Μαρί Τρετινιάν – Μπερτράν Καντά: Μια γυναικοκτονία που συγκλόνισε τη Γαλλία

Πριν λίγους μήνες, ο Μπερτράν Καντά, μουσικός και τραγουδιστής του συγκροτήματος Noir Désir, δολοφόνος της ηθοποιού Μαρί Τρετινιάν, κόρης του Γάλλου ηθοποιού Ζαν Λουί Τρετινιάν, που μέχρι σήμερα στα 91 του χρόνια δεν έπαψε να μιλά και να διαμαρτύρεται για τη δολοφονία της κόρης του, ζητώντας τον αποκλεισμό του Καντά από φεστιβάλ και συναυλίες που έχουν σχέση με δημόσια χρηματοδότηση, έγινε πάλι θέμα συζήτησης όταν στο ρεπερτόριο του του Théâtre de la Colline στο Παρίσι ανακοινώθηκε ότι θα είναι αυτός που θα έγραφε την πρωτότυπη μουσική του έργου Mère. Ακόμα και αν η υπουργός πολιτισμού Roselyne Bachelot, δεν πολυσυμφώνησε με την ιδέα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Wajdi Mouawad, αρνήθηκε να αλλάξει, παρά τις διαμρτυρίες, τον προγραμματισμό του.

Η κίνησή του προκάλεσε διαμαρτυρίες του κινήματος # MeTooThéâtre, αλλά η Wajdi Mouawad, αρνήθηκε να «πάρει η θέση της δικαιοσύνης».

Η επιστροφή του Καντά στη μουσική σκηνή μετά την αποφυλάκισή του για τη δολοφονία της Τρετινιάν, δεν έγινε κατ΄ουσίαν ποτέ. Η επιστροφή που είχε σχεδιάσει βρήκε αντίσταση, πολλά φεστιβάλ έκλεισαν τις πόρτες τους, οι διαμαρτυρίες ήταν δυνατές από φεμινίστριες και παρά το γεγονός ότι ζήτησε συγγνώμη «που πλήγωσε ορισμένους ανθρώπους», η κατακραυγή εναντίον του δεν κόπασε ποτέ. Ούτε η δισκογραφική του επιστροφή έτυχε καλής αποδοχής, o 57χρονος σήμερα μουσικός, άλλωστε είχε αποπειραθεί να επανενώσει τους Noir Desir, που υπήρξαν ένα από τα δημοφιλέστερα συγκροτήματα στη γαλλική ροκ σκηνή στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν είχε αποφυλακιστεί το 2007, αλλά το ψυχολογικό και επικοινωνιακό φορτίο από την δολοφονία ήταν τόσο βαρύ που το συγκρότημα ανακοίνωσε το 2010 πως διαλύεται οριστικά, τη χρονιά που και η σύζυγός του έβαλε τέλος στη ζωή της.

Η επιστροφή που είχε σχεδιάσει βρήκε αντίσταση, πολλά φεστιβάλ έκλεισαν τις πόρτες τους, οι διαμαρτυρίες ήταν δυνατές από φεμινίστριες και παρά το γεγονός ότι ζήτησε συγγνώμη «που πλήγωσε ορισμένους ανθρώπους», η κατακραυγή εναντίον του δεν κόπασε ποτέ.

Πολλοί σήμερα αρνούνται να του αναγνωρίσουν τα ελαφρυντικά που του αναγνώρισε η δικαιοσύνη. «Ο Καντά είναι ένας ναρκισσιστής δολοφόνος. Οι περισσότεροι φονιάδες, όταν αφήνονται ελεύθεροι, θέλουν με κάθε τρόπο να ξεχαστούν στο συλλογικό υποσυνείδητο. Όχι όμως κι ο Καντά, ο οποίος θέλει να μας δείξει τα τραύματα που έχει αποκομίσει από αυτή τη διαδικασία. Άλλωστε έχει χτίσει μια ολόκληρη καριέρα πάνω σε αυτό», υποστηρίζει ο αρχισυντάκτης του γαλλικού περιοδικού Le Point, Φραντς Ολιβιέ Γκισμπέρ, όταν ο Καντά κυκλοφόρησε τον δίσκο του.

