Το φύλο θεωρείται από τις κοινωνικές επιστήμες ότι έχει διάφορες εκφάνσεις και λειτουργίες για το άτομο. Είναι μέσο έκφρασης της σεξουαλικότητας, είναι εργαλείο κοινωνικοποίησης και διαδικασία διαμόρφωσης της προσωπικής ταυτότητας. Αυτό ισχύει, με αρκετές και σημαντικές παραλλαγές βεβαίως, και για τα δύο φύλα. Κάτι, όμως, που σε κοινωνικό επίπεδο δεν ισχύει για το γυναικείο φύλο είναι η θεώρηση του φύλου ως επίτευγμα. Με λίγα λόγια, το να είσαι άντρας συνδέεται με θετικά χαρακτηριστικά, που λαμβάνουν τη μορφή κοινωνικών αξιών. Το να είσαι γυναίκα, από την άλλη, ενέχει συμπεριφορές που στην καλύτερη περίπτωση γίνονται απλώς ανεκτές από την κοινωνία, στη χειρότερη δε αποδοκιμάζονται.
Αυτό γίνεται φανερό αν κανείς αναλογιστεί τις μεταφορές στη γλώσσα γύρω από το αντρικό φύλο. Υπάρχουν πολλές εκφράσεις στην ελληνική γλώσσα που συνδέουν τον άντρα και τη συμπεριφορά του με θετικά στερεοτυπικά χαρακτηριστικά, όπως το θάρρος, η εντιμότητα και η ειλικρίνεια:
“Αντρίκεια συμπεριφορά”
“Να τιμάς τα παντελόνια σου”
“Φέρσου σαν άντρας”
Οι φράσεις αυτές είναι μερικές μόνο που μου έρχονται πρόχειρα στο μυαλό. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι η έννοια του αντρικού φύλου ως επιτεύγματος έχει τη λειτουργία της απλοποίησης αφηρημένων εννοιών, όπως η τιμιότητα. Η χρήση των μεταφορών στη γλώσσα στοχεύει σε αυτό ακριβώς. Να εξηγήσει μία περίπλοκη έννοια μέσω της σύνδεσής της στο μυαλό με κάποια άλλη, απλούστερη, μονοσήμαντη και ξεκάθαρη. Κλασικό παράδειγμα αυτής της λειτουργίας είναι ο χαρακτηρισμός μιας ερωτικής σχέσης ως πνιγηρής. Επειδή η έννοια της καταναγκαστικής αγάπης και της εξάρτησης είναι αρκετά ασαφής και δυσνόητη, χρησιμοποιούμε τη μεταφορά του πνιγμού, ώστε ο συνομιλητής μας να συνδυάσει αυτό που του λέμε με ένα αίσθημα πολύ απλό και ευκολονόητο, το αίσθημα του να σε πνίγει κάποιος στο λαιμό.
Έτσι, λοιπόν, η γλώσσα μας θεωρεί ότι πολύπλοκες και αρκετά υποκειμενικές αξίες, όπως είναι η ευθύτητα και η γενναιότητα, γίνονται πιο προσιτές στον ομιλητή, αν τις παρομοιάσουμε με τη συμπεριφορά ενός άντρα. Είναι δεδομένο ότι το αντρικό φύλο διαθέτει αυτές τις ιδιότητες, οπότε, όταν θέλουμε να εξηγήσουμε σε κάποιον τι σημαίνει να φέρεσαι σωστά και έντιμα, θα του δώσουμε ως παράδειγμα το να είσαι άντρας.
Αντίθετα, στην ελληνική γλώσσα απαντούν πολλές μεταφορικές εκφράσεις που συνδέουν τη γυναικεία συμπεριφορά με τις έννοιες της εξαπάτησης, της δολιότητας και της πονηριάς:
"Μη φέρεσαι σα γυναικούλα""Γυναικεία κίνητρα"
Ακόμα και η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι “μια γυναίκα όλα τα μπορεί” έχει περισσότερο μέσα της το στοιχείο της ύπουλης συμπεριφοράς που επιτυγχάνει ένα στόχο με κάθε μέσο, παρά την επιβράβευση του γυναικείου φύλου, όπως συμβαίνει με το αντρικό.
Το πιο προβληματικό σε όλο αυτό είναι ότι οι μεταφορές είναι από τα παγιωμένα στοιχεία σε μια γλώσσα, τα οποία λόγω ακριβώς της απλότητας και της παραστατικότητάς τους επηρεάζουν το συλλογικό υποσυνείδητο με πλάγιο και ανεπαίσθητο τρόπο. Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε κι εμείς μια τέτοιου είδους μεταφορά, συμβάλλουμε στην παγίωση αυτής της ιδεολογίας, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί στην εκ νέου χρήση τέτοιων μεταφορών. Αν οι εκφράσεις τέτοιου είδους δεν γίνουν περιθωριακές, ο φαύλος κύκλος δεν πρόκειται να σπάσει…
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Πολύ ωραίο και χρήσιμο το άρθρο Αλεξιάνα, ευχαριστούμε!