Ζακλίν, πως είναι να ξυπνάς στις Κάννες έχοντας κερδίσει το βραβείο Prix Découverte Leica Cine du court métrage Leica Cine Discovery Prize στο Φεστιβάλ Καννών;
Είναι σαν να ακούς Sonic Youth και Life Without Buildings, παράλληλα, στη διαπασών.
Ποιον αγκάλιασες πρώτο όταν άκουσες το όνομά σου στην απονομή;
Λόγω της στιγμιαίας παράλυσης μου – δεν είναι σχήμα λόγου!- δεν αγκάλιασα κανέναν από τους δικούς μου, μιας που όλοι προσπαθούσαν να με πείσουν πως ό,τι άκουσα στέκει και πως πρέπει εν τέλει να ανέβω πάνω. Οπότε, το πρώτο άτομο που αγκάλιασα ήταν η Κλοέ Σεβινί. Κοίτα, ακούγεται πολύ πιο κουλ, απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα.
Αλήθεια τι σημαίνει αυτό το βραβείο;
Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό το βραβείο, και γενικά ποια η αληθινή σημασία κάθε βραβείου στην τέχνη, πλην της επίκαιρης και παροδικής χαράς, τιμής και προσοχής. Προσωπικά κρατώ τα λόγια της επιτροπής και συγκεκριμένα εκείνα του Γιοακίμ Τρίερ, που ήταν αναπάντεχα, συγκινητικά και πολύ ουσιαστικά. Πλην αυτού, η σχέση μου με την ταινία μου δεν έχει αλλάξει. Μου αρέσει ό,τι μου άρεσε και πριν, και θεωρώ προβληματικά τα σημεία που μου θεωρούσα και πριν. Σίγουρα το συγκεκριμένο βραβείο, κατέστησε τη δουλειά μου γνωστή σε ανθρώπους που πρωτύτερα δεν γνώριζαν την ύπαρξή μου.
Διάβασα κάπου ότι εμπνεύστηκες την ταινία ένα βράδυ που κοιτούσες το φεγγάρι στην Ικαρία; Θέλεις να μου μιλήσεις για τη στιγμή της σύλληψης;
Κάθε φεγγάρι με μαγνητίζει, σε βαθμό κλισέ. Εκείνο το βράδυ, ήταν πραγματικά εντυπωσιακό. Είχε μια πολύ ιδιαίτερη λάμψη, έστω στα μάτια μου. Κοιτώντας τον ουρανό, το φεγγάρι τεράστιο, ολοστρόγγυλο και τα αστέρια να το περιτριγυρίζουν, σταμάτησα να βλέπω τον ουρανό. Είδα μια οικογένεια από φως και σκόνη.
Πολλοί συνειρμοί, αναμνήσεις και σκέψεις κατέφτασαν, μια εκ των οποίων αφορούσε το «Χωρίς Οικογένεια» του Μαλό. Αυτό το βιβλίο μου το στείλε δώρο το σόι των Αθηνών, στο σπίτι στη Θεσσαλονίκη, λίγο αφότου είχα μετακομίσει εκεί με τη μαμά μου. Πιθανόν, όχι η ιδανικότερη επιλογή. Επισκεπτόμενη λοιπόν ξανά αυτήν την ανάμνηση, άρχισα να σκέφτομαι καταστάσεις που βιώνω τώρα, ως ημερολογιακά ενήλικη, καταστάσεις όπου με βρίσκω να αντιδρώ με τρόπους που εκπορεύονται εν μέρει από το μακρινό τότε.
Η έννοια της πρόθεσης και η συνέπεια της παρεξήγησης. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και παράλληλα η ανάγκη αυτής. Η αίσθηση του απόκληρου στο οικογενειακό πλαίσιο. Η αγάπη και η έλλειψη αυτής. Η εντύπωση όλων αυτών σε αντιδιαστολή με την «πραγματικότητα» τους. Ζεύγη ιδεών, κάνανε την ταινία.
Περίγραψέ μου την ατμόσφαιρα στην ταινία σου.
