Η Μισέλ Μπολσονάρου θέλει οι γυναίκες της Βραζιλίας να δουν τον σύζυγό της, τον ακροδεξιό πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρου, με άλλο μάτι. Η πρώτη κυρία πρωταγωνιστεί σε προεκλογική διαφήμιση που μεταδόθηκε από τη βραζιλιάνικη τηλεόραση την Τρίτη. Σε αυτήν, χαμογελαστές γυναίκες αφηγούνται πώς βελτιώθηκε η ζωή τους στα τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης του Μπολσονάρου (!).
“Αν νομίζετε ότι είναι παράξενο που ο Ζαΐρ έχει κάνει τόσα πολλά για την προστασία των γυναικών”, λέει στη συνέχεια η Μισέλ, “αυτό συμβαίνει επειδή δεν γνωρίζετε τον πρόεδρο”.
Η διαφήμιση, και η αυξημένη εστίαση στις γυναίκες ψηφοφόρους τις τελευταίες εβδομάδες, δείχνει ότι ο Μπολσονάρου έχει αποδεχθεί αυτό για το οποίο οι ειδήμονες τον έχουν προειδοποιήσει εδώ και καιρό: έχει πρόβλημα με τις γυναίκες.
Οι δημοσκοπήσεις για τις εκλογές του 2022 στη Βραζιλία δείχνουν ότι οι γυναίκες ψηφοφόροι είναι πολύ λιγότερο ενθουσιώδεις με τον εν ενεργεία πρόεδρο από ό,τι οι άνδρες ψηφοφόροι του. Μόλις το 29% των γυναικών σκοπεύουν να ψηφίσουν τον Μπολσονάρου, σε σύγκριση με το 46% του κύριου αντιπάλου του, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι πολύ μικρότερη μεταξύ των ανδρών, με 39% για τον Μπολσονάρου και 43% για τον Λούλα, όπως είναι γνωστός ο αριστερός πρώην πρόεδρος.
Πολλά πράγματα μπορεί να απομακρύνουν τις γυναίκες από τον Μπολσονάρου. Τα βασικά στοιχεία της ατζέντας του -η απελευθέρωση της χρήσης όπλων και η προστασία της εθνικής κυριαρχίας- δεν θεωρούνται συνήθως σημαντικά από τις γυναίκες ψηφοφόρους. Και ο πρώην λοχαγός του στρατού έχει μακρύ ιστορικό μισογυνιστικής και ρατσιστικής ρητορικής. Ως νομοθέτης το 2011, δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι οι γιοι του δεν θα ερωτευτούν ποτέ μαύρες γυναίκες επειδή “είναι πολύ καλά μορφωμένες”. Το 2014, ο Μπολσονάρου είπε σε μια γυναίκα μέλος του Κογκρέσου: “Δεν θα σε βίαζα, γιατί δεν το αξίζεις”..!
Στη συνέχεια, υπάρχει το κακόγουστο ανεπίσημο σύνθημά του: “imbrochável”. Χρησιμοποιείται συχνά από τον Μπολσονάρου και ακούγεται σε πρόσφατες συγκεντρώσεις, έχει μεταφραστεί ως “ποτέ δεν κουτσαίνει” ή “αχτύπητος” και έχει σκοπό να υποδηλώσει ότι ο 67χρονος πρόεδρος είναι γεμάτος πριαπικό σθένος.
Τα καθυστερημένα ανοίγματα του Μπολσονάρου προς τις γυναίκες πέφτουν, ωστόσο, στο κενό. Τον τελευταίο μήνα της προεκλογικής εκστρατείας, έβαλε τη Μισέλ στο επίκεντρο, σε μια προσπάθεια να μαλακώσει το προφίλ του και έδωσε αρκετές συνεντεύξεις για να τονίσει μία σειρά κυβερνητικών επιτευγμάτων υπέρ των γυναικών, όπως ο μεγάλος αριθμός γυναικών μεταξύ των αγροτικών γαιοκτημόνων που έλαβαν τίτλους ιδιοκτησίας υπό την κυβέρνησή του. Ωστόσο, ο Μπολσονάρου ποτέ δεν έπαψε να είναι ένας από τους χυδαιότερους σεξιστές σε επίπεδο πολιτικών ηγετών.