«Είναι απαράδεκτο να έχω γίνει σύμβολο της βίας κατά των γυναικών», έχει πει ο Καντά που ποτέ δεν κατάλαβε το μέγεθος των κακοποιητικών του πράξεων, μάλιστα όταν ο εισαγγελέας του Μπορντό δέχτηκε να ανοίξει ξανά το ζήτημα της αυτοκτονίας της συζύγου του οι γονείς της είπαν «Όλοι τον θεωρούν ένα μουσικό είδωλο, αλλά όταν γυρνάει σπίτι κάνει όλα αυτά τα φοβερά και τρομερά πράγματα μπροστά σε όλη την οικογένεια».

Η ιστορία της Μαρί Τρετινιάν και του Μπερτράν Καντά ξεκινά το 2000. Ο Καντά ήταν παντρεμένος τότε με την Κριστίνα Ράντι, μοντέλο και καλλιτέχνιδα από την Ουγγαρία με την οποία είχε αποκτήσει δυο παιδιά. Η Μαρί Τρετινιάν, γεννημένη το 1962, είχε τέσσερις γιους από προηγούμενες σχέσεις. Ο Καντά πήρε διαζύγιο από τη γυναίκα του το 2002. Τη νύχτα της 26ης προς την 27η Ιουλίου του 2003, η Μαρί Τρετινιάν και ο Μπερτράν Καντά, ήταν σε ένα  ξενοδοχείο στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου η Τρετινιάν έκανε γυρίσματα για μια  τηλεοπτική βιογραφία της Κολέτ σε σκηνοθεσία της μητέρας της, Ναντίν Τρεντινιάν.

Έχοντας καταναλώσει πολύ αλκοόλ, καβγάδισαν για ασήμαντη αφορμή κι ο Καντά την χτύπησε βάναυσα 19 φορές στο κεφάλι. Την 1η Αυγούστου η 41χρονη γυναίκα εξέπνευσε, αφού είχε προηγουμένως πέσει σε κώμα. Ήταν έγκυος δύο μηνών.

Ο Μπερτράν άργησε να ζητήσει βοήθεια εκείνη τη νύχτα, και στο δικαστήριο ισχυρίστηκε ότι είχε καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ και δε μπορούσε να θυμηθεί τι ακριβώς συνέβη και ότι δεν είχε καταλάβει τη σοβαρότητα της κατάστασής της. Οι επικριτές του υποστήριξαν ότι ήλπιζε να καμουφλάρει το έγκλημα και να το παρουσιάσει σαν ατύχημα.

Η πρώην σύζυγός του ήταν αυτή που τον υπερασπίστηκε στο δικαστήριο και τον περίμενε να αποφυλακιστεί μετά την καταδίκη του για τη δολοφονία της Τρεντινιάν.

Η δίκη του Καντά έγινε στο Βίλνιους, τον Μάρτιο του 2004. Ο δολοφόνος καταδικάστηκε σε οκτώ χρόνια φυλάκιση, αφού δεν του καταλογίστηκε δόλος και αφέθηκε ελεύθερος το 2007, αφού είχε εκτίσει τα μισά χρόνια της ποινής του, τον πρώτο χρόνο σε φυλακή στη Λιθουανία και τα τρία χρόνια σε γαλλική φυλακή.

Αποφυλακίστηκε έχοντας εκτίσει το μισό της ποινής του, το 2007. Η γαλλική δικαιοσύνη έκανε δεκτή την αίτηση αποφυλάκισής του, αναγνωρίζοντας «τη συναίσθηση της ευθύνης που έχει για την πράξη του και για τον πόνο που προκάλεσε στην οικογένεια του θύματος» και εκτιμώντας «τις προσπάθειές του για κοινωνική αναπροσαρμογή και τις προοπτικές του για επαγγελματική επανένταξη».

