Η συνέντευξη της γνωστής ηθοποιού Δάφνης Λαμπρόγιαννη, που περνά από τις οθόνες σε σειρά διαφημίσεων γνωστού παρόχου ηλεκτρικού ρεύματος το τελευταίο διάστημα, το περασμένο Σάββατο στην εκπομπή της Ναταλίας Γερμανού έκανε πάταγο. Για έναν απλό λόγο. Επειδή επιβεβαίωσε όλα αυτά που σκεφτόμαστε για την οικειότητα της κακοποίησης. Για το πόσο κοντινή είναι στην πραγματικότητα η κακοποίηση, ώστε δεν την αντιλαμβανόμαστε πάντοτε ως τέτοια. Κι οι λόγοι που αυτό συμβαίνει είναι τεκμηριωμένοι επιστημονικά όπως θα δούμε στη συνέχεια, κι αν δεν μιλάμε, με όσο κουράγιο κι αν χρειάζεται, δυστυχώς θα παραμείνουν.
Όπως δήλωσε η κ.Λαμπρόγιαννη, «Μεγαλώσαμε, λοιπόν, μαζί με ανθρώπους που μας άδειασαν, μας άδειασαν πολύ άσχημα και μιλάω φυσικά για όλες αυτές τις ιστορίες που όλοι ακούσαμε. Λέω για το #MeToo. Και που δεν ακούσαμε, γιατί υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες που δεν βγήκαν προς τα έξω και δεν θα βγουν ποτέ. Ξέρω ότι στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών υπάρχουν δεκάδες καταγγελίες που δεν ακούστηκαν, δηλαδή αυτό που έχει βγει είναι ούτε η κορυφή του παγόβουνου». Ανέφερε επίσης ότι γνώριζαν ορισμένες κακές συμπεριφορές στο χώρο, τις οποίες η ίδια και συνάδελφοί της είχαν αποδεχθεί, «γιατί ζούσαμε σε ένα πλαίσιο που οι γυναίκες πρέπει να αντέχουν».
Ήταν μόλις πέρσι που η Δάφνη Λαμπρόγιαννη εξήγησε τους λόγους που αποφάσισε να διακόψει τη συνεργασία της με τον Σπύρο Παπαδόπουλο στη θεατρική παράσταση «Sexy Laundry».
«H συμμετοχή μου στην εν λόγω παράσταση ολοκληρώθηκε οριστικά μετά από ένα εντελώς αιφνίδιο και δυσανάλογο ξέσπασμα οργής προς το πρόσωπό μου το οποίο συνέβη μετά το τέλος της παράστασης της Παρασκευής 1η Απριλίου. Προσπάθησα πρώτα να αναλογιστώ τις δικές μου ευθύνες. Μετά, προσπάθησα να το αξιολογήσω ως μια πολύ άσχημη στιγμή ενός ανθρώπου που μέχρι πριν λίγη ώρα έμοιαζε ότι δεν είχαμε τίποτα να χωρίσουμε όσο ασυμβίβαστοι κι αν είναι οι χαρακτήρες μας. Άλλωστε ως ενήλικες με καλή διάθεση αυτό δε θα μπορούσε θεωρητικά να είναι εμπόδιο σε μια επιτυχημένη παράσταση με απανωτά sold out που πρωταγωνιστούν μόνο δυο άνθρωποι και που όσοι την είδαν μιλούν για μια εξαιρετική σκηνική χημεία. Τη δική μου γενιά γυναικών τη μεγάλωσαν μαθαίνοντάς τη να αντέχει, να καταλαβαίνει, να δικαιολογεί και τέλος πάντων να πηγαίνει παρακάτω. Δυστυχώς πολλές φορές η ενσυναίσθηση και η ανοχή εκλαμβάνεται ως αδυναμία.»
Ειδικά σε χώρο όπου οι άνθρωποι μοιράζονται κοινές αξίες και όραμα το ρίσκο της οικειότητας που κάνει την κακοποίηση πιο αόρατη, είναι μεγαλύτερο. Κι η αυτοενοχοποίηση για να μην μιλήσει το θύμα ακόμα πιο έντονη. «Μήπως είμαι υπερβολική;»
Η οικειότητα που αναπτύσσεται στον επαγγελματικό χώρο, ειδικά σε λιγότερο τυπικούς χώρους, όπου η καθημερινή επαφή δεν είναι σε ξεχωριστά δωμάτια, αποτελεί παράγοντα επαγρύπνισης.
