Σε αυτή τη σειρά άρθρων προσπαθήσαμε να ανοίξουμε τη συζήτηση για κουήρ αρρενωπότητες: για ένα φάσμα δηλαδή αρρενωπότητας που ούτε ανήκει αλλά ούτε και αναπαράγει τα στενά δίπολα φύλου. Ο λόγος είναι απλός. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο με τους απανταχού παληκαράδες και την καθημερινή αναπαραγωγή της τοξικής αρρενωπότητας που επιβάλλεται να αντιτάξουμε ένα άλλο μοντέλο αρρενωπότητας. Επιβάλλεται να διαχωρήσουμε την αρρενωπότητα από την πατριαρχία και να αποδομήσουμε τα στερεότυπα με τα οποία μεγαλώσαμε. Επιβάλλεται επίσης να διαχωρήσουμε την αρρενωπότητα από το βιολογικό φύλο και μάλλον ήρθε ο καιρός σαν άλλες Σιμόν Ντε Μποβουάρ να γράψουμε την κουήρ βίβλο Άντρας δεν γεννιέσαι, γίνεσαι.
Επιβάλλεται, αν θέλουμε να βρούμε συλλογικούς τρόπους να αναπνεύσουμε ξανά και να αγκαλιάσουμε τα τραύματα που μας έχει αφήσει η πατριαρχία. Επιπλέον θέλαμε να δώσουμε ορατότητα και να εορτάσουμε τις τρανς, θηλυκές και non-binary αρρενωπότητες εκεί έξω. Γιατί κάθε συνάντηση μαζί τους είναι για εμάς μία γιορτή ενάντια στα ασφυκτικά δίπολα φύλου και την υποχρεωτική ετεροφυλία.[i]
Γιατί θέλουμε να σταματήσουμε να δίνουμε συνεχώς μάχες για να υπάρχουμε, για να ανοίγουμε χώρο, για να γίνουμε αποδεκτά και επιθυμούμε να εορτάσουμε το γεγονός ότι υπάρχουμε, ακριβώς όπως είμαστε, στην τοποθεσία ελληνική πατριαρχία. Mία επουλωτική και επαναστατική γιορτή που διεκδικεί να αποκόψει την έννοια της αρρενωπότητας από τα κυρίαρχα σώματα που μέχρι τώρα την ορίζουν: τους λευκούς, δυτικούς, cis, ετεροκανονικούς άντρες.
Αυτό που κατάλαβα και που επιβεβαιώθηκε μέσα από την έρευνα είναι ότι η προσπάθεια εξάλειψης της έμφυλης διαφοράς και της αρρενωπότητας είναι ένα αστικό φεμινιστικό εργαλείο. Που έχει να κάνει βασικά με την ταύτιση συγκεκριμένων αρρενωποτήτων με την κακή αρρενωπότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο συναντήσαμε την Άννη Σιμάτη, μία από τις αγαπημένες μας συγγραφείς που, όπως λέει, έχει κλείσει δεκαετία που ασχολείται ερευνητικά με τις αρρενωπότητες. Η Άννυ γράφει ακαδημαϊκά, πολιτικά και προσωπικά κείμενα, μιλώντας ανοικτά για τις δικές της επιθυμίες ως ένα άτομο που έλκεται, συγκινείται και ερωτεύεται θηλυκές, τρανς και non-binary αρρενωπότητες.
— Έχει νόημα σαν κουήρια να διεκδικούμε την έννοια της αρρενωπότητας;
Όταν έκανα το μεταπτυχιακό στις σπουδές φύλου, η πρώτη μου έρευνα είχε να κάνει με την τρανς αρρενωπότητα. Ένα από τα αρχικά μου ερωτήματα ήταν αν μπορεί να υπάρξει η αρρενωπότητα χωρίς τον μισογυνισμό και η αλήθεια είναι ότι αυτό το ερώτημα με συνοδεύει μέχρι τώρα.
Τώρα στο ερώτημα αν μπορούμε ως κουήρ να διεκδικήσουμε την αρρενωπότητα, θεωρώ ότι είναι απαραίτητο γιατί η αρρενωπότητα δεν μπορεί να εξαλειφθεί και ούτε και χρειάζεται να εξαλειφθεί για μένα. Μέσα από το διδακτορικό μου ασχολήθηκα με τις λευκές αρρενωπότητες και έτσι και έκανα και μια προσπάθεια να προσεγγίσω την έμφυλη διαφορά εντός των ομοεροτικών λεσβιακών σχέσεων.
