Για χρόνια η φυλή Wayuu στη La Guajira, μια απομακρυσμένη περιοχή στη βόρεια Κολομβία, διευθυνόταν από άντρα οπλαρχηγό. Πριν όμως από 13 χρόνια, οι πρεσβύτεροι της κοινότητας αποφάσισαν να ορίσουν μια γυναίκα ως οι ηγέτη. Μετά την επιτυχία της γυναίκας αυτής ως επικεφαλής, η κοινότητα άλλαξε τις παραδόσεις της διακυβέρνησης και τώρα ορίζει ως ηγέτες αποκλειστικά και μόνο γυναίκες.
«Όταν ξεκίνησα δεν ήξερα απολύτως τίποτα» παραδέχεται η Neris Uriana, η πρώτη γυναίκα αρχηγός της φυλής.
«Αλλά με την πάροδο του χρόνου, μαθαίνεις πως να αποκτάς τις απαιτούμενες δεξιότητες που χρειάζεται για να διοικήσεις μια κοινότητα».
Η Νeris Uriana εξελέγη το 2005. Πολλά χρόνια δραστηριοποιούταν παρέχοντας βοήθεια και υποστήριξη στις μητέρες της κοινότητας και ο Jorge Uriana μαζί με άλλους γηραιότερους της φυλής θεώρησε πως είχε όλες τις ικανότητες που απαιτούνται ώστε να αναλάβει την ηγεσία.
Ήταν η πρώτη φορά για τις κοινότητες Wayuu στην La Guajira.
«Είχαμε κάποια προβλήματα στην επικοινωνία με τους ηγέτες των άλλων φυλών» εξηγεί ο Jorge Uriana, αρχηγός του χωριού μέχρι το 2005 και σύζυγος της Neris Uriana.
Ο Jorge Uriana αναφέρει ότι παραδοσιακά οι άντρες του Wayuu διαπραγματεύονταν και επιλύαν τις διαφωνίες τους, αλλά κατά περιόδους πολλοί ηγέτες δημιουργούσαν αντιπαράθεση ή ήταν αρκετά επιθετικοί.
«Οι γυναίκες όταν μιλάνε απευθύνονται στην ανθρώπινη πλευρά. Έχουν μια πιο ειρηνική και ανθρωπιστική οπτική για τα πράγματα. Θέλαμε να αλλάξουμε τον τρόπο με το οποίο σκεφτόμαστε και βλέπουμε τον κόσμο. Θέλαμε τις γυναίκες να χρησιμοποιήσουν τον διάλογο για να λύσουν τις συγκρούσεις μας, θέλαμε να μεταμορφώσουμε τον πολιτισμό μας»
«Συνειδητοποίησα πως είχα μια μεγάλη υποχρέωση και δέσμευση απέναντι στο λαό μου» δήλωσε η Neris, η οποία θα διοικεί για όσο διάστημα θέλει (ή μέχρι να βρεθεί κάποια άλλη γυναίκα να αναλάβει την θέση). Πραγματικά εκπαίδευσα σκληρά τον εαυτό μου στην ηγεσία και τώρα νιώθω σαν να μπορώ να καταφέρω πραγματικά σπουδαία πράγματα».
Η Marta Pushiana είναι μια από τις πολλές γυναίκες που έχουν εμπλακεί περισσότερο στην κοινότητα της φυλής μετά τον διορισμό της Neris Uriana.
«Τώρα πια έχουμε μια γυναίκα ηγέτη. Περισσότερες γυναίκες αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη στη φυλή. Πριν έπρεπε να μένουμε πάντα στο σπίτι, να φροντίζουμε τα παιδιά, να μαγειρεύουμε, να καθαρίζουμε» δηλώνει η Pushiana. «Τώρα οι άνδρες μοιράζονται αυτές τις ευθύνες μαζί μας, έτσι ώστε οι γυναίκες να έχουν την ευκαιρία να εργαστούν, να βοηθήσουν στην οικοδόμηση, να συμμετάσχουν στην ηγεσία. Η δυναμική όλης της φυλής έχει αλλάξει προς το καλύτερο».
Ο Jorge Uriana αναφέρει πως η κοινότητα επιδιώκει επίσης να αυξήσει την συμμετοχή των γυναικών στα κοινά και να ανατρέψει την κουλτούρα του μάτσο που είναι κυριαρχεί στην Κολομβία.
Σπάζοντας την παράδοση
Παρόλο που οι φυλές Wayuu αντιμετωπίζουν παραδοσιακά τις γυναίκες ως ισότιμες με τους άντρες, έχουν μια πιο μητριαρχική κουλτούρα σε σχέση με άλλες, λίγες κατευθύνονται ή έχουν ορίσει να διοικούνται μόνιμα από γυναίκες.
Η Neris και ο Jorge Uriana παραδέχονται πως είναι οι μόνοι που έχουν υιοθετήσει αυτό το μοντέλο.
«Οι γυναίκες έχουν το πιο σημαντικό ρόλο ως δωρητές ζωής και έτσι πρέπει επίσης να έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις» δηλώνει ο Jorge.
«Υπάρχουν κάποιες κοινότητες που έχουν προσκαλέσει τις γυναίκες μας να συμμετάσχουν στις συζητήσεις και τα συμβούλια τους αλλά οι άνθρωποι εκεί είναι κάπως αντιφατικοί»
«Από την μία πλευρά» λέει η Neris Uriana «οι άνδρες λατρεύουν και τιμούν τις γυναίκες ως δωρητές ζωής, αλλά δεν μας σέβονται απαραιτήτως ως φορείς λήψης αποφάσεων».