Έχει τη λογική ενός μουσικού δίσκου – του γούστου μου. Ατμοσφαιρική εναλλαγή, και πιθανώς μια αίσθηση έκπληξης σε σημεία, όπως το τροπικό κλίμα. Την χαρακτηρίζω ως την «διπολική» μου ταινία. Ήθελα μια βαριά σκηνή να διαδέχεται μια ελαφρότερη και εμείς να είμαστε αμήχανοι μαντεύοντας πώς εκλαμβάνει το περιβάλλον της η Σοφία την εκάστοτε στιγμή-σκηνή. Η ταινία αφορά μια μέρα. Υπάρχουν μέρες που είναι εξωτερικά μονότονες ίσως, αλλά εσωτερικά; Υπάρχει μέρα που να είναι εσωτερικά μονότονη;
Ποια είναι η ιστορία και τι θέλεις να πεις με αυτή την ταινία;
Νομίζω δεν υπάρχει ‘ιστορία’ ακριβώς, το έγραψα σαν να φτιάχνω έναν χάρτη. Είχα συγκεκριμένες εικόνες στο μυαλό μου και κάποια βασικά συναισθήματα γύρω από τα οποία δούλεψα. Δεν είχα κάποια ιστορία στο μυαλό μου. Νομίζω ποτέ δεν έχω κάποια ιστορία στο μυαλό μου, με την έννοια της πλοκής, που είναι και μια λέξη που λίγο με ζορίζει, αλλά πάντα έχω ένα συναίσθημα ή μια κατάσταση.
Δεν κάνω σινεμά για να «πω πράγματα». Είναι κάπως βαριά η φράση και αισθάνομαι μια μικρή αντίσταση. Αυτή η ταινία, όπως και οι υπόλοιπές μου δουλειές, αποσκοπούν στο μοίρασμα, παρά στο δίδαγμα. Εδώ, αποπειράθηκα να μοιραστώ την αίσθηση του κενού, του κοινωνικού άγχους που συνοδεύει το ψυχικό κενό, και να ανοίξω μια συζήτηση που αφορά την αντίθεση μεταξύ του προσωπικού και δημόσιου κομμάτι του εαυτού.
Εξήγησέ γιατί έδωσες τον τίτλο «Έκτορας Μαλό: Η Τελευταία Μέρα της Χρονιάς».
Το πρώτο μέρος απαντά στην ερώτηση της δεύτερης σκηνής, όπου τα παιδιά προσπαθούν να βρουν τον συγγραφέα του βιβλίου. Ο υπότιτλος απλώς ενημερώνει, και ίσως κουβαλά μια μικρή ειρωνεία, υπό την έννοια ότι πιθανώς να γεννά προσδοκίες, ενώ η ταινία είναι αρκετά ήσυχη και ήπια.
Που γυρίστηκε;
Γυρίστηκε στα σπίτια μας. Στο σπίτι του Γιάννη και της Ευδοκίας, στο πατρικό του πατέρα μου, στο μπάνιο μου. Η οικειότητα αποτελεί θεματική μου, κι ενώ καταλήξαμε σε αυτούς τους χώρους λόγω οικονομικών περιορισμών, φάνηκε να είναι οι πιο ταιριαστοί κατά ένα παράδοξο τρόπο.
Πως και γιατί επέλεξες την Σοφία Κόκκαλη για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία σου;
Η Σοφία στο Νήμα του Boy, έκανε κάτι πρωτοφανές για το ελληνικό σινεμά. Η εκφραστική της δύναμη με εξέπληξε, και πιστεύω όχι μόνο εμένα, αλλά οποιονδήποτε είδε αυτή τη σημαντική για τη γεννιά μας ταινία.
Ωστόσο, το πιο περίεργο είναι ότι εγώ την ερωτεύτηκα μέσω μιας θεατρικής παράστασης, και το περίεργο έγκειται στο ότι δηλώνω ξεκάθαρα απαίδευτη όσον αφορά το θέατρο και τη γλώσσα του. Ήταν το Lenz σε σκηνοθεσία Χάρη Φραγκούλη. Έπαθα κάτι από αυτά τα ανεξήγητα που μας συμβαίνουν με την τέχνη, αυτά τα καταπληκτικά, τα σπάνια, που όταν συμβαίνουν ξαναβρίσκεις τη χαμένη σου πίστη στην ανθρωπότητα. Η ακατανόητη συγκίνηση μπροστά σε ένα ποίημα, το μούδιασμα μπροστά από έναν πίνακα, το γέμισμα μετά από την ακρόαση ενός δίσκου.
Είναι αυτά τα συναισθήματα που καθιστούν ένα έργο τέχνης σπουδαίο ή μη. Μια πολύ βαθιά επικοινωνία και ακόμη βαθύτερη συγκίνηση. Στην παράσταση, όλα τα παιδιά, ένα προς ένα, ήταν φοβερά. Ένιωσα ότι βλέπω κάτι τόσο τεράστιο που μετά δεν μπορούσα καν να περιμένω για να τους συγχαρώ, ντρεπόμουν. Κρύφτηκα και εξαφανίστηκα, αλλά ήξερα ότι έπρεπε να συνεργαστώ με τη Σοφία.
