Πως η εφηβεία «σκοτώνει» την αυτοπεποίθηση των κοριτσιών

Η αλλαγή αυτή μπορεί να προκαλέσει αμηχανία σε πολλούς γονείς: Καθώς η εφηβεία κάνει την εμφάνιση της, η αυτοπεποίθηση των νεαρών κοριτσιών πέφτει κατακόρυφα. Από παθιασμένες, τολμηρές, κυρίαρχες του σύμπαντος, μεταμορφώνονται σε αδιανόητα ντροπαλές, συνεσταλμένες, «κλειστές» εκδοχές του εαυτού τους.

Ύστερα από έρευνα με εκατοντάδες κορίτσια, στο στάδιο προεφηβείας κι εφηβείας, που κλήθηκαν να περιγράψουν σε ποιες καταστάσεις αισθάνονται άβολα, χωρίς αυτοπεποίθηση, καταλήξαμε σε έναν εντυπωσιακό αριθμό πράξεων. «Να κάνω νέους φίλους», «ο τρόπος που ντύνομαι», «να μιλήσω μπροστά σε πολύ κόσμο». Στην έρευνα συνεργαστήκαμε με την Ypulse, μια εταιρία δημοσκοπήσεων που επικεντρώνεται σε εφήβους, ώστε να συλλέξουμε περισσότερες γνώμες. Πάνω από 1.300 κορίτσια(ηλικίας από 8 εώς 18) έλαβαν μέρος μαζί με τους γονείς τους. Το δείγμα ήταν αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού των εφήβων της χώρας από την άποψη της φυλετικής και γεωγραφικής κατανομής. Τα δεδομένα είναι πιο εντυπωσιακά από όσο φανταζόμασταν. Οι ερωτηθείσες κλήθηκαν να αξιολογήσουν την αυτοπεποίθηση τους σε κλίμακα από το 0 εώς το 10. Στις ηλικίες από 8 εώς 14 ετών, ο μέσος όρος των αντιδράσεων των κοριτσιών μειώθηκε από 8,5 σε 6- μια απότομη πτώση του 30%.

Μέχρι την ηλικία των 12 ετών, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά στα επίπεδα αυτοπεποίθησης, μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Ωστόσο λόγω της πτώσης που συντελείται στη ψυχολογία των κοριτσιών, που ξεκινάει στα 14 έτη, το μέσο κορίτσι είναι λιγότερο σίγουρο για τον εαυτό του από ότι το μέσο αγόρι. Σύμφωνα με την έρευνα πολλά αγόρια βιώνουν κάποιες ψυχολογικές αλλαγές κατά την είσοδο τους στην εφηβεία, οι οποίες ωστόσο δεν συγκρίνονται με αυτές που αντιμετωπίζουν τα κορίτσια.

Η πτώση της γυναικείας αυτοπεποίθησης στην εφηβεία συχνά δεν γίνεται αντιληπτή διότι σύμφωνα με μελέτες που διαπιστώνουν τις καλύτερες επιδόσεις των κοριτσιών στο γυμνάσιο, στο λύκειο αλλά και στο πανεπιστήμιο, πολύς κόσμος μπερδεύει την επιτυχία με την αυτοπεποίθηση.

Η αλλαγή όμως είναι ανησυχητική. Από κορίτσια 12 χρονών και κάτω ακούσαμε πράγματα όπως «Κάνω φίλους πολύ εύκολα- μπορώ να μιλήσω στον οποιονδήποτε και να αρχίσω μια συζήτηση», «Λατρεύω να γραφω ποίηση και δεν με νοιάζει θα αρέσει στους άλλους ή όχι». Ένα χρόνο μετά όμως κατά τη διάρκεια της εφηβείας οι απαντήσεις γίνονται: «Αισθάνομαι ότι ο καθένας είναι τόσο έξυπνος και όμορφος και εγώ είμαι ένα άσχημο κορίτσι χωρίς φίλους», «κανείς δεν αποδέχεται τον πραγματικό μου εαυτό».

