Να προτιμήσω ΕΠΑΛ;

Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο τύποι λυκείου: το Γενικό και το Επαγγελματικό. Τα ΕΠΑΛ από τότε που ονομάζονταν Τεχνικά Λύκεια, έχουν στιγματιστεί ως τα σχολεία που πηγαίνουν οι κακοί μαθητές και όσοι δεν θα μπορούσαν να πάρουν απολυτήριο με άλλον τρόπο. Όλοι θυμόμαστε συμμαθητές που πήγαν ΕΠΑΛ γιατί είχαν κακούς βαθμούς, δύσκολο χαρακτήρα, μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα υγείας που δυσχέραιναν την μαθητική τους πορεία. Τα ΕΠΑΛ κατά βάση αντιμετωπίζονται ως σχολεία δεύτερης διαλογής και δεν είναι λίγοι οι γονείς που δεν θέλουν τα παιδιά τους να φοιτήσουν εκεί. Άραγε, τα πράγματα είναι τόσο άσχημα;

Τα ΕΠΑΛ δίνουν απολυτήριο ισότιμο με αυτό του Γενικού Λυκείου και μέσα από Πανελλήνιες Εξετάσεις επιτρέπουν την πρόσβαση σε ΑΕΙ, ΤΕΙ, στρατιωτικές και αστυνομικές σχολές. Στο τέλος της Γ΄Λυκείου, τα παιδιά λαμβάνουν και πτυχίο ανάλογα με την ειδικότητα που ακολούθησαν. Η Α΄ Λυκείου είναι σχεδόν παρόμοια με την αντίστοιχη του Γενικού και οι δυο επόμενες έχουν μαθήματα γενικής παιδείας αλλά και ειδικότητας (θεωρία και εργαστήρια). Στα ΕΠΑΛ μπορούν να εγγραφούν απόφοιτοι γενικού λυκείου: ξεκινούν από την Β΄Λυκείου και παρακολουθούν μόνο τα μαθήματα ειδικότητας, ώστε να πάρουν το πτυχίο.

Τα τελευταία δύο χρόνια έχει ξεκινήσει το μεταλυκειακό έτος ή τάξης μαθητείας που είναι μια προαιρετική χρονιά, κατά την διάρκεια της οποίας οι μαθητές εργάζονται 28 ώρες/εβδομάδα σε χώρο του ιδιωτικού ή δημοσίου τομέα, συναφή με την ειδικότητα τους και παρακολουθούν 203 ώρες εργαστηριακού μαθήματος στο σχολείο. Οι μαθητές πληρώνονται, έχουν πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα και αποκτούν πτυχίο επιπέδου 5, δηλαδή αντίστοιχο του πτυχίου των ΙΕΚ. Το έτος μαθητείας, μέχρι στιγμής, εφαρμόζεται σε πιλοτικό επίπεδο, σε λίγα σχολεία της επικράτειας.

Όλα τα παραπάνω είναι πληροφορίες που εύκολα μπορεί να βρει ο οποιοσδήποτε αναφορικά με τα ΕΠΑΛ. Στην θεωρία όλα ακούγονται ιδανικά, αλλά η αλήθεια σε αρκετές περιπτώσεις απέχει πολύ.

Πολλά ΕΠΑΛ, πράγματι, είναι εξοπλισμένα με υπερσύγχρονα εργαστήρια, αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας. Ακόμα και αν υπάρχει το σύγχρονο εργαστήριο, συχνά οι θέσεις δεν επαρκούν για όλους και τα παιδιά μοιράζονται έναν υπολογιστή ή ένα μικροσκόπιο. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και για τα Γενικά Λύκεια, όπου τα εργαστήρια πληροφορικής συχνά είναι απαρχαιωμένα και κάμποσα σχολεία δεν διαθέτουν καν εργαστήριο χημείας ή αίθουσα καλλιτεχνικών. Όμως το το βασικό πλεονέκτημα των ΕΠΑΛ είναι η άμεση διασύνδεση με την αγορά εργασίας. Πως θα γίνει αυτό μέσα από απαρχαιωμένα, υποστελεχωμένα εργαστήρια;