Αυτό που κατάλαβα και που επιβεβαιώθηκε μέσα από την έρευνα είναι ότι η προσπάθεια εξάλειψης της έμφυλης διαφοράς και της αρρενωπότητας είναι ένα αστικό φεμινιστικό εργαλείο. Που έχει να κάνει βασικά με την ταύτιση συγκεκριμένων αρρενωποτήτων που είναι πιο εργατικής τάξης με την κακή αρρενωπότητα. Οπότε είναι ένα ζήτημα που μας αφορά γιατί, δε θέλουμε κιόλας, εγώ δε θέλω να μην υπάρχει αρρενωπότητα. Δε θέλω γιατί επιθυμώ αρρενωπότητες. Δεν υπάρχει λόγος να εξαλειφθεί η αρρενωπότητα, οπότε νομίζω ότι είμαστε αναγκασμένες να κάνουμε reclaim την αρρενωπότητα που θέλουμε.
— Χαίρομαι πάρα πολύ που έβαλες ταξικό πρόσημο.
Δε γίνεται να μη το βάλω γιατί ήταν πάρα πολύ εμφανές, ήταν ένα πολύ εμφανές ζήτημα το οποίο προέκυψε πολύ έντονα. Στις ΗΠΑ ας πούμε, εντάξει προφανώς υπάρχει άλλη ιστορία στις ΗΠΑ πιο κινηματική (Βιετνάμ, κινήματα από τη δεκαετία του 60) οπότε υπήρξαν άλλες διαδικασίες εκεί. Αλλά αυτή η συζήτηση σχετικά με την ταξικότητα της επιθυμίας και πώς το εκεί φεμινιστικό κίνημα προσπαθούσε να εξαφανίσει βασικά την έμφυλη διαφορά και την αρρενωπότητα αλλά και την έντονη θηλυκότητα έχει γίνει σε ένα βαθμό. Υπάρχουν πολύ σημαντικά κείμενα που δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και δεν έχουν συζητηθεί μέσα στους φεμινιστικούς κύκλους εδώ.
— Αφού στους φεμινιστικούς και κουήρ κυκλους υπάρχουν άτομα και που φέρουμε και που επιθυμούμε αρρενωπότητες, γιατί δεν έχει ανοίξει αυτή η συζήτηση;
Κοίτα αρχικά θεωρώ ότι έχει να κάνει με το τραύμα η δυσκολία να ανοίξει αυτή η συζήτηση. Έχει να κάνει με το τραύμα της έντονα πατριαρχικής κοινωνίας στην οποία ζούμε. Ένα σίγουρα είναι αυτό, από την άλλη, έχει να κάνει με το τι φεμινιστικές πολιτικές και τι κουήρ πολιτικές έχουμε. Ποιά είναι τα θεωρητικά μας εργαλεία και τι μας έχουν επιτρέψει να προσεγγίσουμε;
Ας πούμε οι λεσβιακοί φεμινισμοί στην Ελλάδα όπως έχουν αποτυπωθεί στα κύρια έντυπα της εποχής – η Λάβρυς το 1980, η Μαντάμ Γκου το 1990 και μετά η Νταλίκα – αντλούν τη θεωρία τους από τους φεμινισμούς των ΗΠΑ. Και κάπως η Νταλίκα είναι η πιο ας το πούμε πιο συμπεριληπτική εκδοχή λεσβιακού φεμινισμού, αλλά η Λάβρυς αναπαράγει sex negative και τρανσφοβικά επιχειρήματα.
Θυμάμαι μια συνέντευξη στο περιοδικό Πάνθεον, ένα γυναικείο περιοδικό του 80, που πραγματεύεται το ζήτημα της λεσβιακής έμφυλης διαφοράς, δηλαδή αυτό που λέμε butch και femme. H δεκαετία του 80 είχε έντονες συζητήσεις γι᾽αυτό το ζήτημα, μαζί με τις σεξουαλικές φαντασιώσεις, μαζί με το BDSM και την λεσβιακη πορνογραφία. Ήταν ένα θέμα το οποίο είχε αναδυθεί στα λεγόμενα sex wars εντός φεμινισμού. Η Λάβρυς από αυτό το κομμάτι των sex wars, ήταν στην πλευρά των αρνητικών προς το σεξ, φεμινιστριών, που καταδίκαζαν και τις butch/femme σχέσεις, και το BDSM και την πορνογραφία σε οποιαδήποτε μορφή της. Για μένα το βασικό προβληματικό την περίοδο αυτή ήταν ότι αυτό το περιοδικό δεν παρουσίαζε όλη την συζήτηση δεν παρουσίαζε τους ίδιους τους πολέμους για το σεξ και το τι αυτοί αντικατόπτριζαν στην κοινωνία και μέσα στα φεμινιστικά και λεσβιακά κινήματα, και κάπως όλη αυτή η συζήτηση αποσιωπήθηκε για πάρα πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Μόλις το 2016 το περιοδικό Μιγάδα αναφέρθηκε στους πολέμους για το σεξ.
Οπότε θεωρώ ότι αυτή η κληρονομιά αναμεμιγμένη με το τραύμα μας εδώ, δεν μας βοήθησε να ανοίξουμε αυτές τις συζητήσεις.
