Το ερχόμενο Σαββατοκύριακο, στις 10 και 11 Σεπτέμβρη, στον ξεχωριστό χώρο της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης, θα πραγματοποιηθεί ένα διαφορετικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον event. Πρόκειται για το λεσβιακό – φεμινιστικό φεστιβάλ που διοργανώνεται από την πρωτοβουλία «Λεσβίες στα πρόθυρα» και θέτει στην κεντρικότητα του την ανάγκη συζήτησης και ανταλλαγής πάνω στα θέματα της λεσβιακής ταυτότητας, επιθυμίας και ιστορίας, επανεξετάζοντας τον ρόλο του λεσβιακού φεμινισμού σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στο πρόγραμμα υπάρχουν ομιλίες, εργαστήρια, κινηματογραφική προβολή, stand up comedy, speeddating και πάρτι. Έχει σημασία ένα τέτοιο φεστιβάλ γιατί το λεσβιακό κομμάτι παραμένει από τα πλέον αορατοποιημένα, καθώς επίσης και η ιστορία του σε μεγάλο βαθμό αποσιωπημένη. Ο χρόνος μάλιστα που συντελείται, στο έδαφος αφενός της άνθησης του φεμινιστικού και ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος και αφετέρου στην κλιμάκωση των επιθέσεων εις βάρος των γυναικείων και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, το καθιστά επίκαιρο και χρήσιμο.
Στην κεντρική αφίσα του φεστιβάλ εικονίζεται η Ντόρα Ρωζέττη. Η Ντόρα Ρωζέττη (Νέλλη Καλογλοπούλου – Μπογιατζόγλου) ήταν γιατρός. Ήρθε στην Αθήνα από την Αλεξάνδρεια και σπούδασε Ιατρική. Παράλληλα γνωρίστηκε μ’ έναν λογοτεχνικό κύκλο της εποχής γύρω από το περιοδικό «Η Διαπλασις των Παίδων» και ενθαρρύνθηκε να εκδώσει το πρώτο της βιβλίο. «Η ερωμένη της» ήταν το πρώτο λεσβιακό μυθιστόρημα της νεοελληνικής πεζογραφίας. Θεωρήθηκε, όμως, πολύ τολμηρό για τη σεμνότυφη και συντηρητική ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου, προκάλεσε σάλο και τον στιγματισμό της συγγραφέως. Η Ρωζέττη τρομοκρατήθηκε και μαζί με τη φίλη της προσπάθησαν να το μαζέψουν από τα βιβλιοπωλεία. Εκτοτε δεν εξέδωσε τίποτα άλλο. Το βιβλίο ήταν άφαντο για δεκαετίες, ώσπου το ανακάλυψε η καθηγήτρια Χριστίνα Ντουνιά και επανεκδόθηκε το 2005. Μ’ αυτή την έννοια, η αφίσα του φεστιβάλ διαβάζεται και ως ένας φόρος τιμής και μνήμης σε μια γυναίκα που έζησε και έγραψε σε μια περίοδο σχεδόν απαγορευτική για το λεσβιακό βίωμα.
Ακολουθεί μια σύντομη κουβέντα με τη Ντιάνα και τη Χριστίνα, από τις διοργανώτριες του φεστιβάλ, για το σκεπτικό και την αναγκαιότητα της προσπάθειας τους:
— Για ποιους λόγους αποφασίσατε να πάρετε την πρωτοβουλία για ένα λεσβιακό φεστιβάλ;
Ντιάνα: Υπάρχει ιστορικά, πολιτισμικά και κοινωνικά μια μακραίωνη αορατοποίηση της λεσβιακής εμπειρίας και παρουσίας. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να γίνει ένα φεστιβάλ που θα την κάνει ορατή αλλά όχι διάφανη και θα θέσει κάποιους προβληματισμούς για τη σχέση της λεσβιακής ταυτότητας με νέες ταυτότητες φύλου και σεξουαλικότητας, για τις σχέσεις λεσβιακού και φεμινιστικού χώρου, λεσβιακού και queer, και γενικά να επαναδιαπραγματευτεί έννοιες, νοήματα και όρια . Η λεσβιακή, όπως και η φεμινιστική, ιστορία της Ελλάδας είχε πάντα ασυνέχειες. Μέσα σε αυτές τις ασυνέχειες στο χώρο και στο χρόνο κάνουμε κι εμείς το φεστιβάλ.
Χριστίνα: Το 2022 μέχρι τώρα έχει σημαδευτεί και από πολλούς φεμινιστικούς αγώνες και από την επιστροφή του Athens Pride στο δρόμο, παρόλα αυτά η λεσβιακή ταυτότητα συνεχίζει να είναι τουλάχιστον παραγκωνισμένη. Σκεφτείτε πως ακόμα και στο Pride, στην κεντρική σκηνή δεν υπήρχε καμία λεσβία, εννοώ ότι ακόμα και εντός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας παραμένει η αορατότητα.