Πάντα ήθελες να γίνεις σκηνοθέτης ταινιών;
Πάντα έγραφα. Παράλληλα, ανέκαθεν έβλεπα πάρα μα πάρα πολλές ταινίες, κατάλληλες και μη για την ηλικία μου. Από τα 8 ξεκίνησα να τραβάω με την HI-8 μου, σπιτικές καταστάσεις. Αυτά είναι τα δεδομένα.
Έως τα δεκατέσσερα λοιπόν, ήμουν πεπεισμένη ότι θα γίνω συγγραφέας, μέχρι που η γιαγιά μου με τον ιδιαίτερο κυνισμό που την χαρακτήριζε μου είπε ότι ο καθένας μπορεί να γράψει ένα βιβλίο, και δεν αποτελεί δουλειά, οπότε καλό θα ήταν να σκεφτώ κάτι άλλο. Βλέποντας το Elephant του Gus Van Sant, ήρθα σε επαφή με ένα σινεμά διαφορετικό, ένα σινεμά που με ενδιέφερε να φτιάξω και πίστευα ότι μπορώ. Σήμερα το λένε «arthouse», τότε απλώς χτύπησε διαφορετικά η καρδιά μου. Οπότε, αναλόγως πώς ορίζουμε το «πάντα», θα έλεγα πως ναι, πάντα ήθελα.
Πως είναι να βρίσκεσαι στις Κάννες; Έχεις να μου περιγράψεις κάποια ενδιαφέρουσα, αστεία, τρομερή συνάντηση;
Το να επιλέγεται η δουλειά σου να προβληθεί στις Κάννες είναι σίγουρα τεράστια τιμή και χαρά. Το να βρίσκεσαι στις Κάννες όμως, σαν σεναριογράφος/σκηνοθέτης είναι ζόρικο.
Αληθινά περιστέρια με ουρές κομμένες σαν δαντέλα προσφέρονται στους επισκέπτες για φωτογραφία, καταστήματα πουλάνε λάμψη σε τιμές υπέρογκες, αδιανόητα πολύς έλεγχος και δυστοκία για να παρακολουθήσεις μια ταινία, αστυνομία και στρατός να περπατά με όπλα εκεί που τρως. Αυτή είναι η μια πλευρά του πράγματος που πιστεύω είναι σημαντικό να σημειωθεί, ώστε να ξεφύγουμε από το ειδυλλιακό σύμπαν του ΄γιορτή του σινεμά’. Δεν είναι έτσι ακριβώς οι γιορτές, αλλά έχουμε μάθει να προσαρμοζόμαστε σε όλων των ειδών τις καταστάσεις, κι εμείς περάσαμε όμορφα.
Μια τρομερή στιγμή ήταν όταν καταφέραμε με τη φίλη μου και συνεργάτη μου Εύα Γουλάκου να βρούμε προσκλήσεις για την επίσημη πρεμιέρα του Τρίερ για το House that Jack Built. Πριν ξεκινήσει η ταινία, το κοινό ήταν όρθιο στην αίθουσα, έτοιμο να υποδεχτεί αυτόν τον τεράστιο δημιουργό με την ομάδα του. Χειροκροτούσαμε συγκινημένοι για πάρα πολλή ώρα. Φοβερή εμπειρία να βλέπεις την –κατ’ εμέ- τελευταία ταινία του Τρίερ με τον ίδιο να κάθεται κάποιες θέσεις πιο πέρα.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα σου;
Καλών εχόντων των πραγμάτων, θέλω επιτέλους να κάνω την πρώτη μου μεγάλου μήκους ταινία.
Πες μου μερικές ταινίες που αγαπάς πολύ;
Αγαπάω πάρα-πάρα πολύ το Gummo, το Julien Donkey Boy, το Jeanne Dielman, 23 Commerce Quay, 1080,Brussels, το A Short Story About Love, το Festen και φυσικά το Elephant. Kαι προσπαθώ πολύ γρήγορα να απομακρυνθώ από την ερώτηση γιατί έρχονται τίτλοι με καταιγιστική ταχύτητα στο μυαλό μου
Τι θα κάνεις μόλις τελειώσεις να μου απαντάς τις ερωτήσεις;
Βόλτα την Λέξη.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
