Γράφει η Αναστασία Παλιεράκη, φοιτήτρια ψυχολογίας
Την τελευταία φορά θυμάμαι να σας αφήνω λίγο πριν τη λήξη του 2020 και να τώρα που ήρθε η ώρα να ευχηθώ καλή χρονιά με έναν ανορθόδοξο ίσως τρόπο (το αγαπημένο μου δηλαδή), που δεν είναι άλλος από μια συζήτηση για ένα από τα πιο ανεξερεύνητα μονοπάτια που ανοίχτηκαν στον τομέα της ψυχικής υγείας περίπου έναν αιώνα πριν, το 1923. Γίνεται το μυαλό μας να δημιουργήσει ρεπλίκες των αγαπημένων μας προσώπων και να νιώσει την απειλή τους; Εξαιρετικά σπάνιο, αλλά η απάντηση είναι πως ναι, φυσικά και μπορεί. Έχουμε εξάλλου καταλάβει πλέον ότι ο ανθρώπινος νους μπορεί να φτάσει σε σημεία που ίσως να μην έχουμε καν ακόμη φανταστεί.
Τι είναι όμως το σύνδρομο Capgras (Καπγκρά, για να το προφέρουμε και σωστά), ή όπως αλλιώς έχει μείνει γνωστό «σύνδρομο του σωσία»; Πρόκειται, λοιπόν, για μια ψυχιατρική πάθηση κατά την οποία ο ασθενής, συχνά και μετά από κάποιον τραυματισμό, πιστεύει ότι πρόσωπα του οικείου του περιβάλλοντος έχουν αντικατασταθεί από σωσίες, από ολόιδια δηλαδή είδωλα που έχουν σκοπό να τους εξαπατήσουν και να τους απειλήσουν. Ο Capgras ήταν ένας Γάλλος ψυχίατρος που ήρθε και σε επαφή με την πρώτη περίπτωση που καταγράφηκε στην ιστορία, την κυρία Μacabre, όπως έχει μείνει στα κείμενά του, η οποία πίστευε ότι ο σύζυγός της είχε αντικατασταθεί από κάποιον που του μοιάζει απόλυτα, αλλά είχε έρθει για να της κάνει κακό.
Φυσικά, άγνωστο στην επιστημονική κοινότητα ως σύμπτωμα κάποιας ασθένειας τότε, όλοι (και εύλογα) έσπευσαν να θεωρήσουν ότι πρόκειται για σχιζοφρένεια ή κάποια ασυνήθιστη έκφραση της προσωπαγνωσίας, της αδυναμίας να αναγνωρίσεις το πρόσωπο του απέναντί σου. Ωστόσο, μετά έγινε αντιληπτό ότι στην πραγματικότητα, οι ασθενείς με σύνδρομο Capgras δεν δυσκολεύονταν να καταλάβουν ποιος ήταν ο άνθρωπος που είχαν μπροστά στα μάτια τους, αλλά δεν πίστευαν ότι ήταν το αυθεντικό πρόσωπο. Επομένως, μιλάμε για πλήρη απώλεια του οικείου αισθήματος απέναντι σε κάποιον που πρωτύτερα σου προξενούσε κυρίως αυτό, τρυφερότητα και εγγύτητα.
Ακόμη πιο σπάνιο είναι ο ασθενής να νιώθει ότι βλέπει το σωσία του και όχι τον ίδιο του τον εαυτό στον καθρέφτη. Σκεφτείτε το σαν κάποιος να νιώθει ότι παρασιτεί μέσα του ένα άλλο άτομο, με το οποίο όμως έχει κανονικές συναναστροφές, πίνει ας πούμε μαζί του καφέ, συζητά για ταινίες, τσακώνεται. Το ξέρω ότι ίσως να σας ακουστεί περίεργο ή ακόμη και τρομακτικό και δεν θα αρνηθώ το δεύτερο σκέλος, αλλά είναι μια από τις εκφάνσεις της ψυχικής ασθένειας, η οποία έτσι κι αλλιώς σε κάθε της μορφή, δεν έχει όρια ή καλούπια.