— Επομένως, θεωρείτε πως το λεσβιακό κομμάτι δεν έχει βρει ακόμα επαρκή χώρο, ούτε στα φεμινιστικά και ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματα;
Ντιάνα: Νομίζω ότι η «γυναικεία» σεξουαλικότητα, ακριβώς επειδή δεν έχει πρόσβαση στον δημόσιο χώρο ή μάλλον η περιορισμένη πρόσβαση της συνοδεύεται από μισογυνισμό, μπορεί εύκολα και στις ΛΟΑΤΚΙ κοινότητες να παραγκωνιστεί χωρίς να υπάρχει το ανακλαστικό αποτροπής για αυτή την παραγκώνιση. Οι ακτιβίστριες λεσβίες ήταν από πάντα στους φεμινιστικούς χώρους, ήταν το πιο «ριζοσπαστικό» του κομμάτι ακριβώς γιατί επερωτούσαν την υποχρεωτική ετεροφυλοφιλία ως καταστασιακή συνθήκη της πατριαρχίας. Ήταν και «ο ελέφαντας στο δωμάτιο» για πολλά χρόνια. Και στην Ελλάδα ο λεσβιακός χώρος ήταν κομμάτι του φεμινιστικού κινήματος της δεκαετίας του ‘80, πότε «κρυμμένος», πότε «ορατός», πότε και τα δύο μαζί. Μεταξύ λεσβιακού και ετεροφεμινιστικού χώρου πότε γεννιούνταν συμμαχίες, πότε προστριβές. Υπάρχουν λοιπόν αυτές οι ιστορικές συναντήσεις λεσβιών και φεμινιστριών από τη δεκαετία του ‘80 και μετά, οι οποίες εξαιτίας της ασυνέχειας που ανέφερα και πρωτύτερα, συνοδεύτηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 από ένα αποτράβηγμα. Δε συνεχίστηκε ενεργά η ζύμωση κι ίσως είναι ευκαιρία να ανοίξουμε πάλι τη συζήτηση. Οι λεσβίες το ερώτημα του πώς ζούμε στην πατριαρχία το έχουν θέσει πολύ έντονα. Το πρόβλημα είναι η κοινοτική μνήμη, η καταγραφή είναι ελλιπής. Κι εγώ τα περισσότερα τα έχω μάθει από προφορικές αφηγήσεις παλιότερων λεσβιών.
Χριστίνα: Ακόμα πάντως λύνουμε θέματα που σχετίζονται με το πώς συνυπάρχουμε συμπεριληπτικά στους χώρους. Στις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες ένα κομμάτι της ορατότητας διαμείβεται πλέον και με όρους εξουσίας, εννοώ ότι υπάρχουν φυσιογνωμίες όπως ο Πατέλης ή ο Γιατρομανωλάκης που μετέχουν σε δομές εξουσίας, κάτι που δεν υπήρχε πχ τη δεκαετία του 80. Αυτό δεν ισχύει για τις λεσβίες. Ούτως ή άλλως, όμως, πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι ο όρος «λεσβία» δεν είναι ίδιος με 40 χρόνια πριν. Πλέον μιλάμε και για τρανς λεσβίες, για αρρενωπότητες, για νέες, διαφορετικές ή/και ρευστές ταυτότητες που έχουν και έχουμε ανάγκη να υπάρχουν στις φεμινιστικές και ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητες. Γι’ αυτό κι εμείς, καθόλου τυχαία, επιλέξαμε να πάμε στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, σ’ έναν δημόσιο χώρο με το ρίσκο που έχει κάτι τέτοιο κι όχι σε κάποιο μαγαζί. Σίγουρα δεν ήμασταν έτοιμες να πάμε σε μια πλατεία, μακάρι να υπάρξουν άλλες, διεκδικούμε όμως να υπάρξουμε με λεσβιακούς φεμινιστικούς όρους στο δημόσιο χώρο.
— Είναι λεσβιακό φεμινιστικό φεστιβάλ, αυτό σημαίνει ότι προσεγγίζετε τον λεσβιασμό με όρους συλλογικών πολιτικών υποκειμένων και όχι ως μια εξατομικευμένη υπόθεση;
Ντιάνα: Η σύνδεση με τον φεμινισμό είναι εκεί. Προσωπικά θεωρώ ότι το λεσβιακό θα πρέπει να εμπεριέχει το φεμινιστικό και το φεμινιστικό να εμπεριέχει το λεσβιακό, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς. Η λεσβιακή επιθυμία και όλες οι έμφυλες και σεξουαλικές εκφράσεις της, όπως η θηλυκότητα μιας λεσβίας (που την απομακρύνει και ταυτόχρονα τη συνδέει με την κανονιστική θηλυκότητα), η «γυναικεία» αρρενωπότητα και το στίγμα που φέρει (μιλάει εδώ για την «νταλίκα», την «ανδρογυναίκα»), όλα αυτά την τοποθετούν αυτόματα σε μια θέση που υφίστασαι πολλαπλές καταπιέσεις στην ετεροπατριαρχία ως φύλο, ως επιθυμία, ως πολιτική θέση. Προφανώς η δική μας ματιά είναι με όρους συλλογικής πολιτικής θέσης. Ωστόσο, ο τρόπος ζωής σε ατομικό επίπεδο, επίσης, δημιουργεί ρήγματα και παράγει άλλους τρόπους ύπαρξης στον ετεροκανονικό κόσμο. Είναι πολιτικό και το να ζήσεις ως λεσβία στην Ελλάδα με τόσο ριζωμένο το ετεροκανονιστικό μοντέλο οικογένειας και τη επανερχόμενη ανά καιρούς απειλή της ακροδεξιάς.