Τρέφοντας τη φυλή της
Αναλαμβάνοντας τη θέση της η Neris εισήγαγε μια μακροπρόθεσμη γεωργική πρωτοβουλία για να συντηρήσει την κοινότητα της. Επεδίωξε την βοήθεια ξένων για να διδάξει σε αυτήν και σε άλλες γυναίκες της φυλής σχετικά με την άρδευση, την καλλιέργεια της γης ώστε να έχουν άφθονα προϊόντα όλο το χρόνο. Οι γυναίκες χρησιμοποίησαν επίσης την προγονική τους γνώση, των σεληνιακών κύκλων, για να φυτέψουν τρόφιμα, πιστέωντας πως μπορούν να συντηρηθούν μέσα από την σύνδεση τους με την γη.
«Οι γυναίκες εδώ είναι πολύ κοντά με τη φύση» αναφέρει η ηγέτης. «Έτσι αρχίσαμε να εκμεταλλευόμαστε αυτό τον πνευματικό δεσμό ώστε να επιτρέψουμε στη γη να μας ταΐσει».
Το La Guajira είναι μια περιοχη που σπάνια βρέχει. Το 2015 είδε βροχή για πρώτη φορά σε 3 χρόνια. Η ξηρασία επηρέασε σοβαρά τις κοινότητες του Wayuu προκαλώντας ακραίο υποσιτισμό. Ωστόσο χάρη στο έργο της Neris Uriana η κοινότητα γνώριζε πως να καλλιεργήσει φυτά με ελάχιστη παροχή νερού.
«Παλιότερα καλλιεργούσαμε μόνο κατά την διάρκεια βροχοπτώσεων αλλά τώρα μπορούμε να το κάνουμε όλο το χρόνο» εξηγεί η Neris. «Υπάρχει φαγητό το καλοκαίρι, πράγμα σπάνιο που δεν είχε συμβεί ποτέ πριν».
«Εξασφαλίσαμε ότι όλες οι γυναίκες στην κοινότητα συμμετείχαν στην καλλιέργεια του φαγητού, ώστε να μπορούμε να είμαστε αυτάρκεις και να φροντίζουμε τους εαυτούς μας»
Η Pushiana βοηθάει και εκείνη σε αυτή τη διαδικασία και λέει λατρεύει το γεγονός ότι μπορεί να συνεισφέρει στο χωριό της.
«Έχουμε τους δικούς μας πόρους και γνωρίζουμε ακριβώς πως να αυτοσυντηρηθούμε».
«Είμαι περήφανη για τον εαυτό μου. Εργάζομαι σκληρά και προσπαθώ να φτάσω όσο πιο μακριά μπορώ. Δεν εξαρτώμαι πια από κανέναν άνδρα. Μπορώ να επιβιώσω μόνη μου».
Η πρωτοβουλία αυτή είχε τέτοια επιτυχία που η φυλή παράγει πλέον πλεόνασμα τροφής και την πουλάει σε άλλες κοντινές κοινότητες.
«Πέρσι κερδίσαμε 9 εκατομμύρια πέσος( 3.000 δολάρια) από την πώληση φυτών και δέντρων σε ένα κοντινό ανθρακωρυχείο για έργα αναδάσωσης.
Η Neris Uriana αντιμετώπισε προβλήματα από άντρες της κοινότητας, όπως επιθετική αντιπαράθεση, μη τήρηση των κανόνων και των αποφάσεων της. Ωστόσο επιμένει ότι είναι συμπεριφορές που αντιμετωπίζει κάθε ηγέτης και όχι ως απάντηση στο φύλο.
Μελλοντικοί ηγέτες
Οι γυναίκες της φυλής ελπίζουν ότι αυτή η αλλαγή θα εμπνεύσει τα νεαρά κορίτσια να στοχεύουν ψηλά.
«Είναι θαυμάσιο να μπορώ να είμαι παράδειγμα για τις κόρες μου» αναφέρει η αρχηγός της φυλής. «Αυτές και άλλες νέες γυναίκες στην κοινότητα μαθαίνουν από μένα πως να αναλάβουν την ευθύνη ως γυναίκες».
Η Neris ελπίζει πως μέσα από τη διδασκαλία, οι κόρες της θα είναι ικανές να αναλάβουν στο μέλλον την ηγεσία.
«Ελπίζω ότι αυτό θα εμπνεύσει τις επόμενες γενιές»
To άρθρο δημοσιεύτηκε στο PRI
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Είναι για μια ακόμη φορά προφανές πάντως, πως χωρίς την αρωγή και την αμέριστη υποστήριξη κάποιων σημαντικών ανδρών αυτή η μεταστροφή δεν γίνεται να συμβεί.
Ως σημαντικούς αναφέρω τους ανθρώπους που μπορούν να επηρεάσουν τους άλλους θετικά. Και που δεν αισθάνονται οι ίδιοι ριγμένοι όταν αλλάζει ο ρόλος τους, όπως ο Jorge.
Χρειαζόμαστε τους φεμινιστές μας για να αρχίσει να υπάρχει ισοτιμία στη διακυβέρνηση και τη λήψη αποφάσεων, μέχρι να αρχίσει να αποδίδει τέτοιους καρπούς που γίνεται πια αυτονόητη. <3