Η σωτηρία της ψυχής είναι αυτό το κανάλι στο You tube (το κατά δύναμιν)

Τους τελευταίους μήνες νιώθω μια μόνιμη τρυφερότητα για μια πλειάδα ανθρώπων που δεν έχω δει και δεν γνωρίζω τα ονόματά τους αλλά νιώθω σα να τους ξέρω γιατί εκτιμώ το έργο τους.

 

Αναφέρομαι στις ομάδες πίσω από τη δημιουργία βίντεο στο ‘The Skin Deep.’ Όλους αυτούς τους μήνες της καραντίνας, εγώ, που είμαι άνθρωπος του έξω και που δεν συμπαθώ καθόλου αυτή την επιβεβλημένη νηνεμία, έχω βρει ένα έξοχο υποκατάστατο της εγγύτητας που προσφέρει η παρέα και οι συζητήσεις, στα καλογυρισμένα βιντεάκια αυτού του καναλιού.

 

Η ιδέα είναι ότι οι παραγωγοί βρίσκουν ανθρώπους που σχετίζονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους και τους δίνουν κάποιες ερωτήσεις με σκοπό τη διεξαγωγή συζητήσεων.

 

 

Με αφορμή αυτό, άρχισα να σκέφτομαι πολύ την έννοια της εξωστρέφειας και συγκεκριμένα την εξωστρέφεια της συζήτησης σε αντιδιαστολή με την εσωστρέφεια της ανάγνωσης. 

 

Η λογοτεχνία, σε όλες τις μορφές της, είναι μια μορφή διαλόγου. Ένα κείμενο, άπαξ και φύγει από τον γραφιά του, μετατρέπεται σε γράμμα με άγνωστο παραλήπτη. Ο στόχος είναι ν’αναγνωσθεί, γι’αυτό άλλωστε δημοσιεύεται, και ο δέκτης, μόλις το διαβάσει, καλείται να μπει σε μια διαδικασία κατανόησης μιας σκέψης, μιας αφήγησης που είναι στα χέρια του ολόκληρη. 

 

Αυτή η ολοκλήρωση, η πληρότητα του λογοτεχνικού κειμένου είναι για μένα μια απ’τις μεγάλες του αξίες και αυτό που καθιστά το βιβλίο διαφορετικό από άλλες μορφές επικοινωνίας. Όταν μιλάς μ’έναν άνθρωπο, σπανίως θα μπορέσεις να εισπράξεις αυτό που θέλει να σου πει στην πληρότητά του. Ίσως ήρθε η ώρα να πληρώσετε και θα τα πείτε άλλη στιγμή, ίσως ο συνομιλητής δυσκολεύεται να βρει τις σωστές λέξεις, ίσως απλώς από τη μία φράση στην άλλη εσύ ξεχνάς την προηγούμενη και ο άλλος ξεχνάει τις δικές σου.  Η ύλη του βιβλίου υποκαθιστά την μνήμη. 

 

 

Η λογοτεχνία έρχεται να θεραπεύσει αυτό το επικοινωνιακό χάσμα γιατί ένα βιβλίο είναι πράγμα μόνιμο, μπορείς να το επισκεφτείς ξανά, μπορείς να το σημειώσεις, μπορείς να γκουγκλάρεις πράγματα που δεν κατάλαβες, μπορείς ακόμη και να συζητήσεις κάτι που διάβασες με άλλους ανθρώπους και κάπως να εξασφαλίσεις, αν το βάλεις στόχο, ότι το κατάλαβες ή τουλάχιστον, κατάλαβες όσο μπορούσες όλα όσα είχαν για σένα αξία σ’αυτό. 

 

Η λογοτεχνία παρουσιάζει κι ένα μεγάλο ελάττωμα. Είναι διαδικασία αποκλειστικά παθητική. Όσο ενεργητική και να είναι μια ανάγνωση, παραμένει τέτοια. Ο αναγνώστης δεν μπορεί ν’απαντήσει στο συγγραφέα και ακόμη κι αν επιχειρήσει να το πράξει, γράφοντας κάτι δικό του, η απάντηση αυτή δεν θα προχωρήσει σε αλληλεπίδραση. Θα είναι μια μορφή πνευματικού διαλόγου, σίγουρα, αλλά δεν θα έχει ποτέ την αμεσότητα, το μπρίο, το πάθος, την έκπληξη που μπορεί να προκαλέσει μια πραγματική συζήτηση.

