Πρώτα φάνηκε στα οπτικά και υπεριώδη μήκη κύματος. Όχι σε ανθρώπινα μάτια, αλλά στις οθόνες ρομποτικών τηλεσκοπίων, όταν μία λάμψη στα δεδομένα τους κίνησε υποψίες για δραστηριότητα σουπερνόβα. Δεν ήταν όμως σουπερνόβα· ήταν η ζωντανή μετάδοση του θανάτου ενός άστρου σαν τον Ήλιο. Το καταβρόχθιζε μια μεγαλειώδης μαύρη τρύπα με μάζα πάνω από τρία εκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου, στο κέντρο ενός μακρινού γαλαξία, 290 εκατομμύρια έτη φωτός από μας.
Οι μαύρες τρύπες ίσως είναι τα πιο εξωτικά και πολυσυζητημένα ουράνια αντικείμενα. Αποτελούν τα απομεινάρια των πιο μεγάλων και λαμπρών άστρων όταν αυτά, αδυνατώντας πια να στηρίξουν τον εαυτό τους απέναντι στην ίδια τους τη βαρύτητα, καταρρέουν. Σε μια σχεδόν ποιητική αντίθεση, οι μαύρες τρύπες είναι ό,τι πιο σκοτεινό έχουμε ανακαλύψει, αφού ούτε το φως διαφεύγει από την δυνατή τους βαρύτητα.
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας, κάθε γαλαξίας έχει στο κέντρο του μία μαύρη τρύπα (ναι, και ο δικός μας!), χωρίς να έχουμε ακόμα μια πλήρη θεωρία για το πώς την αποκτά. Αλλά όχι μια μικρή, «αστρική» μαύρη τρύπα, όπως ονομάζονται αυτές που σχηματίζονται κατευθείαν από την κατάρρευση των άστρων και ζυγίζουν όσο δύο Ήλιοι. Μία θηριώδη μαύρη τρύπα, με μάζα εκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου, που έχει μεγαλώσει καταπίνοντας άστρα και μεσοαστρικά αέρια για εκατομμύρια χρόνια. Τέτοια ήταν κι αυτή που είδαμε να καταπίνει το δύσμοιρο αστέρι, και είχαμε κάθε λόγο να περιμένουμε ότι θα το κάνει, ακριβώς επειδή είναι τόσο μεγάλη, κι άρα το έχει ξανακάνει στο παρελθόν. Απλά δεν την είχαμε πιάσει επ’ αυτοφώρω.
Το γεγονός ονομάστηκε ASASSN-14li (ένα ειρωνικά ταιριαστό ακρωνύμιο από το All-Sky Automated Survey for SuperNovae) και παρατηρήθηκε από τότε στις ακτίνες Χ, στα ραδιοκύματα, και σε κάθε διαθέσιμο μήκος κύματος. Έτσι, τέσσερα χρόνια και πολλές συζητήσεις μετά, επιβεβαιώθηκε η ως τώρα θεωρία για το πώς τρέφεται το σκοτεινό μαζικό αντικείμενο, ανοίγοντας όμως και μερικά νέα, αναπάντεχα ερωτήματα.
Τι ξέραμε κι επιβεβαιώσαμε; Ότι όταν ένα άστρο πλησιάσει πολύ μια μαύρη τρύπα, δεν πέφτει κατευθείαν μέσα σα μπάλα μπιλιάρδου. Πρώτα, η διαφορά στη δύναμη της βαρύτητας ανάμεσα στη μία και την άλλη πλευρά του (η λεγόμενη παλιρροϊκή δυνάμη) αρχίζει να το επιμηκύνει, παλεύοντας ενάντια στην ίδια τη βαρυτική του συνοχή. Όσο πιο μεγάλη είναι η διαφορά μάζας, κι όσο πιο μικρή η απόσταση των δύο σωμάτων μεταξύ τους, τόσο ισχυρότερη είναι αυτή η αστρική παλίρροια. Στην προκειμένη περίπτωση, κατάφερε να τραβήξει και να διαλύσει το άστρο στα εξ ων συνετέθη, τα οποία απλώθηκαν σε μια εκτεταμένη σπειροειδή τροχιά γύρω από τη μαύρη τρύπα.
Το υλικό αυτό κινείται με τεράστιες ταχύτητες, συγκρούεται με τον εαυτό του και πυρώνει. Σαν αποτέλεσμα, εκπέμπει θερμική ακτινοβολία στις αόρατες σε μας συχνότητες του υπεριώδους και των ακτίνων Χ (όσο πιο ζεστό είναι κάτι, σε τόσο πιο μικρά μήκη κύματος εκπέμπει: οι φλόγες ας πούμε, όταν είναι ζεστές είναι κόκκινες, κι όταν είναι ακόμα πιο ζεστές μπλε. Το υπεριώδες και οι ακτίνες Χ αντιστοιχούν σε ακραίες θερμοκρασίες, εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου). Όλη αυτή η διαδικασία είχε προταθεί από μαθηματικά και υπολογιστικά μοντέλα, και οι παρατηρήσεις την επιβεβαίωσαν με απίστευτη ακρίβεια.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν ακόμα πλευρές του φαινομένου που δημιουργούν ερωτηματικά. Στα ραδιοκύματα ας πούμε, περιμέναμε να δούμε τους ενεργειακούς πίδακες που δημιουργούνται όταν μία μαύρη τρύπα αυξήσει τη μάζα της, μία διαδικασία που δεν έχει κάποια εμφανή χρονική συσχέτιση με το δίσκο από αστρικά συντρίμμια που πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα. Κι όμως, οι παρατηρήσεις του γεγονότος στα ραδιοκύματα έδειξαν μια ξεκάθαρη αντιστοιχία, και τώρα οι ειδικοί ψάχνουν το γιατί. Όταν το ανακαλύψουν, θα ξέρουμε λίγο περισσότερα για το τι συμβαίνει στις βίαιες γειτονιές των μαύρων τρυπών, όπου τ’άστρα πεθαίνουν πρόωρα.
Το Σύμπαν έχει έναν περίεργο τρόπο να δείχνει συμπάθεια στους περίεργους.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News