Από άποψη εκπαιδευτικού δυναμικού, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ή χειρότερα από το γενικό Λύκειο. Σε οποιοδήποτε σχολείο μπορείς να πετύχεις εμπνευσμένους δασκάλους ή αργόσχολους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το καινούριο πρόγραμμα εναλλακτικής ενισχυτικής διδασκαλίας που ξεκίνησε στα ΕΠΑΛ: τα μαθήματα των Νέων Ελληνικών και των Μαθηματικών διδάσκονται με ταυτόχρονη παρουσία δυο εκπαιδευτικών μέσα στην τάξη. Στόχος της δράσης είναι η βελτίωση της μαθησιακής διδασκαλίας και η κατάκτηση περισσότερων γνώσεων. Η δράση είναι καινοτόμα, αλλά ήδη υπάρχουν δημοσιεύματα που μιλούν για μεγάλες ελλείψεις προσωπικού ή κακή οργάνωση. Οψόμεθα.

Το μεγαλύτερο ζήτημα στα ΕΠΑΛ είναι το επίπεδο του μαθητικού δυναμικού. Ένα σημαντικό ποσοστό των μαθητών ΕΠΑΛ προέρχεται από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα ή είναι πολύ κακοί μαθητές, γεγονός που κάνει πολλούς να πιστεύουν πως είτε δεν γίνεται μάθημα είτε ότι τα μαθήματα είναι πανεύκολα. Επίσης, συχνά ακούγονται ιστορίες για φοβερά τμήματα ΕΠΑΛ γεμάτα φασαριόζους μαθητές που καθιστούν την τάξη εκτός ελέγχου.  Αυτό είναι και το βασικό επιχείρημα όσων αρνούνται να στείλουν τα παιδιά στο ΕΠΑΛ και τα αφήνουν στο Γενικό, χωρίς να υπολογίζουν αν θέλουν ή μπορούν. Δύσκολα τμήματα υπάρχουν σε όλες τις βαθμίδες και συχνά η ευθύνη της ρημαγμένης τάξης πέφτει στον εκπαιδευτικό. Δεν είναι μυστικό άλλωστε ότι συχνά οι εκπαιδευτικοί πέφτουν στην παγίδα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας και δεν προσπαθούν ιδιαιτέρως με τάξεις που δεν τραβάνε. Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν πρέπει εκ προοιμίου να ταυτίζουμε το ΕΠΑΛ με το μπάχαλο και να κατανοούμε ότι μερικά παιδιά θα μπορούσαν ειλικρινά να ανθίσουν σε ένα ΕΠΑΛ.

Εξίσου σημαντικό είναι το ζήτημα της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα ΕΠΑΛ και το Γενικό Λύκειο έχουν παρεμφερή μαθήματα, με συναφή ύλη αλλά χαμηλότερο επίπεδο δυσκολίας. Οι μαθητές ΕΠΑΛ μπαίνουν κανονικά σε ΑΕΙ και ΤΕΙ δίνοντας τέσσερα μαθήματα, εκ των οποίων τα δύο ειδικότητας που έχουν υψηλότερο συντελεστή και καθορίζουν σημαντικά τον αριθμό των μορίων. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι οι μαθητές ΕΠΑΛ εισάγονται με ποσόστωση και τους αναλογούν λιγοστές θέσεις ανά σχολή (20% στα ΤΕΙ και 5% στα ΑΕΙ). Οι απόφοιτοι εισάγονται σε ΑΕΙ και ΤΕΙ που είναι αντίστοιχα ή συναφή με τους τομείς από τους οποίους αποφοιτούν. Επίσης, μπορούν να μπουν στις εξής σχολές: στρατιωτικές σχολές υπαξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων, σχολή αστυφυλάκων, σχολή πυροσβεστικής, σχολές ακαδημιών εμπορικού ναυτικού, τμήματα φυσικής αγωγής και αθλητισμού, τμήματα μουσικών, καλλιτεχνικών, κινηματογραφικών και θεατρικών σπουδών.

Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι μαθητές ΕΠΑΛ δεν δίνουν πανελλήνιες, αλλά η εμπειρία μου δείχνει πως όσοι δουν σοβαρά τις εξετάσεις, καταφέρνουν να εισαχθούν σε κάποια σχολή. Είναι δεδομένο πως η προσωπική μου εικόνα δεν μπορεί να γενικευθεί αλλά κάθε φορά που συνεργάζομαι με τελειόφοιτο ΕΠΑΛ, εντυπωσιάζομαι από την θέληση, την προσπάθεια και την τρομερή εξέλιξη που παρουσιάζουν. Επίσης, σχεδόν όλοι όσοι διαβάζουν σοβαρά έχουν πολύ καλές πιθανότητες επιτυχίας γιατί μπορεί οι θέσεις να είναι λίγες αλλά οι υποψήφιοι δεν είναι τόσοι πολλοί.

Προσωπικά, θεωρώ τα ΕΠΑΛ καλή επιλογή για τα παιδιά που ξέρουν από νωρίς τι θέλουν να σπουδάσουν, ειδικά αν στοχεύουν σε κάποιο ΤΕΙ. Η φοίτηση στα ΕΠΑΛ τους δίνει από νωρίς την δυνατότητα να ασχοληθούν με το επάγγελμα τους και δεν αναλώνονται σε μαθήματα που δεν τους ενδιαφέρουν. Επίσης, είναι καλή επιλογή για όσους δεν θέλουν να πάνε σε υψηλόβαθμες σχολές. Αν κάποιος θέλει να διαβάσει, θα το κάνει σε οποιοδήποτε σχολείο και θεωρώ βέβαιο πως ο καλά διαβασμένος μαθητής ΕΠΑΛ έχει περισσότερες πιθανότητες από έναν αντίστοιχα διαβασμένο του Γενικού Λυκείου.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σχέδιο γενικότερης ενίσχυσης των ΕΠΑΛ και έχει ξεκινήσει η αναβάθμιση του εργαστηριακού εξοπλισμού και η συγγραφή νέων βιβλίων. Είναι βέβαιο ότι οι διακηρύξεις δεν αρκούν και είναι πολύ νωρίς για να φανούν οι θετικές αλλαγές. Τα ΕΠΑΛ είναι αρκετά απαξιωμένα στην χώρα μας και δεν είναι ψέμα ότι το επίπεδο των μαθητών είναι συχνά μέτριο ή ακόμα και κακό. Ωστόσο, είναι βέβαιο πως η χώρα χρειάζεται ΕΠΑΛ αξιώσεων που θα παρέχει γνώσεις υψηλού επιπέδου και θα εξασφαλίζει σε όλους τους αποφοίτους προσόντα για αξιοπρεπή εργασιακή ένταξη. Για να συμβεί αυτό, απαιτείται η θέσπιση και υλοποίηση ενός αναλυτικού προγράμματος εξειδικευμένων τεχνολογικών και επαγγελματικών γνώσεων που ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις ικανότητες των παιδιών. Επίσης, απαιτεί πρακτική άσκηση που εξασφαλίζει εμπειρία σε πραγματικές συνθήκες εργασίας και επαρκή προσόντα για το ανταγωνιστικό εργασιακό περιβάλλον της εποχής. Φυσικά, βασική προϋπόθεση αποτελεί η αντιστοίχιση του εθνικού πλαισίου προσόντων με το ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και αξιολόγηση.

Στην Ελλάδα της κρίσης, η ανεργία των νέων ξεπερνά το 40% και είναι αλήθεια πως απαιτούνται δομικές αλλαγές ώστε να αλλάξουν οι επιλογές των νέων σχετικά με το επάγγελμα. Τα αναμορφωμένα ΕΠΑΛ θα μπορούσαν να αποτελούν μια ελκυστική επιλογή που εξυπηρετεί υπαρκτές ανάγκες, προσφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και είναι εξίσου καλή με αυτήν που παρέχει το Γενικό Λύκειο. Έχω μεγάλες ελπίδες για τα νέα ΕΠΑΛ και εύχομαι να σταματήσουν να θεωρούνται ο φτωχός συγγενής και η αναγκαστική επιλογή για όσους “δεν παίρνουν τα γράμματα”.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News