Για εμένα, το σύνδρομο αυτό είναι από εκείνα που θα σκεφτώ συχνά, που όταν άκουσα πρώτη φορά με έχωσε χωρίς να το καταλάβω σε μια λούπα σκέψεων που δεν είχε στοπ. Είναι σχεδόν αδιανόητο αν δεν το βιώνεις να μπορέσεις να αντιληφθείς πώς θα ήταν να χάνεις από τη μια μέρα στην άλλη τους δεσμούς σου με τους πιο σημαντικούς σου ανθρώπους, να νομίζεις ότι είναι άλλοι όταν τους κοιτάζεις. Είναι σαν να χάνεις και ένα κομμάτι σου μέσα σε όλο αυτό, εγώ τουλάχιστον έτσι το σκέφτομαι. Ίσως ο μόνος που θα μπορούσε να μας δώσει μια ικανοποιητική ματιά χωρίς να πάσχει όντως από Capgras να ήταν ο Almodovar, έχω αρχίσει να το πιστεύω σοβαρά.
Και μιας και το αναφέραμε, έχουμε δει υπό το πρίσμα ηθοποιών και σκηνοθετών το συγκεκριμένο σύνδρομο στο criminal minds (πώς θα γινόταν να λείπει άλλωστε από αμερικανική αστυνομική σειρά ) και στην ταινία Synecdoche, New York που θα πω ότι είναι πραγματικά τίμια απόδοση του πώς θα μπορούσε να βιώνεται όλο αυτό. Όσο κι αν κάποιες σκέψεις μας φαίνονται τρομακτικές, άλλο τόσο μας συναρπάζουν, για αυτό νομίζω πάντα θα μας παρουσιάζονται οι ψυχικές νόσοι και κάπως σαν να κρύβουν γοητεία μέσα τους. Δεν είμαι σίγουρη ακόμη αν θα έπρεπε ή όχι, αλλά είμαι σίγουρη ότι το ανεξερεύνητο είναι φυσικό και επόμενο να μας καθηλώνει όλους. Πώς θα μπορούσε να μην, άλλωστε;
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Πολυ ενδιαφέρον και πολυ τρομακτικό!
Χαίρομαι πολύ που σου αρεσε, είναι πράγματι από τα πιο έντονα φαινόμενα στον τομέα της ψυχικής υγείας!
Διαβάζοντας το, με έκανε να θυμηθώ ότι παραδόξως για μια στιγμή μέσα στη ζωή μου πέρασαν τέτοιες σκέψεις από το μυαλό μου σαν ένα φανταστικό εξωπραγματικό σενάριο . Θυμάμαι ήμουν πολύ πολύ μικρή και κοιτάζοντας για κάποια λεπτά την γιαγιά μου η την μαμά μου, σκεφτόμουν μερικές φορές, μήπως τις έχουν απαγάγει εξωγήινοί πχ η κάποιος που θέλει το κακό μου τέλος πάντων; Και αν δεν είναι αυτές και είναι κάποιες ακριβώς ολόιδιες κακες και πανούργες ; Και έχουν πάρει την πραγματική μαμά μου και μου έχουν φέρει μια ίδια κακιά. Δεν κρατούσε πολύ βέβαια όλο αυτό και ουτε ήταν… Διαβάστε περισσότερα »
Νομίζω οι περισσότεροι την έχουμε περάσει αυτή τη φάση κάποια στιγμή μικροί (βάζω και τον εαυτό μου μέσα), που νομίζαμε ότι κάποιος άλλος είχε πάρει δικά μας πρόσωπα και δεν βλέπαμε τα αληθινά, εγώ ας πούμε είχα διαβάσει ένα βιβλίο και μετά το σκεφτόμουν αρκετές μέρες. Αλλά όντως τότε μιλάμε για φαντασία που δεν έχει όρια τις περισσότερες φορές, ένα κομμάτι της παιδικής μας περιέργειας. <3
Ασύλληπτο και εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Χαίρομαι πάρα πολύ που το βρήκες ενδιαφέρον!
Το άρθρο, μου θύμισε έντονα τον Σωσία του Φιοντορ Ντοστογιεφσκι. Με την διαφορά πως το είδωλο που ήθελε να του κάνει κακό δεν ήταν κάποιο οικείο πρόσωπο του αλλά ο ίδιος του ο εαυτός. Έβλεπε τον Σωσία του παντού ο οποίος του έμοιαζε εξωτερικά αλλά είχε εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα από τον ίδιο. Πιστεύω πως οποι@ έχει διαβάσει αυτό το βιβλίο θα συμφωνήσει ότι το βιβλίο περιγράφει με κάποιον τρόπο το συγκεκριμένο σύνδρομο.