου είναι από τα πιο τολμηρά έργα, ισχυρά σε μήνυμα και με έντονες φόρμες.
«Αναδεικνύεται ο φόβος και ο πόνος και ο κίνδυνος μιας παράνομης άμβλωσης, στον οποίο κατέφευγαν πάντα οι απελπισμένες γυναίκες. Είναι πολύ λάθος να ποινικοποιείς τις γυναίκες πάνω από οτιδήποτε άλλο. Το να καταστούν παράνομες οι αμβλώσεις αναγκάζει τις γυναίκες στη λύση της παρανομίας», λέει η Ρέγκο.
Η καθηγήτρια Sharon Cameron, Σύμβουλος Γυναικολόγος και Επικεφαλής Υπηρεσιών σεξουαλικής Υγείας του Βρετανικού συστήματος Υγείας γράφει:
«Ως γυναικολόγος παρέχω φροντίδα στις γυναίκες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και από την εφηβεία έως και μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό περιλαμβάνει τη βοήθεια των γυναικών να μείνουν έγκυες και επίσης την παροχή φροντίδας όταν οι γυναίκες έχουν μια ακούσια ή ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και έτσι η σειρά αμβλώσεων της Ρέγκο με σημάδεψε ιδιαίτερα με πίνακες των γυναικών που πρόκειται να υποβληθούν σε μια άμβλωση «backstreet» σε μια εποχή/τόπο όπου η άμβλωση ήταν παράνομη. Οι γυναίκες είναι μόνες. Μια νεαρή μαθήτρια, μια μεγαλύτερη γυναίκα, πιθανώς ήδη μητέρα. Φόβος, ντροπή, περιφρόνηση ή πόνος φαίνονται στο πρόσωπό τους. Ο κουβάς δίπλα τους που σε λίγο θα είναι γεμάτος αίματα. Η γυναίκα του πίνακα μπορεί να πεθάνει, μπορεί να υποστεί σοβαρές επιπλοκές. Ωστόσο, όλα αυτά μπορούν να προληφθούν με ασφαλή, νόμιμη άμβλωση».
Σε χώρες όπου η άμβλωση είναι νόμιμη, είναι μια εξαιρετικά ασφαλής διαδικασία και γίνεται όλο και περισσότερο σε πρώιμο στάδιο ως ιατρική μέθοδος που περιλαμβάνει τη λήψη δύο ειδών φαρμάκων. Η ασφαλής άμβλωση σώζει ζωές γυναικών και αποτρέπει τις φρικτές συνέπειες των μη ασφαλών διαδικασιών.
Ωστόσο, τραγικά, σχεδόν οι μισές (25 εκατομμύρια) από τις εκτιμώμενες 56 εκατομμύρια αμβλώσεις που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο κάθε χρόνο πραγματοποιούνται υπό επικίνδυνες συνθήκες, σε χώρες όπου η άμβλωση είναι παράνομη ή αυστηρά περιορισμένη. Αυτές οι επικίνδυνες αμβλώσεις αποτελούν κύρια αιτία μητρικού θανάτου και αναπηρίας. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες. Υπολογίζεται ότι η μη ασφαλής άμβλωση έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο 22-31.000 γυναικών κάθε χρόνο. Θάνατοι που μπορούν να αποφευχθούν μέσω ασφαλών νόμιμων αμβλώσεων.
Ο περιορισμός της πρόσβασης μιας γυναίκας στην άμβλωση δεν την αποτρέπει, αλλά απλώς οδηγεί σε πιο ανασφαλείς αμβλώσεις.
Η Ρέγκο αποφάσισε να αναπαραστήσει το θέμα αρκετά κλινικά, καθώς δεν ήθελε οι εικόνες να είναι μελοδραματικές. Δεν είναι εικόνες θυμάτων όπως λέει, αλλά φωτογραφίες γυναικών που θέλουν να πάρουν στα χέρια τους τη μοίρα τους, κοιτάζουν μετωπικά, αλλά δεν υπάρχει αίμα, είναι αυτές που θα είναι θριαμβεύτριες, αλλά η εικόνα τους, αυτό που έχουν αναγκαστεί να πράξουν σε συνθήκες που δεν τις εξασφαλίζουν πρέπει να είναι μια διαρκής υπόμνηση, ακόμα και αν ο πίνακας έχει ζωηρά χρώματα και δεν αποτρέπει με κάτι φρικιαστικό τον θεατή.
Το 2019, η Ρέγκο μίλησε στον Γκάρντιαν και τόνισε ότι η άμβλωση είναι κάτι που αφορά και επηρεάζει όχι μόνο τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες. Μίλησε και για τη δική της άμβλωση όταν φοιτούσε στο Slade School of Art στο Λονδίνο, σε μια εποχή που η αντισύλληψη δεν είχε μπει για τα καλά στη ζωή των νέων γυναικών.
«Στο Slade, στα γυναικεία αποδυτήρια, τα κορίτσια συχνά μιλούσαν για το πού να πάνε για να κάνουν εκτρώσεις. Πάντα μέναμε έγκυος», θυμάται.
«Αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ζούσαμε στην Ericeira, (στην Πορτογαλία), οι γυναίκες έρχονταν στην πόρτα μας για να ζητήσουν χρήματα. Ήταν σχεδόν πάντα για τις αμβλώσεις. Αναγκάστηκα δύο φορές να πάρω γυναίκες από το χωριό για να δουν τον γυναικολόγο μου στη Λισαβόνα, επειδή υπέφεραν από τις συνέπειες των παράνομων αμβλώσεων.
Οι γυναίκες επηρεάστηκαν δυσανάλογα» λέει η Ρέγκο. «Αν ήσουν πλούσιος, ήταν ευκολότερο να βρεις έναν ασφαλή τρόπο για να κάνεις έκτρωση, συνήθως ταξιδεύοντας σε άλλη χώρα. Οι φτωχές γυναίκες σφαγιάστηκαν».
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Πώς θα φέρουμε μια τέτοια έκθεση στην Ελλάδα να τη δούμε από κοντά….;