“Έχουμε μερικά καλά νέα εδώ για τις γυναίκες”, είπε σε μια ζωντανή μετάδοση στο Facebook την 1η Σεπτεμβρίου, καθώς μιλούσε για τη μείωση των γυναικοκτονιών τον τελευταίο χρόνο. “Αν και τα καλά νέα για τις γυναίκες είναι φιλιά, τριαντάφυλλα, δώρα, διακοπές… σωστά; Αυτό σας αρέσει;”, κατέληξε.
Μια εβδομάδα αργότερα, σε μια συγκέντρωση για την ημέρα ανεξαρτησίας της Βραζιλίας, αποκάλεσε τις γυναίκες “πριγκίπισσες που παντρεύονται δυστυχισμένους άνδρες”.
Ο πρόεδρος έγινε πρωτοσέλιδο κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συζήτησης τον περασμένο μήνα, όταν επιτέθηκε οργισμένος σε μια γυναίκα δημοσιογράφο, τη Vera Magalhães, αφού εκείνη αναφέρθηκε στο κακό ιστορικό του για τα εμβόλια COVID-19. “Πρέπει να αποκοιμάσαι σκεπτόμενη εμένα, έχεις εμμονή μαζί μου. Είσαι ντροπή για τη βραζιλιάνικη δημοσιογραφία”.
Η Magalhães, η οποία έκτοτε έχει υποστεί κύμα ακραίου μπούλινγκ από τους υποστηρικτές του Μπολσονάρου, λέει στο TIME ότι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο πρόεδρος δυσκολεύεται να τηρήσει ένα σενάριο φιλικό προς τις γυναίκες. “Αυτό είναι το πρόβλημά του”, λέει. “Για να διατηρήσει την πιο ριζοσπαστική βάση του, πρέπει να είναι ο τολμηρός, πολεμοχαρής μάτσο άντρας, και έτσι όταν προσπαθεί να κάνει τον εαυτό του να φαίνεται μετριοπαθής με αυτόν τον τρόπο, αποτυγχάνει”.
Η Beatriz Rey, επισκέπτρια καθηγήτρια στο Ινστιτούτο SNF Agora του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, η οποία μελετά την πολιτική της Λατινικής Αμερικής, συμφωνεί. “Ξέρει ότι χρειάζεται περισσότερες γυναίκες ψηφοφόρους, και παρ’ όλα αυτά είναι εκεί έξω και λέει αυτά τα πράγματα”, λέει. “Αυτό υποδηλώνει ότι αυτό το επίπεδο μισογυνιστικής συμπεριφοράς είναι απλώς ριζωμένο μέσα του”.
Μια τέτοια συμπεριφορά θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για την εκστρατεία του. Αν και ο Μπολσονάρου μειώνει το προβάδισμα του Λούλα καθώς πλησιάζει ο πρώτος γύρος των εκλογών στις 2 Οκτωβρίου -ο δεύτερος γύρος θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο εάν κανένας υποψήφιος δεν κερδίσει πάνω από 50%- οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι υπόλοιποι αναποφάσιστοι ψηφοφόροι είναι έως και διπλάσιοι σε πιθανότητες να είναι γυναίκες από ό,τι άνδρες.
Και τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά ότι οι γυναίκες θα μπορούσαν να αρνηθούν στον Μπολσονάρου μια δεύτερη θητεία και να τον τιμωρήσουν, κρατώντας μακριά από τον προεδρικό θώκο.
Καθώς ο Μπολσονάρου φλερτάρει τις γυναίκες ψηφοφόρους, η εκστρατεία του εστιάζει στους “περισσότερους από 70 νόμους που ενέκρινε ο πρόεδρος για να βοηθήσει τις γυναίκες”. Κι όμως: κανένα από αυτά τα νομοθετήματα δεν προτάθηκε από την κυβέρνηση του Μπολσονάρου, σύμφωνα με την εφημερίδα Estadão της Βραζιλίας.
Πολλά από αυτά σχετίζονται μόνο αμυδρά με τα δικαιώματα των γυναικών -αν θεωρείται γυναικείο δικαίωμα, η θέσπιση μιας εθνικής ημέρας για την πρόληψη του διαβήτη… Και ορισμένα άλλα νομοθετήματα, όπως ένας νόμος του 2021 για την υγεία της εμμήνου ρύσεως, εγκρίθηκαν παρά την άμεση αντίθεση του Μπολσονάρου: ο πρόεδρος άσκησε αρχικά βέτο σε διάταξη για τη διανομή δωρεάν προϊόντων υγιεινής σε γυναίκες με χαμηλό εισόδημα, προτού θεσπίσει την πολιτική με διάταγμα πέντε μήνες αργότερα μετά από αντιδράσεις.
