Πανελλήνιες: Tις πταίει;

Ιούνιος 2003, Θεσσαλονίκη. Μόλις έχουν βγει οι βαθμοί των Πανελληνίων και όλοι τρέχουμε στο σχολείο να δούμε τις ονομαστικές καταστάσεις με τους βαθμούς. Είναι η εποχή που δίνουμε 9 μαθήματα στην Β΄ και άλλα 9 στην Γ’ Λυκείου. Έχουν ήδη περάσει δύο χρονιές που πάω φροντιστήριο κάθε μέρα 8.15- 10.30 μ.μ. Το σχολείο μου έχει εναλλάξ βάρδιες πρωί- απόγευμα άρα κάθε δεύτερη βδομάδα πηγαίνω στο φροντιστήριο αμέσως μετά το σχολείο (ευτυχώς που είναι πολύ κοντά!).

Πέφτουμε πάνω στις λίστες, ψάχνουμε με αγωνία τα ονόματα, σημειώνουμε τους βαθμούς στο μικρό μπλοκάκι. Σημειώνουμε τους βαθμούς 1ου, 2ου και 3ου βαθμολογητή για να τα ταραχτούμε μετά με την ησυχία μας. Πάμε στην επόμενη λίστα, στην μεθεπόμενη και μετά πάλι από την αρχή για να σιγουρευτούμε πως τα έχουμε γράψει όλα καλά. Βγάζω τα πολυπόθητα μόρια, περνάω στην Φιλολογία Α.Π.Θ. Δεν το μετάνιωσα ποτέ.

Ιούνιος 2018. Πλέον είμαι η καθηγήτρια που προγυμνάζει υποψηφίους. Έχουν περάσει πολλά χρόνια από εκείνο το καλοκαίρι και δεκάδες υποψήφιοι από τα χέρια μου. Η αγωνία βέβαια, όχι απλώς δεν μικραίνει αλλά θαρρώ πως κάθε χρόνο μεγαλώνει. Τα μαθήματα είναι 4, οι πανελλήνιες μόνο στην Γ΄Λυκείου, τα βιβλία είναι ακριβώς τα ίδια (με αλλαγμένα εξώφυλλα κάποια εξ αυτών). Τα παιδιά βλέπουν αποτελέσματα από τον υπολογιστή τους, υπολογίζουν μόρια με τα ειδικά ον-λαιν προγραμματάκια και μπορούν να διαβάσουν αναλυτικά προγράμματα από όλες τις σχολές, ώστε να διαλέξουν καλύτερα αυτό που τους ταιριάζει. Είναι παιδιά που χειρίζονται άνετα το ίντερνετ οπότε μπορούν να βρουν πολύ και ποιοτικό έξτρα υλικό, τα σχολεία είναι μόνο πρωινά άρα οι ευκαιρίες για ξεκούραση περισσότερες. Παρόλα αυτά, οι μέσοι όροι βαθμολογιών όχι μόνο δεν βελτιώνονται, αλλά παραμένουν μετριότατοι. Τις πταίει;

Οι Πανελλήνιες είναι μια εξουθενωτική διαδικασία. Οι απαιτούμενες ώρες μελέτης είναι πολλές και αν συνυπολογίσουμε τα -συνήθως απαραίτητα- φροντιστήρια, καταλαβαίνουμε πόση πίεση βιώνουν οι μαθητές. Τα σχολεία συχνά έχουν υπερπληθυσμένες αίθουσες και καθηγητές που παλεύουν να βγάλουν την ύλη. Κάποιοι καθηγητές είναι αδιάφοροι, με δημοσιουπαλληλίστικη νοοτροπία ακόμα και μέτριοι ως προς την γνωστική τους επάρκεια. Πάμπολοι, είναι εξαιρετικοί παιδαγωγοί που αγωνιούν μαζί με τους μαθητές τους και τους βοηθούν με κάθε τρόπο.

Όλοι όμως δουλεύουν τα ίδια κακογραμμένα και πολυκαιρισμένα βιβλία που δύσκολα προκαλούν ενδιαφέρον. Η ύλη είναι μεγάλη, η σχολική μέρα γεμάτη με διάφορα μαθήματα (που ελάχιστοι προσέχουν)  και ο κανόνας είναι η παπαγαλία. Ό,τι και να λέμε, όσo και αν χρυσώνουμε το χάπι, στα φιλολογικά μαθήματα δεν γίνεται να γλιτώσεις την αποστήθιση. Ναι, πρώτα θα επιτευχθεί η κατανόηση, ναι θα επιδιώξουμε ανακαλυπτική μάθηση, αλλά στο τέλος τέλος θα μάθουμε απέξω πως λεγόταν κάθε κόμμα της μετεπαναστατικης Eλλάδας και κάθε οργανισμός αποκατάστασης προσφύγων. Θα αποστηθίσουμε απέξω ανώμαλα ρήματα αρχαίων, μεταφράσεις λατινικών, ακόμα και επιχειρήματα για την έκθεση. Δεν υποστηρίζω ότι αυτό είναι το σωστό, τονίζω οτι αυτό -συνήθως- γίνεται.

