Πόσο απαραίτητη είναι τελικά η λέξη «γυναικοκτονία»;

Ομολογώ ότι την πρώτη φορά που την άκουσα με ξένισε αρκετά, μου φάνηκε υπερβολική, αχρείαστη, τραβηγμένη από τα μαλλιά. Είχα δηλαδή την ίδια αντίδραση που έχουν οι περισσότεροι, όταν την ακούν ή την διαβάζουν για πρώτη φορά. Κι είναι πολύ εύκολο να μείνει κανείς σε αυτή την αίσθηση και να απορρίψει μια λέξη που δεν είναι προϊόν της πολιτικής ορθότητας, όσο κι αν μοιάζει έτσι στην αρχή.

Πρόκειται για τη μετάφραση της αγγλικής λέξης femicide, η οποία καθιερώθηκε στη δεκαετία του 1970 από την καθηγήτρια κοινωνιολογίας και γνωστή ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Diana Russell. Στην Ελλάδα, βέβαια, ήρθε πολύ αργότερα και ακόμα ως όρος είναι δυστυχώς περιθωριακός. Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει τους περισσότερους να τον αντιμετωπίζουν ως ακραία φεμινιστική κραυγή;

Σίγουρα, υπάρχει ένα ποσοστό ανθρώπων, κυρίως ανδρών, που θεωρούν τη λέξη γυναικοκτονία περιττή, απλά και μόνο επειδή εμφορούνται από τις κλασικές σεξιστικές αντιλήψεις, υποσυνείδητα ή μη. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναπαράγουν το κλισέ ότι δεν υπάρχει τέτοιο φαινόμενο, όπως ο φόνος γυναικών, ότι οι ζωές όλων των ανθρώπων έχουν αξία και είναι απαράδεκτο να αφαιρούνται και άλλα τέτοια σοφίσματα που δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που εκφράζει η λέξη.

Εκτός, πάντως, από τους αθεράπευτα εθελοτυφλούντες και όσους αντλούν με χαρά τα οφέλη της πατριαρχίας, υπάρχουν και αυτοί που έχουν την κλασική αντίδραση που έχει ο μέσος ομιλητής σε ένα νεολογισμό. Και εκεί το ζήτημα περιπλέκεται χωρίς να υπάρχει λόγος. Όταν γνωρίζεις μια γλώσσα πολύ καλά, όταν τη μιλάς από μωρό και τη χρησιμοποιείς, για να εκφράσεις όλα όσα είναι σημαντικά, κάθε ελάχιστη μα απότομη αλλαγή της μοιάζει παράταιρη. Είναι σαν να μπαίνεις σπίτι σου και να βλέπεις ξαφνικά θρονιασμένο ένα καινούριο έπιπλο στη μέση του σαλονιού. Ακόμα και αν το έχεις διαλέξει ο ίδιος, θα κάνεις καιρό να το συνηθίσεις. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους νεολογισμούς, τις νέες λέξεις που δημιουργούνται, για να καλύψουν μια ανάγκη έκφρασης που δεν υπήρχε μέχρι τώρα.

Όταν στη δεκαετία του 1990, σε μια προσπάθεια να ανακόψουν το κύμα αγγλικών λέξεων στα ελληνικά λόγω της κυριαρχίας της τεχνολογίας, φιλόλογοι και γλωσσολόγοι προσπαθούσαν να επιβάλλουν τη λέξη διαδίκτυο, μας φαίνονταν φαιδροί και η λέξη κραυγαλέα. Ήταν η φυσική καχύποπτη ανταπόκριση στο καινούριο, η οποία υποχώρησε γρήγορα και τώρα ούτε που τη θυμόμαστε.

Βέβαια, η γυναικοκτονία συναντά αντίσταση και για έναν ακόμα λόγο. Μας φέρνει κατευθείαν στο μυαλό τη λέξη της έννοιας γένους ανθρωποκτονία και εκεί είναι που αρχίζουν τα παράλογα επιχειρήματα. Ότι η επιλογή της λέξης αυτής υπονοεί ότι οι γυναίκες δεν είναι άνθρωποι ή ότι όσοι τη χρησιμοποιούν πιστεύουν ότι οι ζωές των γυναικών αξίζουν παραπάνω από των υπόλοιπων ανθρώπων. Λες και πρέπει οπωσδήποτε η γυναικοκτονία να είναι αμοιβαίως αποκλειόμενος όρος με την ανθρωποκτονία και να μην είναι δυνατόν να είναι απλώς μια πιο εξειδικευμένη λέξη.

Στον Ποινικό Κώδικα, τυποποιείται η παιδοκτονία ως ιδιώνυμο έγκλημα. Δεν σημαίνει, φυσικά, ότι δεν πρόκειται για ανθρωποκτονία, ούτε αφορά όλες τις περιπτώσεις φόνου παιδιού. Ο όρος εκφράζει τη συγκεκριμένη περίπτωση φόνου ενός μωρού από τη μητέρα του λίγο μετά τον τοκετό και τυποποιείται με διαφορετική διάταξη, επειδή έχει διαφορετική ποινική μεταχείριση. Η μητροκτονία και η αδελφοκτονία δεν τυποποιούνται ως ξεχωριστά εγκλήματα στο ποινικό δίκαιο, όμως στη συνείδηση όλων έχουν μια μεγαλύτερη απαξία, την οποία δεν μπορεί να εκφράσει η λέξη ανθρωποκτονία.

Αν, λοιπόν, καταφέρουμε να απομονώσουμε την παράξενη ενέργεια που αναδίδει μια εντελώς καινούρια λέξη που εμφανίστηκε με ντόρο στη γλώσσα, αν σταματήσει να μας κάνει εντύπωση που υπάρχει ένας ακόμα ειδικότερος όρος της ανθρωποκτονίας, τότε θα δούμε τη γυναικοκτονία ως αυτό που πραγματικά είναι. Ως ένα έγκλημα που γίνεται από άντρα προς γυναίκα, επειδή αυτή δεν υπέκυψε στην όποια θέλησή του. Δεν είναι όλοι οι φόνοι με θύματα γυναίκα γυναικοκτονία. Μια κατά συρροή θανατηφόρος ληστεία με θύμα έναν άντρα και δύο γυναίκες δεν θα συνιστά μία ανθρωποκτονία και δύο γυναικοκτονίες. Ο βιασμός, όμως, που καταλήγει σε θάνατο, επειδή το θύμα αντιστάθηκε με σθένος, αλλά εκ των πραγμάτων δεν είχε την ίδια δύναμη με το βιαστή της, είναι. Ο φόνος του αδερφού που σκότωνε παλιά στο χωριό τη μικρότερη αδερφή του, επειδή «μαγαρίστηκε» πριν παντρευτεί, είναι. Βασικά, όλα τα «εγκλήματα τιμής» είναι.

Είναι πολύ προτιμότερο ο φόνος του πατέρα που σκότωσε την κόρη του, επειδή δεν ενέκρινε το σύντροφό της, να εκφράζεται στη γλώσσα μας με μια λέξη που περιέχει ως συνθετικό της το φόνο (έστω και στην αρχαία του μορφή) παρά τη λέξη τιμή. Οπότε, ναι, αν το αντίτιμο, για να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία μας απέναντι σε τέτοιου είδους εγκλήματα, είναι απλώς να παραξενευόμαστε με αυτή τη νέα λέξη μέχρι να τη συνηθίσουμε, σίγουρα είναι απαραίτητη.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News