— Ως ένα άτομο που έχει μιλήσει ανοιχτά για την επιθυμία του για butch αρρενωπότητες, πώς τις αναγνωρίζεις; Πώς τις ορίζεις;
Συνήθως τις βλέπω από μακριά, τις σκανάρω, έτσι και τις αναγνωρίζω. Αυτό δε σημαίνει ότι πάντα το ίδιο το άτομο αυτό θα προσδιοριστεί και ως butch. Κάπως την ταυτότητα της butch την βλέπω σε ένα φάσμα. Περιέχει διάφορες μορφές τις αρρενοπώτητας μέσα. Έχει κάτι που με συγκινεί αυτή η αρρενωπότητα και νομίζω αυτή η συγκίνηση πέραν του ότι είναι οι μορφές αρρενωπότητες που με ελκύουν ερωτικά, νομίζω είναι και μια προσδοκία κρυφή ότι θα είναι μια καλύτερη μορφή αρρενοπώτητας αυτή.
— Πόσο δύσκολο αλλά και πολύτιμο είναι να ξεμάθεις τις έμφυλες κανονικότητες αυτού του κόσμου και να γίνεις μία καλύτερη αρρενωπότητα, θηλυκότητα, έμφυλη ρευστότητα;
Αυτοί είναι οι μαθημένοι κοινωνικοί μηχανισμοί. Ας πούμε, για τους δικούς μου μαθημένους κοινωνικούς μηχανισμούς, ως θηλυκότητα στο δημόσιο χώρο, την πρώτη φορά που ήμουν σε διεθνή συνέδριο και είμασταν στο πάνελ με ένας τρανς άντρα και κάπως χρησιμοποιούσαμε τα ίδια θεωρητικά εργαλεία σε αυτά που λέγαμε κάποια στιγμή μας κάνουν μια ερώτηση από το κοινό. Και πάω εγώ να απαντήσω και μετά του δίνω τον λόγο, τύπου πες τα εσύ που τα λες καλύτερα από εμένα. Και κάπως μετά το σκεφτόμουνα και λέω τι έκανα;
— Έχεις κάτι να πεις στους cis ετεροκανονικούς άντρες;
Αρχικά θεωρώ ότι είναι ένα προνόμιο που δύσκολα μπορούν να αναγνωρίσουν ότι έχουν, μάλλον όπως τα περισσότερα προνομιούχα άτομα. Αυτό που θα έλεγα είναι ότι όλες οι αρρενωπότητες χρειάζονται μια επαφή με όλο το εύρος των συναισθημάτων τους. Δηλαδή κυρίως οι cis άντρες θεωρούν ότι μια σταγόνα συναισθήματος είναι η συνολική έκφραση όλων συναισθημάτων τους. Αυτός είναι ο κυρίαρχος τρόπος να συγκροτηθεί η αρρενωπότητα, το να μην υπάρχουν συναισθήματα, ή να υπάρχει μόνο ένα, θυμός.
Φωτογραφική επιμέλεια: Λία Σμαράγδα
[i] Η υποχρεωτική ετεροφυλία είναι μία έννοια που εισήγαγε η Αμερικανίδα φεμινίστρια Adrienne Rich και αναλύει εξαιρετικά η Εύα Ξευγένη σε αυτό το άρθρο: https://avmag.gr/315789/i-quot-ypochreotiki-quot-eterofylofilia-kai-i-lesviaki-yparxi/?fbclid=IwAR3zvv8JM0m6Ea_5-m7anAwZb901Dzt0nVNrgQLFuKWPFsrK_INhC-2rxlQ
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Το κλειδί σε όλα αυτά είναι η καταπολέμηση της πατριαρχικής υποτίμησης της γυναίκας. Δηλαδή ο φεμινισμός, όπως εγώ τον αντιλαμβανομαι τουλάχιστον. Η στερεοτυπική αρρενωπότητα δεν είναι νομίζω αυθύπαρκτη, αλλά προκύπτει ως το αντίθετο της στερεοτυπικής θηλυκότητας. Εφόσον η γυναίκα θεωρείται κατώτερη, όλα τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά της γινονται αυτοματως ελλατωματα αν τα έχει ένας άντρας. Συναισθηματα, ελλιπής σωματική δύναμη/ διάπλαση, γκρίνια, παθητικος ρολος στο σεξ, δουλειές του σπιτιού κ.α. Όσο λοιπόν καταρρίπτονται τα πατριαρχικά θηλυκά αρνητικά στερεότυπα και αναβαθμίζεται η γυναίκα, τόσο καταρριπτονται και τα αντιθετα της. Έτσι, ενθαρρύνονται κοινωνικά και οι άντρες στο να δείξουν (αν εχουν) ή να αναπτύξουν… Διαβάστε περισσότερα »