Η Μάνα των Μεταναστών: Η ιστορία πίσω από τη θρυλική φωτογραφία της Ντοροθέα Λαντζ

Ας πούμε λίγα λόγια για την Ντοροθέα Λαντζ:

Ήταν 40 χρονών όταν τράβηξε αυτήν την φωτογραφία, «η μητέρα των μεταναστών». Εκείνο το καιρό προσπαθούσε να επανεφεύρει την επαγγελματική της ταυτότητα. Υπήρξε για χρόνια προσωπικός φωτογράφος πλούσιος οικογενειών στο Σαν Φρανσίσκο, το ακριβώς αντίθετο από τα πορτραίτα που κατέληξε να φωτογραφίζει και που την έκαναν διάσημη. Το 1933, περίπου 37 χρονών, την περίοδο που η φτώχεια και η πείνα θέριζαν λόγω της μεγάλης οικονομικής ύφεσης, πήρε την κάμερα της, βγήκε από το στούντιο και ξεκίνησε να φωτογραφίζει στους δρόμους της πόλης. Την πρώτη μέρα τράβηξε μια φωτογραφία- «White Angel Breadline»- που έμελλε να την κάνει διάσημη. Το 2005 ένα αντίγραφο της πωλήθηκε σε δημοπρασία έναντι 822.400 δολαρίων.

Το πορτραίτο της ταλαιπωρημένης γυναίκας, Φλόρενς Όουενς Τόμσον, τραβήχτηκε τον Μάρτη του 1936 σε έναν καταυλισμό γεωργικών υπαλλήλων και έγινε σύμβολο της μεγάλης ύφεσης στην Αμερική. Η Λαντζ ήταν μέλος ομάδας φωτογράφων που τεκμηρίωναν την επίδραση των ομοσπονδιακών προγραμμάτων για την βελτίωση των αγροτικών συνθηκών. Στο δρόμο για το σπίτι της είδε μια πινακίδα για τον καταυλισμό στο Νιπόμο και αποφάσισε να μπει και να τραβήξει φωτογραφίες. Όταν αντίκρισε την λιπόσαρκη, πεινασμένη, γυναίκα, με το απεγνωσμένο βλέμμα, το μωρό στην αγκαλιά και τα δυο παιδιά τριγύρω, άρχισε αμέσως να την φωτογραφίζει. Η γυναίκα δεν της μίλησε, δεν της έκανε καμία ερώτηση. Η φωτογράφος δεν ρώτησε το όνομά της ή την ιστορία της. Ρώτησε μόνο την ηλικία της. Ήταν 32 ετών. Για να ζήσουν έτρωγαν καταψυγμένα λαχανικά που έβρισκαν γύρω στον αγρό και τα παιδιά της σκότωναν πουλιά για να τα μαγειρέψει. Μόλις είχαν πουλήσει τα λάστιχα από το αυτοκίνητό τους για να μπορέσουν να αγοράσουν λίγα τρόφιμα.

Η γυναίκα της φωτογραφίας Φλόρενς Τόμσον ήταν 2 ετών (1905), όταν ο πατέρας της εγκατέλειψε τη μητέρα της η οποία και ξαναπαντρεύτηκε. Στα 28 της, έχασε τον άντρα της από φυματίωση ενώ είχε στην κοιλιά το έκτο τους παιδί. Ξαναπαντρεύτηκε, έκανε και άλλα παιδιά και συνέχισε να μάχεται για την επιβίωση της. Σε όλη της τη ζωή μετανάστευε προκειμένου να βρει δουλειά η ίδια ή η οικογένειά της. Πέθανε το 1983 από καρκίνο. Στον τάφο της γράφτηκε: «FLORENCE LEONA THOMPSON, Migrant Mother-A Legend of the Strength of American Motherhood». Η φωτογραφία έγινε γραμματόσημο και η Τόμσον αποτέλεσε σύμβολο της δύναμης της αμερικανικής Μητρότητας.

Η εικόνα είναι τόσο διάσημη που το να βρεις οτιδήποτε νέο να πεις για αυτή φαίνεται μάταιο. Ωστόσο όπως και με την Μόνα Λίζα- με την οποία έχει συγκριθεί αρκετές φορές η Μητέρα των Μεταναστών- η εικόνα διατηρεί ένα μυστήριο.

Ένα νέο βιβλίο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, προσφέρει μια φρέσκια οπτική, καθώς υφαίνει μια συναρπαστική ιστορία από άγνωστες λεπτομέρειες. Το βιβλίο είναι της Σάρα Μέιστερ, curator στο τμήμα φωτογραφίας του ΜοΜΑ, και κυκλοφορεί σε μια εποχή όπου τα πρόσωπα απελπισμένων φτωχών ανθρώπων στα μεταναστευτικά καραβάνια κυριαρχούν στις ειδήσεις.

«Η εικόνα αυτή είναι ιδιαιτέρως επίκαιρη. Το έργο της Λαντζ είναι τόσο σημαντικό, όσο και διαχρονικό. Βρίσκω τις ιδέες της αξιοθαύμαστες. Η αίσθηση δέσμευσης και ικανότητα να διυλίζει πολύ σημαντικά και περίπλοκα επιχειρήματα σε φωτογραφίες, τα έκαναν αδύνατο να αγνοηθούν. Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους, μεταξύ άλλων ως γραμματόσημο, παζλ, πάνω σε αξεσουάρ, μπλούζες, αφίσες και καρτ-ποστάλ.

