Ένας ειρωνικός δυισμός χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση. Από τη μία, η σημασία που δίνουμε σε κάθε τι ανθρώπινο και η εμμονή μας να εξισώνουμε τον τρόπο σκέψης μας με τον ορισμό της νοήμονος ζωής είναι ενοχλητικά παρούσα σε κάθε μας εγχείρημα. Παράλληλα και παράδοξα όμως, συνεχίζουμε να ψάχνουμε για ζωή σε άλλους πλανήτες, σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να αποδείξουμε πως δεν είμαστε μόνοι. Τώρα για πρώτη φορά, φαίνεται ότι η φωνή μας δε χάνεται στο σκοτάδι. Φαίνεται ότι βρίσκει θετική απάντηση στο κόκκινο έδαφος του Άρη.
Ο πλανήτης Άρης πρωταγωνιστεί εδώ και αιώνες στις φαντασιώσεις των ανθρώπων για ανακάλυψη εξωγήινης ζωής, και όχι άδικα. Έχει παρόμοιο μέγεθος με τη Γη, ενώ το κλίμα του δεν είναι ιδιαίτερα ακραίο τουλάχιστον σε σύγκριση με αυτό της Αφροδίτης, που είναι ο άλλος πιο κοντινός μας πλανήτης. Επιπλέον, στην επιφάνειά του διακρίνονται ενδιαφέροντες γεωλογικοί σχηματισμοί (τα λεγόμενα «κανάλια» του Άρη), οι οποίοι στο παρελθόν είχαν εξάψει τη φαντασία των φερελπίδων για διαστημική παρέα παρατηρητών, όπως ο Πέρσιβαλ Λόουελ, στην ιδέα ότι μπορεί να είναι τεχνητοί. Πιο πρόσφατα, οι ίδιοι σχηματισμοί ενέπνευσαν θεωρίες για παρουσία υγρού νερού στην επιφάνεια του πλανήτη, ένα από τα στοιχεία που αναπόφευκτα συνδυάζουμε με την παρουσία ανθρωπόμορφης ζωής.
Παρόλα αυτά, έχουμε σοβαρούς λόγους να βάζουμε όρια σε τέτοιου είδους φαντασιώσεις. Ο Άρης είναι ένας παγωμένος κόσμος, με σχεδόν ανύπαρκτη ατμόσφαιρα, η οποία επιπλέον αποτελείται από άχρηστα για μας στοιχεία, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, και ελάχιστο οξυγόνο. Επιπλέον, η πίεση ατμόσφαιρας στην επιφάνειά του είναι λίγο παραπάνω από μισό τοις εκατό της αντίστοιχης γήινης (άρα δυστυχώς, χωρίς κατάλληλη προστασία, στην επιφάνεια του Άρη θα είχαμε το άτυχο τέλος να εκραγούμε πριν να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε). Έτσι, οι θερμοκρασίες, ας πούμε μια όμορφη αρειανή καλοκαιρινή μέρα, αλλάζουν από 20 βαθμούς Κελσίου την ημέρα σε -100 τη νύχτα. Εν ολίγοις, καθόλου ευχάριστο περιβάλλον για τον μέσο γήινο.
Άρα τελικά, υπάρχει ή όχι ζωή στον Άρη; Δεν είναι ότι δεν έχουμε προσπαθήσει να λύσουμε αυτό το μυστήριο. Με την πρώτη ευκαιρία, που ήταν τα διαστημόπλοια Viking τη δεκαετία του 70, ειδικά σχεδιασμένα ρομπότ (τα διάσημα «Viking landers») στάλθηκαν να αναλύσουν το έδαφός του, ψάχνοντας ίχνη οργανικής ύλης (όπου οργανική ύλη εννοούμε μεγάλες μοριακές ενώσεις του άνθρακα που περιέχουν και δεσμούς υδρογόνου και είτε αποτελούν τους δομικούς λίθους για την ανάπτυξη ζωής, είτε χρησιμοποιούνται ως τροφή για ζώντες οργανισμούς). Δυστυχώς όμως, η εξέταση των δειγμάτων από τα Βάικινγκ δεν έδωσε τελειωτικά αποτελέσματα, αφού μόνο ένα από τα τρία πειράματα έδωσε ίχνη οργανικών ενώσεων. Συν τοις άλλοις, παρέμενε το πρόβλημα της παλαιότητας αυτών των οργανικών ενώσεων, αφού βρίσκονταν στην επιφάνεια του πλανήτη.
Έτσι, στείλαμε το εντυπωσιακό, τηλεκατευθυνόμενο ρόβερ Curiosity (Περιέργεια στα ελληνικά) να ερευνήσει κι άλλο. Από το 2012, ακούραστη η Περιέργεια περιπλανιέται στο κόκκινο έδαφος του Άρη, σκάβει, απομονώνει τα πολύτιμα δείγματα και κάνει τα πειράματά της. Συγκεκριμένα, εκτελεί μία μέθοδο που ονομάζεται εξελιγμένη θερμική ανάλυση (Evolved Gas Analysis) και φασματομετρία μάζας (Mass Spectrometry): η θερμική ανάλυση ξεχωρίζει τα υλικά μεταξύ τους ζεσταίνοντας το δείγμα ώστε σταδιακά να διαλυθούν ή να έρθουν στην επιφάνεια του δείγματος τα διαφορετικά υλικά, ενώ η φασματομετρία μάζας τα αναγνωρίζει.
Έτσι, ενώ, η Περιέργεια εργαζόταν στον κρατήρα Gale, που σύμφωνα με τις γεωλογικές εκτιμήσεις, στο παρελθόν ήταν λίμνη, εντόπισε οργανικές ενώσεις σε πετρώματα τριών δισεκατομμυρίων ετών! Τα συγκεκριμένα πετρώματα έχουν σύνθεση παρόμοια με ανάλογα γήινα, πλούσια σε οργανικές ενώσεις. Αυτό μας δείχνει ότι η οργανική ύλη στον Άρη σχηματίστηκε όταν ο πλανήτης ήταν ακόμα νέος, και διατηρήθηκε χάρη στις αντιδράσεις με το στοιχείο Θείο, που επίσης ανιχνεύτηκε στα δείγματα.
Η στιγμή αυτή είναι τόσο μεγαλειώδης που είναι δύσκολο να γράψει κανείς χωρίς κλισέ, και ταυτόχρονα να εκφράσει την υπέρβαση αυτής της αποστολής και τη σημασία αυτής της ανακάλυψης: Ότι η ζωή, ή το πρελούδιό της, μάλλον προέκυψε πάνω από μία φορά στον κόσμο, κι άρα θα προέκυψε και τρίτη, και πολλαπλή. Συνάμα όμως, είμαστε απίστευτα τυχεροί που μπορούμε να ξεκινήσουμε να διαχειριζόμαστε αυτή την εξωπραγματική ιδέα με ένα τόσο μικρό βήμα. Λίγο μεγαλύτερο και η ανθρωποκεντρική κοινωνία μας δεν θα το άντεχε.
Μπορείτε να βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτές τις πρόσφατες ανακαλύψεις στον Άρη εδώ και, για τους πιο τεχνικά καταρτισμένους, εδώ.