Πότε αγαπάμε και πότε παρεμβαίνουμε

Η λέξη «ισορροπία» είναι η διαχρονική λέξη ανθρώπινης επιτυχίας. Μαθαίνουμε από νέοι πως αν θέλουμε να πετύχουμε, πρέπει να έχουμε την ικανότητα να βρίσκουμε τις χρυσές εκείνες τομές των καταστάσεων που θα μας εκτρέψουν από τα εθιστικά άκρα στην μετρημένη σοφία της μέσης. Παλεύουμε να κάνουμε το μέτρο τρόπο ζωής μας, να είμαστε λίγο από τα πάντα αλλά τίποτα σε τέτοιο βαθμό που να μας χαρακτηρίζει υπερβολικά- μια φιλοσοφία ζωής που μπορεί να μας φέρει τη σύνεση ως πιο χρήσιμη μορφή σοφίας-μια σοφία που έρχεται εκ των προτέρων, τα χρόνια, δηλαδή, ακριβώς που τη χρειαζόμαστε.

Κι ενώ η ισορροπία στις συνήθειες μας μπορεί πράγματι να είναι με πολλούς τρόπους ένδειξη υγείας, η ισορροπία στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις ανθρώπινες σχέσεις μας με τρίτους φαίνεται να λειτουργεί λίγο πιο περίπλοκα.

Στο πλαίσιο ενός από τα πιο συνηθισμένα διλήμματα για τον μέσο σκεπτόμενο άνθρωπο βρίσκεται ένα πολύ σύγχρονο δίπολο ηθικής κρίσης : παρέμβαση ή αποχή ;

Όταν μια συναισθηματική κατάσταση δεν μας αφορά άμεσα, όταν καλούμαστε να αφουγκραστούμε ή να απαντήσουμε σε εκκλήσεις βοήθειας τρίτων, πώς μπορούμε να γνωρίζουμε αν η δράση μας θεωρείται γνήσιο ενδιαφέρον ή απαράδεκτη παρέμβαση ; Αντίστροφα, πότε η αποχή αποτελεί πράγματι ευγένεια και όχι αφόρητη κοινωνική εγκατάλειψη ; Αν τα είδη του ανθρώπινου ενδιαφέροντος, από τον μικρότερο βαθμό ενσυναίσθησης μέχρι την πιο βαθιά μορφή αγάπης, εκφράζονται μόνο με πράξεις, δεν μπορεί να γίνει η ισορροπία ως δόγμα στις ανθρώπινες σχέσεις μας μια μορφή απάνθρωπης αδράνειας ;

Η έμφαση στο άτομο και η αφήγηση των προσωπικών επιλογών και της επιβολής μας στις συνθήκες που μας γέννησαν, είναι μια αφήγηση ιστορικά σχεδόν νεογέννητη. Ακολουθεί τη βιομηχανική επανάσταση, το άτομο ως μοναδικό παραγωγό και την ατομική ευθύνη ως κινητήριο μοχλό πολιτισμικής ανάδειξης. Η πολύ σύγχρονη μετάβαση από τη συλλογικότητα στην ατομοκεντρικότητα της κοινωνίας φαίνεται να συνοδεύτηκε λογικά από μια άκριτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα του προσώπου να αγνοεί τη συστημικότητα των προβλημάτων μέσα στα οποία γεννιέται. Γιατί η αλήθεια είναι ότι όλοι μας είμαστε παράγωγα της εποχής και του συστήματός μας και η ικανότητά μας να ξεφύγουμε από τα προβλήματά μας σπάνια αποτελεί εκπλήρωση κάποια υπεράνθρωπης προφητείας- συνήθως είναι μια περίπλοκη μείξη προσωπικών επιλογών και εξωτερικής βοήθειας.

Η ανθρώπινη εξέλιξη εκτυλίσσεται πραγματικά, δηλαδή με βάση όλα εκείνα που βρίσκουμε μπροστά μας, αφού το μέσα μας αποτελεί προϊόν δυνάμεων που πολλές φορές καμία σχέση δεν έχουν με την ίδια τη βούλησή μας.