Το να έχουμε περισσότερες πιθανότητες να αλληλεπιδράσουμε με ένα άλλο άτομο σημαίνει ότι εξοικειωνόμαστε περισσότερο με αυτό το άτομο και πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι προτιμάμε άτομα που μας είναι οικεία παρά αγνώστους. Αυτό είναι γνωστό ως «απλή επίδραση έκθεσης» (Robert B. Zajonc, 1968) που δηλώνει ότι όσο πιο συχνά εκτιθέμεθα σε ένα ερέθισμα (είτε πρόκειται για ήχο, εικόνα ή άτομο), τόσο πιο θετικά θα αξιολογούμε αυτό το ερέθισμα. Ο λόγος λοιπόν για τον οποίο είναι πιο πιθανό να μας ελκύουν άτομα που συναντάμε πιο συχνά μπορεί να είναι επειδή νιώθουμε πιο ασφαλείς με άτομα που γνωρίζουμε. Ωστόσο, είναι επίσης πιο πιθανό να βρισκόμαστε σε τακτική στενή γειτνίαση με άτομα με τα οποία μοιραζόμαστε ενδιαφέροντα: να δουλεύουμε μαζί, να αναλαμβάνουμε δραστηριότητες αναψυχής, να είμαστε στην ίδια ομάδα φιλίας και παρόμοιες κοινωνικές συνθήκες.
Ειδικά σε χώρο όπου οι άνθρωποι μοιράζονται κοινές αξίες και όραμα το ρίσκο της οικειότητας που κάνει την κακοποίηση πιο αόρατη, είναι μεγαλύτερο. Κι η αυτοενοχοποίηση για να μην μιλήσει το θύμα ακόμα πιο έντονη. «Μήπως είμαι υπερβολική;»
Ο Steven Duck (1992) εξήγησε ότι αυτό συμβαίνει επειδή βλέποντας τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο όπως κάποιος άλλος καθιστά ευκολότερη την αλληλεπίδραση μαζί του. Αυξάνει επίσης την αυτοπεποίθησή μας στις στάσεις μας, κάτι που με τη σειρά του ενισχύει την αυτοεκτίμησή μας. Είναι λοιπόν περίπλοκο το πλέγμα. Ο άνθρωπος με τον οποίο μοιραζόμαστε όραμα κι αξίες, μπορεί να μας τονώνει ως προσωπικότητες και ταυτόχρονα να μας κακοποιεί συναισθηματικά, λεκτικά, ψυχολογικά, επειδή ακριβώς μπορεί!
Παρά τη μαζική της κλίμακα, η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία παραμένει ελλιπής ως προς την επίσημη αναφορά της, όπως ακριβώς δήλωσε η κ.Λαμπρόγιαννη, λόγω του φόβου της δυσπιστίας, της αίσθησης ενοχής, των κοινωνικών ή επαγγελματικών αντιποίνων, των αντίποινων αστικών ή ποινικών κατηγοριών ή ακόμη και της απώλειας του καθεστώτος νόμιμης διαμονής σε περιπτώσεις που δεν υφίσταται ιθαγένεια.
Μετά από χρόνια υπεράσπισης και διαπραγματεύσεων, τον Ιούνιο του 2019, η διοίκηση, ο εργοδότης και οι εργαζόμενοι-μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) υιοθέτησαν μια πρωτοποριακή συνθήκη γνωστή ως Σύμβαση για τη Βία και την Παρενόχληση (C190). Η συνθήκη είναι η πρώτη που θέτει διεθνή νομικά πρότυπα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας. Τον Ιούνιο του 2021, το C190 τέθηκε σε ισχύ βάσει του διεθνούς δικαίου. Ας ελπίσουμε ότι η κορυφή του παγόβουνου θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την εφαρμογή της παντού.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Εξαιρετικό (το άρθρο), εξαιρετική (η Δάφνη) εξαιρετικά (το ότι επιτέλους μιλάμε). Είχα την τύχη να δω την συνέντευξη live και αιφνιδιάστηκα με την ευθύτητα και αμεσότητα των απαντήσεων. Respect.