Οι οργανώσεις κατά της βίας των γυναικών αντέδρασαν ακαριαία στην είδηση της αποφυλάκισής του. Η μητέρα της Μαρί Τρετινιάν, σκηνοθέτης, Ναντίν Τρετινιάν ζήτησε από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νικολά Σαρκοζί να μην επιτρέψει την πρόωρη αποφυλάκισή του, γράφοντας ότι αυτό «είναι λάθος μήνυμα για όσους ασκούν βία κατά των γυναικών». Όταν αποφυλακίστηκε ο Καντά, η Ναντίν Τρετινιάν εγκαινίασε ένα κέντρο φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες. Στα εγκαίνιά του δήλωσε ότι οι γυναικοκτόνοι αν και καταδικάζονται με μεγάλες ποινές ή ισόβια βγαίνουν έξω και συνεχίζουν τη ζωή τους μόλις σε λίγα χρόνια. Οι φεμινιστικές οργανώσεις στάθηκαν στο πλευρό της ισχυριζόμενες ότι τέσσερα χρόνια είναι ελάχιστα για μια δολοφονία.

Ο Καντά αποφυλακίστηκε πιστεύοντας ότι έχει πληρώσει το τίμημα και στο πλάνο της ζωής του ξαναμπήκε η πρώην σύζυγός του με την οποία άρχισαν να συζούν ξανά.

Η Κριστίνα Ράντι βρέθηκε απαγχονισμένη στο σπίτι τους τον Ιανουάριο του 2010 και οι ιατροδικαστές δέχτηκαν ότι το περιστατικό συνέβη όσο ο Καντά κοιμόταν στο διπλανό δωμάτιο. Ωστόσο, οι γονείς της άτυχης γυναίκας αμφισβήτησαν το πόρισμα και αποκάλυψαν ότι η κόρη τους τους είχε αφήσει σε ανύποπτη στιγμή ένα ψυχολογικά φορτισμένο μήνυμα στον τηλεφωνητή καταγγέλλοντας τη βίαιη συμπεριφορά του Καντά. Η υπόθεση άνοιξε ξανά αλλά δεν βρέθηκε κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο εναντίον του.

Η συζήτηση που άρχισε ξανά είναι κατά πόσο μπορούμε να δούμε το καλλιτεχνικό έργο ανεξάρτητα από την προσωπικότητα του δημιουργού. Και για το μεν παρελθόν όπως και ή ίδια η λέξη το δηλώνει, όλα έχουν παρέλθει, αν και τα τελευταία χρόνια, το πρίσμα κάτω από το οποίο εξετάζουμε τους καλλιτέχνες είναι εντελώς διαφορετικό, δε χαίρουν του ανυπόκριτου θαυμασμού μας, χωρίς να εξετάσουμε τι σήμαινε η ζωή και η δράση τους, ένα αίτημα για ανανέωση μιας παράξενα μακρινής ηθικής σκέψης αυτών των ζητημάτων.

Ακόμα και το κοινό σήμερα δεν σταματά να κρίνει έναν καλλιτέχνη για άλλους λόγους εκτός από το ταλέντο του, ακόμα και ο ακραίος τρόπος, επαναφέρει στο προσκήνιο και πάλι το θέμα της βίας εναντίον των γυναικών και του τρόπου που αντιμετωπίζεται τόσο από την κοινωνία, όσο και από τις κρατικές αρχές. Απέναντι σε ευάλωτα και ανυπεράσπιστα άτομα η κοινωνία μας θα πρέπει να καλλιεργήσει την τέχνη του σεβασμού, της ευπρέπειας, του μέτρου, της σύνεσης και του ενδιαφέροντος. Γιατί ο Καντά, στην προκειμένη περίπτωση, για τον οποίο πολλοί υποστηρίζουν ότι η περιφρόνηση ή η αδιαφορία ήταν αρκετή τιμωρία, ως καλλιτέχνης είχε πολύ περισσότερες ευκαιρίες από ένα απλό ανώνυμο καταδικασμένο για φόνο να επανενταχθεί στην κοινωνία.

Μπορεί να οφείλουμε να σεβόμαστε την καλλιτεχνική δημιουργία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σεβόμαστε τον καλλιτέχνη και τη διασημότητά του χωρίς περαιτέρω αμφισβήτηση. Σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που εξελίσσεται με ταχύτητα και σε βάθος τα τελευταία χρόνια είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε μια αξιόπιστη και σύγχρονη ηθική που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις προκλήσεις του σήμερα που θα επανεξετάζει με σφαιρικό τρόπο τους καλλιτέχνες, τις πράξεις και τα έργα τους.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News