Η αυτοπεποίθηση είναι βασικό συστατικό για την μετατροπή της σκέψης σε δράση, την υλοποίηση των επιθυμιών σε πραγματικότητα. Επιπλέον όταν το αίσθημα της σιγουριάς αναπτύσσεται μπορεί να πολλαπλασιάσει και να διαιωνίσει την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Καθώς τα αγόρια και τα κορίτσια( ή οι γυναίκες και οι άντρες) παίρνουν ρίσκα και στο τέλος ανταμείβονται, κερδίζουν περισσότερο θάρρος και πίστη στις ικανότητες τους. Αντιθέτως η απουσία αυτοπεποίθησης μπορεί να καταστείλει συμπεριφορές που αφορούν την επιμονή, την αποτυχία και την επίτευξη στόχων. Έτσι η χαμηλή αυτοπεποίθηση στα κορίτσια είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική λόγω μακροπρόθεσμων επιπτώσεων. Oι διακινδυνεύσεις και τα ρίσκα αποφεύγονται συνεχώς, η εμπιστοσύνη στις προσωπικές ικανότητες μειώνεται συστηματικά και δεν «αποθηκεύεται» επαρκής αυτοπεποίθηση για το μέλλον. Πράγματι το χάσμα αυτοπεποίθησης, μεταξύ των δύο φύλων, κατά την εφηβεία συχνά παραμένει καθ’όλη τη διάρκεια της ενηλικίωσης.

Τι είναι αυτό που κάνει την οικοδόμηση αυτοπεποίθησης τόσο δύσκολη και απροσδιόριστη διαδικασία για τα έφηβα κορίτσια; Λίγα πράγματα διακρίνονται: Η συνήθεια αυτού που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «περισυλλογή» -ουσιαστικά η εκτενής υπερανάλυση των αρνητικών συναισθημάτων- είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες απ’ότι στους άντρες, και ξεκινά κατα βάση στην εφηβεία. Αυτό μπορεί να κάνει τα κορίτσια πιο επιφυλακτικά και λιγότερο προσκείμενα στην ανάληψη ρίσκων. Επιπλέον σε πολύ μικρή ηλικία οι δάσκαλοι και οι γονείς επιβραβεύουν και ενθαρρύνουν την τελειομανία των κοριτσιών, χωρίς να κατανοούν τις συνέπειες. Συχνά αυτό συμβαίνει επειδή απλώς διευκολύνει τη ζωή τους: Σε μια πολυάσχολη οικογένεια ή σε θορυβώδη τάξη ποιός δεν θέλει παιδιά που ζωγραφίζουν εντός του περιγράμματος, ακολουθούν οδηγίες και δεν προκαλούν προβλήματα;

Αντίθετα η τελειομανία εμποδίζει την ανάληψη ρίσκου, την αποδοχή αποτυχίας, την προθυμία επίτευξης στόχων και κυρίως την πολύτιμη ψυχολογική ανάπτυξη. «Αν η ζωή ήταν ένα σχολείο μακράς διαρκείας» μας εξηγεί η Carol Dweck, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και συγγραφέας του The Growth Mindset, οι γυναίκες «θα ήταν οι αδιαμφισβήτητοι κυβερνήτες αυτού του κόσμου. Αλλά η ζωή δεν είναι ένα σχολείο μακράς διαρκείας».

Στην πραγματικότητα, στη μετέπειτα ζωή οι στόχοι μετατοπίζονται σημαντικά. «Ανταμείβονται οι θαρραλέοι άνθρωποι. Όσοι αναλαμβάνουν ρίσκα και καταφέρνουν να ανακάμπτουν» προσθέτει η Dweck. Τα αγόρια στην έρευνα μας, έδειξαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ανάληψη κινδύνου: η δημοσκόπηση διαπιστώνει ότι αγόρια ηλικίας 8 εώς 14 ετών είναι πιο πιθανό να περιγράψουν τον εαυτό τους ως «σίγουροι», «δυνατοί», «περιπετειώδεις», «ατρόμητοι». Από την άλλη οι έφηβες κοπέλες επικεντρώνονται στο να θέτουν απίστευτα υψηλά στάνταρ και πρότυπα για τις ίδιες. Τα στοιχεία δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι: το ποσοστό των κοριτσιών που αναφέρουν πως δεν τους επιτρέπεται να αποτύχουν ανέρχεται στο 45%( ηλικίας 12 με 13). Στην προσπάθεια τους να τους ευχαριστήσουν όλους, να επιτύχουν περισσότερα και να ακολουθήσουν τους κανόνες, πολλά κορίτσια ουσιαστικά καλλιεργούν ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά εις βάρος τους. Επιπροσθέτως κοπέλες αρκετά έξυπνες, κατανοούν από πολύ νωρίς- 12χρονών- ότι ο κόσμος εξακολουθεί να μεταχειρίζεται τους άνδρες και τις γυναίκες με διαφορετικό τρόπο. Αυτό συμβάλλει στην κατεδάφιση της αυτοπεποίθησης τους.