Η Γ΄Λυκείου είναι η δυσκολότερη από όλες τις τάξεις και η μόνη που έχει μετρήσιμο τρόπο αξιολόγησης. Μέχρι και την Β΄Λυκείου, πολύ συχνά οι καθηγητές δίνουν sos για τις εξετάσεις, παραδίδουν ιστορία μέσα από υπογραμμισμένα, κάνουν πηγές στην χάση και στην φέξη, βάζουν εκθέσεις 4-5 φορές το χρόνο. Μετά από τόσα χρόνια στα φροντιστήρια, μετά βεβαιότητας υποστηρίζω ότι ο γενικός κανόνας είναι αυτός. Θλιβομαι, αλλά έτσι είναι. Φτάνουμε λοιπόν στην Γ΄Λυκείου που δεν μπορούμε να κάνουμε εκπτώσεις, να πούμε μετάφραση στο περίπου ή ιστορία σε περίληψη. Είναι έτοιμοι οι μαθητές μας για αυτό; Δεν νομίζω. Εξαιρώντας μαθητές που από το γυμνάσιο διαβάζουν σοβαρά, προετοιμάζονται, παίρνουν μέρος σε μαθητικούς διαγωνισμούς και έχουν εξωσχολικά ενδιαφέροντα οι περισσότεροι, ακόμα και καλοί μαθητές, έρχονται αντιμέτωποι με το πιεστικό διάβασμα στην Γ΄Λυκείου. Ξαναλέω, το σύστημα δεν είναι καλό, αλλά και οι μαθητές δεν είναι έτοιμοι να διαβάσουν υπό πίεση.

Μέσα σε αυτό το πανικό, τα παιδιά βιώνουν το σοκ της συνειδητοποίησης ότι φέτος δεν αστειευόμαστε και καλούνται να μάθουν να διαβάζουν με τάδε τρόπο. Μπορούν; Προλαβαίνουν; Είναι αρκετά στοχοπροσηλωμένα;

Πλέον, τα θέματα δεν μπαίνουν από τον καθηγητή που τους ξέρει και εκτιμά την πορεία τους. Τα θέματα δεν αλλάζουν ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μαθητών: στην πλούσια γειτονιά και στο μικρό ορεινό χωριουδάκι, οι μαθητές γράφουν ακριβώς τα ίδια θέματα. Είχαν όμως ισότιμη ευκαιρία στην προετοιμασία;

Οι βαθμοί του σχολείου δεν έχουν καμία σημασία για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο, δεν υπάρχει φάκελος μαθητή με τυχόν εργασιες, προσόντα, εξωσχολικές δραστηριότητες που δείχνουν ολόπλευρα τον χαρακτήρα και την μαθητική του πορεία. Ως σημαντικές εξωσχολικές δραστηριότητες δεν εννοώ μόνο τα summer camps ρομποτικής αλλά και τον εθελοντισμό ή την συμμετοχή σε μια ερασιτεχνική ομάδα χορού. Ο μαθητής καλείται να γράψει τέσσερα τρίωρα διαγωνίσματα,  ενώ ταυτόχρονα εύχεται να είναι οι συνθήκες καλές και αντίστοιχες της προετοιμασίας του. Δεν είναι κρίμα;

Μέσα σε όλα αυτά έχουμε και την κοινωνική πίεση. Γονείς που αγωνιούν, γονείς που πιέζουν, γονείς που κάνουν προβολές των επιθυμιών τους πάνω στα παιδιά, γονείς που λαχταρούν ολόψυχα κάτι καλύτερο για τα παιδιά τους αλλά το ζητούν με ασφυκτικό τρόπο. Γονείς που δημιουργούν τύψεις, γονείς που διαλέγουν τις σχολές, γονείς που από το νηπιαγωγείο σου έχουν προδιαγράψει την πορεία. Φυσικά, υπάρχουν και πάμπολοι γονείς που δεν ενοχλούν, δεν πιέζουν, αλλά η κατάσταση είναι τόσο αγχωτική που ακόμα και οι καλύτεροι εξ αυτών, μερικές φορές λένε το λάθος πράγμα (δε τους κρίνουμε, άνθρωποι είμαστε, όχι μηχανές τελειότητας). Παππούδες που τάζουν δώρα για τις επιτυχίες, θείοι που ψιλορωτάνε κάθε λίγο για την πρόοδο και δεν καταλαβαίνουν ότι συχνά τα πράγματα δεν πάνε καλά και οι μαθητές δεν είναι έτοιμοι να το παραδεχτούν.

Φίλοι, γνωστοί, γείτονες έχουν άποψη για τις «καλές» σχολές, έχουν μια ιστορία για την ξαδέρφη του Τασούλη που σπούδασε το τάδε και τώρα μεγαλούργησε, γνωρίζουν εκ των έσω προγνωστικά για τα θέματα και τις βάσεις.  Όλοι έχουμε μια ιστορία πανελληνίων να μοιραστούμε, ακόμα και με αυτούς που δεν μας ρώτησαν, και η μόνιμη επωδός είναι: «στα χρόνια της κρίσης όλοι στον οαεδ θα καταλήξουν». Μπράβο, αυτό θέλει να ακούει ένας νέος άνθρωπος.

Οι Πανελλήνιες, προωθούν ένα σύστημα βαθμοθηρικό, που αδιαφορεί για την ουσιαστική κατανόηση και προάγει την αποστήθιση. Είναι ένα σύστημα αγχωτικό, που δεν συνάδει με τον τρόπο μελέτης/αξιολόγησης των προηγούμενων τάξεων. Είναι ένα σύστημα κοστοβόρο για τις οικογένειες και επιβαρυντικό για την ψυχολογα των παιδιών. Είναι ένα σύστημα που πρέπει να εξελιχθεί. Όχι να καταργηθεί, να εκσυγχρονισθεί.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News