 

 

Και περνάω στο κανάλι που έγινε αφορμή του σημερινού κειμένου. 

 

Οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω απ’αυτά τα βίντεο, που διαλέγουν τον κόσμο που θα συμμετέχει, που επιλέγουν τις ερωτήσεις, που κάνουν την απαραίτητη έρευνα του τι θέλει να δει το κοινό, που νοιάζονται για τη δημιουργία μιας αισθητικής, που διαλέγουν από  τα χρώματα και τα φώτα μέχρι τα ρούχα των συμμετεχόντων, που τους φαντάζομαι να σκέφτονται όλοι μαζί πώς μπορούν να βελτιώσουν το αποτέλεσμα που θα δείξουν, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από την τους ανθρώπους που ευθύνονται για την παραγωγή άρτιων και άξιων λογοτεχνικών κειμένων. 

 

Βλέποντας τ’αποτελέσματα της δουλειάς τους, καταλήγω να σκέφτομαι ότι επιτέλους εκδημοκρατίσαμε, σαν πολιτισμός, την ποιότητα. Γιατί η ανάγνωση απαιτεί μια τριβή, απαιτεί μια άσκηση. Και υπάρχουν κείμενα και κείμενα, ενίοτε ορισμένα κομμάτια που έχουν να πουν πάρα πολλά όπως ‘Η Πετρούπολη’ του Μπιέλυ ή όπως το σύνολο του έργου της Rachel Cusk, που είναι καταδικασμένα σε λίγους παραλήπτες λόγω του δυσνόητου ή που και πού κουραστικού χαρακτήρα τους για τους πολλούς. 

 

Η ανάγνωση μπορεί να ιδωθεί σα τεχνική. Χρειάζεται να διαβάσει κανείς για ν’αποκτήσει πρόσβαση σε ορισμένα κείμενα-συχνά σπουδαία- και αυτό απαιτεί χρόνο-συχνά πολύ. Ανάμεσα στις ανάγκες βιοπορισμού, την κόπωση, τη δουλειά, τη φροντίδα των παιδιών και τη γενικότερη περίσκεψη που απαιτεί η επίλυση καθημερινών ζητημάτων, μεγάλες ιδέες καταλήγουν σ’αυτούς με μεγάλες τσέπες, γεμάτες χρόνο, που αναμένει να ξοδευτεί. 

 

Κι έρχεται ένα κανάλι δωρεάν, σε μια πλατφόρμα εξαιρετικά δημοφιλή, να θέσει υπό σκέψη κάθε τι σύγχρονο και σημαντικό μ’έναν τρόπο εξαιρετικά κατανοητό κι ευσύνοπτο, που διαθέτει όλα τα σημαντικότατα οφέλη του διαλόγου και μαζί την πληρότητα, το ολόκληρο, που μέχρι τώρα ήταν εργολαβία της λογοτεχνίας. Αυτό για μένα είναι επανάσταση. Ήσυχη μεν, στη γωνιά της στο ίντερνετ, αλλά επανάσταση παρά ταύτα. Δεν είμαι απόλυτα σίγουρη ότι κάτι ήσυχο μπορεί να είναι επαναστατικό αλλά αν γίνεται, τότε αυτό το κανάλι αξίζει το χαρακτηρισμό.

 

 

Σκεπτόμενη  ότι το σύνολο του παρελθόντος τελεί υπό καθεστώς μη ανεπτυγμένων τηλεπικοινωνιών, βασισμένο αποκλειστικά και μόνο στη άμεση διάδραση ως μόνο ρεαλιστικό μέσο ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, απ’αυτή που σε κάνει να νιώθεις περισσότερο απ’αυτή που σε κάνει να σκέφτεσαι, νιώθω κάτι που μάλλον είναι δέος μπροστά στο γεγονός ότι μπορώ να δω από κοντά ένα καινούργιο μέσο επικοινωνίας, τέχνης και πρόκλησης αισθημάτων να γεννιέται. 

 

Κατά μία έννοια, αυτή η πρωτοπορία συνιστά και μια επιστροφή. Επιστροφή στην προφορικότητα, αλλά μια προφορικότητα ενδυναμωμένη που χρειάζεται λιγότερο τη μνήμη και που είναι προσβάσιμη απ’όποιο σημείο της γης, αρκεί να υπάρχει σύνδεση στο ίντερνετ. Μία προφορικότητα ενσωματωμένη σε κάτι μόνιμο, αδιάβλητη, ασφαλή και οποτεδήποτε, καθημερινά προσιτή. 

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News