Στο πλαίσιο αυτό, η αυτοβοήθεια μοιάζει στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με καλοσχηματισμένη απάτη και η αναζήτησή της σε κάθε είδους πρόβλημα φέρει μια νέου τύπου ανθρώπινη σκληρότητα. Γιατί αν οι άνθρωποι γύρω μας ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια πιστεύοντας ότι αποτελεί ασυγχώρητη ένδειξη αδυναμίας, η πρώτη εξωτερίκευση της θέλησής μας να επέμβουμε για να βοηθήσουμε θεωρείται παρεμβατική και η ευγένεια μοιάζει πολύ με εκούσια τυφλότητα. Η κριτική μας ικανότητα συνοψίζεται στις πολύ προσωπικές επιλογές μας και η αφαίρεσή της όταν κοιτάμε τις ζωές των άλλων είναι ένας νέος ορισμός κοινωνικά αποδεκτής ισορροπίας.

Το παράδοξο της ισορροπίας εδώ αρχίζει και γίνεται λίγο περισσότερο εμφανές : Μαζί με την κοινωνική υποχρέωση για ανεξαρτησία και αυτοδυναμία, έχουμε επίσης την υποχρέωση να είμαστε χρήσιμοι για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, διακρίνοντας σωστά ανάμεσα σε εγωϊσμό και αυτοφροντίδα.

Μπορούμε να κάνουμε αγαθοεργίες, να παρακολουθούμε σεμινάρια για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχειας, να γράφουμε φλογερά άρθρα στον υπολογιστή μας που αναλύουν την έννοια της συλλογικότητας και κατηγορούν τη σύγχρονη κοινωνία για αβάσταχτη αποξένωση ενώ ταυτόχρονα αγνοούμε τα ουρλιαχτά της γειτόνισσας που σφαδάζει στον πόνο κάθε απόγευμα όταν γυρνάει ο σύζυγος στο σπίτι, τον τρόπο με τον οποίο η φίλη μας φαίνεται να έχει εγκλωβιστεί σε μια κακοποιητική σχέση, την απελπισία της αδελφής μας με τα 2 παιδιά και τη ξεθωριασμένη καριέρα και τον τρόπο που το αφεντικό υποβιβάζει τον συνάδελφό μας σε ρατσιστική βάση. Γιατί η παρέμβαση είναι κοινωνικά απαράδεκτη.

Ο τρόπος που έχουμε αποσπάσει το προσωπικό από το συλλογικό για να αναδείξουμε το ατομικό μοιάζει πράγματι μαθηματικά ισορροπημένος αλλά δεν λαμβάνει καθόλου υπόψιν τον ανθρώπινο παράγοντα. Όχι μόνο γιατί υπονοεί μια κουλτούρα victim blaming που αποδίδει στο θύμα την εκούσια παραμονή με τον θύτη, όχι μόνο γιατί αγνοεί πλήρως τη συστημικότητα των κοινωνικών προβληματικών, όχι μόνο γιατί στηρίζεται με μια θρησκευτικού τύπου προσκόλληση σε μια αθέατη εσωτερική δύναμη,

αλλά και γιατί αγνοεί την αλληλοβοήθεια ως βασική συνθήκη ανθρωπιάς και θυμίζει πολύ πατριαρχικά στερεότυπα προσκόλλησης στην ντροπή της εσωτερικής αδυναμίας.

Η ισορροπία ως εργαλείο είναι πάντα εξαιρετικά χρήσιμο, η παρέμβαση μπορεί εύκολα να μετατραπεί από ενδιαφέρον σε χρηστικότητα όπως και η αποχή μπορεί, ορισμένες φορές, να είναι η καλύτερη ένδειξη εμπιστοσύνης και τρυφερότητας- αυτό είναι μάλλον και το δύσκολο με τις ανθρώπινες σχέσεις ότι δεν λειτουργούν με συνταγές, ότι απαιτούν πάντα μια άσκηση κρίσης. Μια άσκηση κρίσης στο πλαίσιο της οποίας, ορισμένες φορές, η προσκόλλησή μας στην απόλυτη ισορροπία μπορεί να γίνει ένα άδικο άκρο.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News