Ο αόρατος κόσμος των προνομίων

Από τον απόηχο της ειδησεογραφίας που ακολούθησε την δολοφονία του George Floyd στην Αμερική, δύο περιστατικά αξίζουν λίγο παραπάνω προσοχής. Το πρώτο συνέβη στις 28 Μαΐου στο Κεντάκι όπου λευκές γυναίκες σχημάτισαν αλυσίδα για να προστατεύσουν μαύρους διαδηλωτές από την αστυνομία. Ένα συγκλονιστικό οπτικό μήνυμα με πολλές αναγνώσεις. Από την μία μεριά το γεγονός της λευκότητας του χρώματός τους που θεωρητικά τις κατατάσσει στους προνομιούχους του συστήματος, και από την άλλη το γυναικείο φύλο τους, λόγω του οποίου βιώνουν και οι ίδιες κοινωνικούς αποκλεισμούς. Οι γυναίκες αυτές αναγνώρισαν με την στάση τους  ότι το χρώμα του δέρματος τους αποτελεί το δικό τους προνόμιο στην συγκεκριμένη περίπτωση και το χρησιμοποιούν για να προστατεύσουν αυτούς που βάλλονται, γιατί και οι ίδιες έχουν αρνητική εμπειρία από την διάκριση των προνομίων, καθώς ακόμη και στον δυτικό κόσμο όπου υπάρχει μια σχετική ευαισθησία στα θέματα των δικαιωμάτων, δύσκολα θα βρεθεί γυναίκα που αν την ρωτήσεις για το ανδρικό προνόμιο δεν θα έχει μια προσωπική ιστορία να σου πει, όποια και να είναι η θέση της στην κοινωνία. Μια ακόμη ανάγνωση του γεγονότος αποτελεί το παράδοξο της αναγκαιότητας προστασίας πολιτών από τους αστυνομικούς, δηλαδή από αυτούς που θεωρητικά θα έπρεπε να παρέχουν προστασία, αλλά αυτό αποτελεί ένα άλλο, εξαιρετικά σοβαρό, θέμα .

Το δεύτερο περιστατικό είναι ένα tweet ενός Αμερικάνου λευκού άντρα, του Mark McCoy, αρχαιολόγου, καθηγητή σε κολλέγιο που έγραψε « ο George Floyd και εγώ συλληφθήκαμε με την υποψία ότι δώσαμε πλαστό χαρτονόμισμα 20 δολαρίων. Για τον George Floyd, έναν άντρα στην ηλικία μου με δύο παιδιά ήταν η θανατική ποινή. Για μένα είναι μια ιστορία που καμιά φορά λέω στα πάρτυ. Αυτό, φίλοι μου, είναι το λευκό προνόμιο». Και είναι αλήθεια ότι η δική του εμπειρία, όπως την περιγράφει, μας φαίνεται οικεία. Γιατί σε πόσους από εμάς δεν έχει τύχει μια ιστορία μικροπαραβατικότητας, που όμως λύθηκε καλοπροαίρετα ή με ένα μικρό πρόστιμο και μας φάνηκε απολύτως φυσική η εξέλιξη αυτή;

Ταυτόχρονα όμως είναι σοκαριστική η αναγνώριση του προνομίου του λευκού άντρα ανώτερης τάξης με την παραδοχή της δραματικά διαφορετικής εξέλιξης μιας παρόμοιας ιστορίας. Ο συστημικός ρατσισμός, αόρατος και φυσιολογικός για αυτούς που ευνοεί, αποτελεί την μεγαλύτερη δύναμη της λευκής υπεροχής. Είναι οι κληρονομημένες μέσα από τους αιώνες προκαταλήψεις που έχουν περάσει στο υποσυνείδητο μας. Έτσι οι λευκοί δεν έχουν μάθει να αναγνωρίζουν το προνόμιο που τους δίνει το χρώμα τους του δέρματός τους όπως και άντρες δεν έχουν μάθει να αναγνωρίζουν το προνόμιο που τους δίνει το φύλο τους. Κάποιοι από εμάς έχουν λιγότερες ευκαιρίες λόγω αυτών των τυχαίων στοιχείων, που όμως  βάζουν εμπόδια  στην ζωή και στα όνειρά τους.

Η καταπίεση λόγω της διαφορετικότητας του χρώματος του δέρματος, όπως  και η γυναικεία καταπίεση δεν είναι μια «φυσική» αλλά μια ιστορικά διαμορφωμένη κατάσταση. Η κυριαρχία και συνεπώς η καταπίεση που σχετίζεται με τον σεξισμό ή τον ρατσισμό λειτουργεί παρόμοια γιατί ο τρόπος που δομούνται αυτοί οι –ισμοί στο μυαλό μας είναι παρόμοιοι. Συνήθως όπου υπάρχει ο ένας, ακολουθεί και ο άλλος. Μάλιστα αποδεικνύεται πιο δύσκολο να εξαλείψεις το σεξισμό απ’ ό,τι τον ρατσισμό, γιατί ιστορικά ο σεξισμός προηγείται του ρατσισμού. Άλλωστε αποτελεί και την πρώτη μορφή καταπίεσης που μαθαίνουν τα παιδιά. Η Shirley Chisholm, η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εκλέχθηκε στο Κογκρέσο και το 1972 έγραφε ιστορία για δεύτερη φορά ζητώντας το χρίσμα των Δημοκρατικών προκειμένου να κατέβει για Πρόεδρος των ΗΠΑ, μιλώντας για την εμπειρία της, δήλωσε κάποτε ότι στην σφαίρα της πολιτικής συνάντησε πολύ περισσότερες διακρίσεις γιατί ήταν γυναίκα απ’ ό,τι γιατί ήταν μαύρη.

Ο ρατσισμός και ο σεξισμός βέβαια είναι δύο από τα πολλά συστήματα καταπίεσης και πλεονεκτημάτων. Υπάρχουν και άλλα: η τάξη, η ηλικία, η εθνικότητα, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Η πρόκληση σήμερα είναι να δούμε πως όλα αυτά συνδέονται και η στιγμή μας προσφέρει δυνατότητες για αλλαγές πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές. Μέσα από την δυναμική των πρόσφατων κινημάτων αναδεικνύεται σήμερα μια πιθανότητα να ξαναδημιουργήσουμε το μέλλον και εδώ έχει  ρόλο να παίξει το παλαιότερο και πιο δυναμικό κίνημα κοινωνικής δικαιοσύνης, το φεμινιστικό κίνημα. Γιατί ο φεμινισμός, όσο και αν είναι στο μυαλό των περισσοτέρων αλλιώς τοποθετημένος, είναι ένα κίνημα ελπίδας και προόδου που αφορά όχι μόνο την ισότητα αλλά την αλλαγή.

Κική Αραβίδου

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News