Ένας από τους λόγους που δεκάδες οικογένειες συνδέθηκαν με αυτήν την εικόνα είναι ίσως η ανωνυμία αυτής της οικογένειας. Θα μπορούσε να ήταν οποιαδήποτε από τις εκατομμύρια Αμερικάνικες οικογένειες που υπέφεραν από τη Μεγάλη Ύφεση.

Το 1978, η Φλόρενς Τόμσον έγραψε στον εκδότη της εφημερίδας Μοdesto Bee, εξηγώντας ότι ήταν η γυναίκα της φωτογραφίας και ότι αισθανόταν εκμετάλλευση γιατί δεν αποζημιώθηκε ποτέ για την εικόνα.

Άρθρο στην εφημερίδα The Los Angeles Times αποκάλυψε ότι η Τομσον δεν ήταν Ευρωπαϊκής καταγωγής- όπως πιστευόταν- αλλά ήταν καθαρόαιμη Τσερόκι ιθαγενής από την Οκλαχόμα. Αυτή η νέα λεπτομέρεια όπως ανέφερε η Μέιστερ, θέτει το συναρπαστικό ερώτημα, αν η Μητέρα των Μεταναστών θα είχε την ίδια απήχηση αν τον γνώριζαν αυτό οι θεατές.

«Δεν έχουμε υπάρξει ποτέ ρατσιστική χώρα, ειλικρινά» λέει η Μέιστερ. «Θα ήθελα να μπορούσα να πω ότι η αντιμετώπιση θα ήταν ακριβώς η ίδια αν οι θεατές γνώριζαν ότι ήταν Τσερόκι, αλλά δεν νομίζω».

Ωστόσο η συγγραφέας δεν πιστεύει πως η Λαντζ γνώριζε την καταγωγή της Τόμσον. Πολλές από τις σημειώσεις τις φωτογράφου πάνω στις εικόνες είναι ανακριβείς. Συγγενείς της Τόμσον αναφέρουν πως δεν πούλησαν ποτέ λάστιχα αυτοκινήτου για να αγοράσουν τρόφιμα. Η Μέιστερ θέλοντας να εξακριβώσει πως προέκυψαν οι ανακριβείς πληροφορίες, εξέτασε ξανά την ιστορία. Αφού η Λαντζ παρέδωσε τις φωτογραφίες στην εφημερίδα The San Fransisco News, ένας δημοσιογράφος της United Press πήγε στον καταυλισμό. Αν και η οικογένεια Τόμσον είχαν φύγει καιρό από κει, οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν με το άρθρο του δημοσιογράφου.

Ο τόμος για την εικόνα Η Μητέρα των Μεταναστών εξετάζει μια εκτύπωση που έγινε για το ΜοΜΑ το 1949, στην έκθεση «Έξι Γυναίκες Φωτογράφοι». Συγκεκριμένα αναφέρεται στην περίπτωση του χαμένου αντίχειρα. Όπως φαίνεται στην πρωτότυπη φωτογραφία που τράβηξε η Λαντζ υπάρχει ένας αντίχειρας, κάτι που δεν της άρεσε οπτικά, οπότε τον αφαίρεσε μέσω ρετους- μια συνηθισμένη πρακτική εκείνο τον καιρό. Ο Ροι Στρίκερ, το αφεντικό της στη Διοίκηση Γεωργικής Ασφάλειας, θεώρησε πως αυτό έθετε σε κίνδυνο την αυθεντικότητα όχι μόνο της φωτογραφίας αλλά ολόκληρου του ντοκιμαντέρ για τον καταυλισμό. Στα αρχεία που φυλάγονται στην βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, ο αντίχειρας παραμένει στην κάτω δεξιά γωνία της εικόνας.

«Ακόμη και η εφημερίδα New York Times τροποποίησε την εικόνα, με τα παιδιά να έχουν αφαιρεθεί από το σκηνικό και στο background εμφανίζονται σύννεφα αντί για σκηνή» γράφει η Μέιστερ. Το βιβλίο ανατρέχει και σε ακόμη μια επεξεργασμένη εκτύπωση του 1936 που εντείνει την αντίθεση μεταξύ της μητέρας και του φόντου, «επισκιάζοντας την παρουσία του προσβλητικού αντίχειρα».

Η Μέιστερ δήλωσε ότι αγαπούσε το μυστήριο που είχε στηθεί γύρω από αυτή την φωτογραφία, έτσι το να ψάχνει για την πραγματική ημερομηνία της λήψης, την προέλευση των δημοσιογραφικών τίτλων ή το ιστορικό της οικογένειας Τόμσον ήταν αρκετά ευχάριστο. Για την ίδια η διόρθωση των ιστορικών καταγραφών είναι πολύ σημαντική και ουσιώδης.

«Ως πολιτισμός πρέπει να είμαστε σε θέση να εξακριβώνουμε τα γεγονότα και να δεχτούμε ότι παρόλο τις ιστορικές αλλαγές, για κάποιους, αυτή η εικόνα παραμένει ορόσημο για τη μητρότητα» αναφέρει. «Για άλλους μπορεί να αντιπροσωπεύει το βάθος της οικονομικής κρίσης ή να αποτελεί  καταστολή της φυλετικής ταυτότητας. Κάθε μια από αυτές τις ερμηνείες είναι απολύτως έγκυρη, εφόσον συμφωνούμε με τα γεγονότα».

«Δεν πιστεύω πως υπάρχουν εναλλακτικά γεγονότα παρά μόνο εναλλακτικές ερμηνείες» γράφει η Μέιστερ.

Με στοιχεία από: The New York Times

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News