Ο ίδιος άσκησε επίσης βέτο σε αύξηση της πανδημικής βοήθειας για τις ανύπαντρες μητέρες, επικαλούμενος δημοσιονομικούς περιορισμούς, προτού το Κογκρέσο τον παρακάμψει. (Η κυβέρνησή του βρήκε, ωστόσο, περίπου 800.000 δολάρια για Viagra και εμφυτεύματα πέους για τις ένοπλες δυνάμεις!).
Ο πρόεδρος έχει παρουσιάσει τον εαυτό του ως ιδιαίτερα σκληρό απέναντι στην ενδοοικογενειακή βία, λέγοντας σε τηλεοπτική συνέντευξη την Τρίτη ότι τα ποσοστά της έμφυλης βίας έχουν μειωθεί “σε συγκλονιστικό βαθμό” επί της κυβέρνησής του. Αλλά μια έκθεση που δημοσιεύθηκε φέτος από το Φόρουμ Δημόσιας Ασφάλειας της Βραζιλίας, ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα, διαπίστωσε ότι ο αριθμός των θυμάτων γυναικοκτονιών είχε αυξηθεί ελαφρώς, από 1.229 το 2018 -το έτος πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Μπολσονάρου- σε 1.341 το 2021. “Σχεδόν όλοι οι άλλοι δείκτες για τη βία κατά των γυναικών παρουσίασαν αύξηση” το 2021, διαπιστώθηκε στην έκθεση, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων βιασμού και απειλών.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο του Μπολσονάρου με το γυναικείο εκλογικό σώμα, ωστόσο, μπορεί να μην είναι η έλλειψη πολιτικών με βάση το φύλο. Ο πρόεδρος έχει θέσει το ζήτημα της οπλοφορίας – οπλοκατοχής στο επίκεντρο της προεδρίας του: από την ανάληψη των καθηκόντων του, έχει εκδώσει περισσότερα από δώδεκα διατάγματα που χαλαρώνουν τους περιορισμούς στην οπλοκατοχή και ο αριθμός των πυροβόλων όπλων σε ιδιωτικά χέρια στη Βραζιλία έχει διπλασιαστεί από το 2018 σε 2 εκατομμύρια, σύμφωνα με ανάλυση του NPR.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, προσπάθησε να παρουσιάσει τον πολλαπλασιασμό των όπλων ως ευλογία για τις γυναίκες. “Όταν πρέπει να αλλάξετε ένα λάστιχο στο δρόμο τη νύχτα ολομόναχη και βλέπετε ανθρώπους να έρχονται προς το μέρος σας, τι θα προτιμούσατε να έχετε στην τσάντα σας: το νόμο Maria da Penha [ένα κομμάτι της νομοθεσίας για την ενδοοικογενειακή βία που ψηφίστηκε επί Λούλα]; Ή ένα όπλο;”, ρώτησε το πλήθος σε μια προεκλογική εκδήλωση μόνο για γυναίκες στις 3 Σεπτεμβρίου.
Αλλά ένα συντριπτικό ποσοστό 82% των γυναικών της Βραζιλίας αντιτίθεται στην αύξηση της πρόσβασης του πληθυσμού σε πυροβόλα όπλα (σε σύγκριση με το 63% των ανδρών), σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση για το BBC Brasil. Αυτό είναι πιθανό επειδή οι γυναίκες “γνωρίζουν ότι αυτοί που θα σκοτωθούν από αυτά τα όπλα είναι οι γιοι τους ή οι ίδιες στην ενδοοικογενειακή βία”, λέει η Bianca Santana, ακτιβίστρια του φεμινιστικού κινήματος και του κινήματος για τα δικαιώματα των μαύρων.
Η πρώτη κυρία εκπροσωπεί μία συγκεκριμένη κατηγορία γυναικών της Βραζιλίας -νέες, λευκές, πλούσιες, συντηρητικές. Και έχει προκαλέσει αντιδράσεις με τις άκρως συντηρητικές και πολύ συχνά γεμάτες από εσωτερικευμένο μισογυνισμό απόψεις της για τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία. “Η σύζυγος είναι η βοηθός του συζύγου, έτσι δεν είναι;”, δήλωσε σε εκδήλωση την Τετάρτη.