Τα social media δεν βοηθούν εξίσου. Το διαδίκτυο μπορεί να πολλαπλασιάσει υπερβολικά τα κοινωνικά άγχη. Οι αρνητικές συνέπειες της χρήσης μαζικής δικτύωσης ενδέχεται να «χτυπούν» τα κορίτσια σκληρότερα από τα αγόρια. Στο παρελθόν αν τα κορίτσια είχαν μια δύσκολη μέρα στο σχολείο, αν μάλωναν με ένα φίλο ή αν έπαιρναν ένα «κακό» βαθμό θα επέστρεφαν σπίτι ώστε να αποστασιοποιηθούν. Πλέον δεν υπάρχει πια αποστασιοποίηση- μόνο σταθερή, στιγμιαία, δημόσια καταδίκη ή επιδοκιμασία.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι μικροαλλαγή του status quo και η εξοικείωση των κοριτσιών με την ιδέα του ρίσκου και της αποτυχίας αρχίζει να κάνει τη διαφορά. Μερικά ενδιαφέρον στοιχεία συνδέουν την συμμετοχή στον αθλητισμό με την επαγγελματική επιτυχία. Μια μελέτη της λογιστικής εταιρίας ΕΥ και espnW, της ιστοσελίδα των γυναικών ESPN, διαπίστωσε ότι στις ΗΠΑ, το 94% των γυναικών που απασχολούνται σήμερα σε υψηλόβαθμες θέσεις, έπαιζαν ανταγωνιστικά αθλήματα. Δεν είναι όμως μόνο τα αθλήματα τρόπος να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση. Ο αθλητισμός είναι απλά μια οργανωμένη και εύκολη ευκαιρία να έρθουν αντιμέτωπες με την απώλεια, την αποτυχία και την ανθεκτικότητα. Οι ίδιες όμως δεξιότητες μπορούν να αποκτηθούν με τη συμμετοχή σε διάφορες κοινωνικές ομάδες ή μαθήματα μαγειρικής, με τη δραστηριοποίηση και την ενεργό συμμετοχή σε ακτιβιστικές δράσεις- όπως η μάχη για την προστασία των ζώων. Όσο κινητοποιούνται εκτός ασφαλούς ζώνης και αγωνίζονται για την κατάκτηση υψηλών στόχων, η απόκτηση αυτοπεποίθησης θα είναι το αποτέλεσμα.

Είναι σημαντικό να κλείσουμε αυτό το κενό, το συντομότερο, διότι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της δυναμικής βλάπτουν όχι μόνο τα μικρά κορίτσια αλλά και τις μελλοντικές γυναίκες που θα εξελιχθούν, οι οποίες αποκτούν σταδιακά ακόμα πιο χαμηλή αυτοπεποίθηση και μειωμένες φιλοδοξίες. Το μοντέλο της καθώς πρέπει, σωστής, με τρόπους, τελειομανούς κοπέλας επιβραβεύεται και ανταμείβεται από ένα αυστηρά δομημένο εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα. Είναι μεγάλο το σοκ όταν ανακαλύπτουν στην ενήλικη ζωή ένα ισχυρό νέο πεδίο: Η αποτυχία είναι φυσιολογική. Το ρίσκο αξίζει τον κόπο. Σε όλη τους τη ζωή μέχρι σήμερα έχουν ενσωματώσει ακριβώς το αντίθετο. Ως γνωστόν όμως τα κορίτσια είναι ικανά και έμπειρα στη μάθηση- το μόνο που χρειάζονται είναι απλώς το σωστό οδηγό σπουδών.

Το άρθρο υπογράφουν οι Claire Shipman, Katty Kay, Jillelyn Riley

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News