— Σ’ αυτό ακριβώς ήθελα να έρθω, τι σημαίνει να ζεις ως λεσβία στην Ελλάδα σήμερα, αν συνεπάγεται κάποιους κινδύνους ή περιορισμούς;
Χριστίνα: Εγώ στη δουλειά μου έχω αντιμετωπίσει μια πλειάδα αντιδράσεων, από αποδοχή, μέχρι αδιαφορία και προσβολές. Άτομα που εργάζονται σε συνθήκες επισφάλειας, μπορεί να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες γιατί δεν έχεις και κάπου να απευθυνθείς, εξειδικευμένες δομές. Το θέμα δεν είναι ότι δεν έχουμε out λεσβίες, το θέμα είναι ότι οι λεσβίες επειδή δεν είναι ασφαλείς, δεν είναι out. Προσωπικά δε χρειάστηκε να ενημερώσω ότι είμαι λεσβία γιατί το καταλαβαίνουν αμέσως. Για κάποια που δεν ανήκει σε αυτήν την κατηγορία δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι το comingout.
Ντιάνα: Θέλω εδώ να συμπληρώσω πως εμείς την ορατότητα δεν την αντιλαμβανόμαστε με όρους διαφάνειας – αυτή είναι μια νεοφιλελεύθερη εκδοχή της ορατότητας που αξιώνει να σε παρακολουθεί ηδονοβλεπτικά. Το δικαίωμα στην ορατότητα είναι σημαντικό αίτημα αφού παράγει νέες δυνατότητες. Όμως η ορατότητα για εμάς είναι αν θες να κάνεις μια επιλογή να μπορείς να την κάνεις ,να σου παρέχεται αυτή η δυνατότητα, όχι να πρέπει να την κάνεις υποχρεωτικά ή να αποτελεί απόδειξη της ύπαρξης σου.
— Και για το κλείσιμο πείτε μου τι οραματίζεστε εσείς σε σχέση με το φεστιβάλ;
Χριστίνα: Να γίνουν περισσότερα λεσβιακά φεστιβάλ, να διασφαλιστεί η συνέχεια. Χρειάζονται πολύ περισσότερο από όσο ακόμα κι εμείς φανταζόμασταν. Μου κάνει εντύπωση ότι επικοινωνούν μαζί μας άτομα που λένε ότι «θέλω να έρθω αλλά είμαι μόνη μου» και θέλουμε να τα στηρίξουμε.
Ντιάνα: Το μοτίβο της μοναξιάς στη λεσβιακή εμπειρία είναι πολύ χαρακτηριστικό για γενιές λεσβιών πριν το ιντερνέτ. Πολλές γυναίκες διερωτούνταν αν υπάρχει άλλη σαν αυτές. Το «πηγάδι της μοναξιάς», το γνωστό μυθιστόρημα τηςΡαντκλιφ Χόλ, αποτελεί κομμάτι της λεσβιακής ιστορίας. Είναι πολύ σκληρό βίωμα η μοναξιά και επανέρχεται με καινούργιες μορφές ανάλογα τις κοινωνικές συνθήκες. Αυτή η μοναξιά, συλλογική και προσωπική, μπορεί να συνδεθεί διαθεματικά και διαγενεακά με άλλες μοναξιές και να αναδείξει τα πολιτικά της περιεχόμενα. Για παράδειγμα, το «I can’t breath», σύνθημα του κινήματος “Black lives matter” των ΗΠΑ πριν από δύο χρόνια, τέμνεται με «το πηγάδι της μοναξιάς» της Ραντκλιφ Χόλ. Μας ενδιαφέρουν αυτά τα σημεία τομής καθώς και το να ψηλαφίσουμε αυτή την μοναξιά, να την μετατοπίσουμε και να την απαλύνουμε.
*Εδώ το facebook event με το αναλυτικό πρόγραμμα του φεστιβάλ
*Το φεστιβάλ είναι αυτοδιαχειριζόμενο. Μπορείτε να στηρίξετε οικονομικά εδώ
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