Η Σαντάνα λέει ότι η εκστρατεία του Μπολσονάρου έχει δώσει ελάχιστη προσοχή στα ζητήματα που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των περισσότερων γυναικών, όπως η αυξανόμενη κρίση πείνας στη Βραζιλία. “Οι γυναίκες είναι συχνά υπεύθυνες για τη σίτιση της οικογένειάς τους ή της κοινότητάς τους. Όταν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τρόφιμα, γίνεται πολύ σημαντικό γι’ αυτές το γεγονός ότι ο Μπολσονάρου δεν δίνει την παραμικρή προτεραιότητα σ’ αυτό”.
Με τα πράγματα να έχουν κάπως έτσι, ο Μπολσονάρου πόνταρε πολλά στην Πρώτη Κυρία, πιστεύοντας ότι η σύζυγός του θα πείσει…
Κάπου εδώ, υπενθυμίζεται από αναλυτές και απλό κόσμο ότι ο πρόεδρος της Βραζιλίας γνώρισε τη Μισέλ, την τρίτη σύζυγό του, το 2007, όταν εκείνος ήταν 52 ετών και βουλευτής και εκείνη μια 25χρονη κοινοβουλευτική γραμματέας. Εκείνη ήταν που ως μέλος της μεγάλης ευαγγελικής κοινότητας της Βραζιλίας -μια κρίσιμη δημογραφική ομάδα για τον Μπολσονάρου- έχει πρωταγωνιστήσει σε συγκεντρώσεις φέτος, ξεσηκώνοντας τα πλήθη με το ύφος ενός πάστορα, λένε οι αναλυτές. Έχει προσπαθήσει να εξομαλύνει την επιθετική εικόνα του συζύγου της.
“Αυτός ο άνδρας έχει μια αγνή καρδιά, μια καθαρή καρδιά, εκτός από το ότι είναι όμορφος”, είπε κατά την έναρξη της προεκλογικής του εκστρατείας στο Ρίο ντε Τζανέιρο τον Ιούλιο.
Η πρώτη κυρία εκπροσωπεί μία συγκεκριμένη κατηγορία γυναικών της Βραζιλίας -νέες, λευκές, πλούσιες, συντηρητικές. Και έχει προκαλέσει αντιδράσεις με τις άκρως συντηρητικές και πολύ συχνά γεμάτες από εσωτερικευμένο μισογυνισμό απόψεις της για τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία. “Η σύζυγος είναι η βοηθός του συζύγου, έτσι δεν είναι;”, δήλωσε σε εκδήλωση την Τετάρτη.
Αυτή η εικόνα της γυναικείας φύσης απευθύνεται σε “ένα συγκεκριμένο μέρος του γυναικείου εκλογικού σώματος”, λέει η Magalhães, επειδή “ο όρος φεμινίστρια έχει στιγματιστεί πραγματικά στη Βραζιλία τα τελευταία χρόνια”.
Παρόλα αυτά, η απήχηση της Μισέλ είναι περιορισμένη: αν και τα ποσοστά του Μπολσονάρου στις δημοσκοπήσεις των γυναικών αυξήθηκαν κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου, όταν ξεκίνησε η προεκλογική εκστρατεία, τους τελευταίους δύο μήνες δεν έχουν μετακινηθεί σχεδόν καθόλου, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του Μπολσονάρου και του Λούλα.
Και όσο κι αν κοπανιέται η Μισέλ για τις βοηθητικές αρμοδιότητες μίας γυναίκας έναντι του ¨αφέντη” της οι γυναίκες στη Βραζιλία δεν φαίνεται να συγκινούνται από τις παρωχημένες περί οικογένειας και αγνής αντρικής καρδιάς κορώνες της. Οι συνέπειες του κορωνοϊού και του τρόπου με τον οποίο αντιμετώπισε την πανδημία ο Μπολσονάρου μαστίζουν ακόμα την κοινωνία της Βραζιλίας και οι αρχηγοί της σίτισης της οικογένειας που παραδοσιακά είναι γυναίκες αυτή τη φορά είναι πολύ πιθανό να αφήσουν τον Μπολσονάρου νηστικό – από αξίωμα, τουλάχιστον.
Με στοιχεία από το ΤΙΜΕ
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
