Πάντα θεωρούσα ότι η γλώσσα βρίσκει τρόπους να καλύψει τα κενά της έκφρασης. Όσο η κοινωνία αλλάζει, αλλάζει μαζί της και η γλώσσα και καταφέρνει να μας δώσει το μέσο να εκφράσουμε τις νέες ανάγκες, τις αλλαγμένες συνθήκες. Κλασσικά παραδείγματα αυτής της προσαρμοστικότητας είναι οι νέες λέξεις που αναφύονται συνεχώς, ειδικά στη γλώσσα των νέων.
Γι’ αυτό μου έχει κάνει εντύπωση που δεν έχει βρεθεί κάποια άλλη λέξη, καινούρια, με λιγότερες σεξιστικές υποδηλώσεις, για να εκφράσει το άτομο που φροντίζει ένα σπίτι. Μερικές δεκαετίες πριν, το άτομο αυτό ήταν πάντα η γυναίκα, εξ ου και το θηλυκό γένος της λέξης «νοικοκυρά». Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι εκείνη την εποχή τα οικοκυρικά αντιμετωπίζονταν ως εργασία, την οποία φυσικά έφερνε εις πέρας η γυναίκα.
Τα πράγματα, βεβαίως, έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, όμως αυτή η τόσο παλαιική λέξη έχει επιβιώσει κανονικότατα. Οποιουδήποτε είδους κείμενο και να διαβάσει κανείς, όταν πρέπει να γίνει αναφορά σε αυτόν που κάνει κάποια δουλειά στο σπίτι, δε καταβάλλεται καμία προσπάθεια να ειπωθεί κάπως αλλιώς.
Ψάχνεις στο internet τι λουλούδι να βάλεις στο μπαλκόνι σου; Πέφτεις πάνω σε μια πρόταση του τύπου «Η λεβάντα είναι πολύ αγαπητή στις νοικοκυρές, γιατί τα άνθη της διώχνουν το σκόρο».
Ζητάς συμβουλή πώς θα διώξεις τα έντομα; «Νοικοκυρές, κρεμάστε φύλλα δάφνης στα παράθυρα».
Θέλεις να βρεις τρόπο να φεύγουν τα λίπη ευκολότερα από τα τάπερ; Όλο και κάποια διαφήμιση σαπουνιού πιάτων θα εμφανιστεί που θα είναι «ιδανικό για τη νοικοκυρά».
Για μένα, αυτή η λέξη είναι ένας από τους πιο ύπουλους τρόπους να δηλωθεί ότι η ευθύνη των δουλειών του σπιτιού ανήκει στη γυναίκα. Αυτή και το ρήμα «βοηθάω». Συχνή συζήτηση μεταξύ γυναικών είναι αν ο άντρας τους τις «βοηθάει» στο νοικοκυριό. Διότι κάθε νοικοκυρά είναι υπεύθυνη για τις δουλειές και ο σωστός, συμπονετικός άντρας θα της πάρει οικειοθελώς λίγο από αυτό το βάρος.
Φυσικά, αν αντιστρέψουμε τους όρους, μια πρόταση τύπου «Η γυναίκα βοηθάει τον άντρα της στις δουλειές του σπιτιού» μοιάζει τουλάχιστον αστεία…
Βέβαια, και να μη θες να χρησιμοποιήσεις αυτή τη λέξη, επιλογές η ελληνική γλώσσα δεν σου δίνει. Η λέξη «νοικοκύρης» σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι εντυπωσιακό πώς τα δύο γένη της ίδιας λέξης δείχνουν τόσο εμφατικά το πόσο αυστηρή είναι η κοινωνία απέναντι στις γυναίκες. Η νοικοκυρά πρέπει να κάνει τα πάντα. Ο νοικοκύρης επαινείται επειδή είναι τακτικός και καθαρός, για τον εαυτό του εννοείται.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν είναι ότι η γλώσσα έχασε την ικανότητά της να εκφράζει τις νέες κοινωνικές ανάγκες. Απλά, προφανώς, δεν υπάρχει κάποια επιτακτική ανάγκη να υπάρξει κάποια ουδέτερη λέξη για τις δουλειές του σπιτιού, η οποία δεν θα διαιωνίζει τα σεξιστικά πρότυπα που μοιάζουν τόσο συνηθισμένα.