Επάγγελμα: σκηνοθέτρια

Αν είσαι γυναίκα και θέλεις να σκηνοθετήσεις στο θέατρο σήμερα, είσαι τυχερή γιατί υπήρξαν κάποιες, λίγες γυναίκες πριν από εσένα που σου άνοιξαν τον δρόμο. Στην Ελλάδα 3-4 έγιναν τότε γνωστές. 3-4 “επιβίωσαν” στον χώρο και μία από αυτές η Καλογεροπούλου στο παιδικό θέατρο (εκεί μας έδιναν πιο εύκολα το δικαίωμα). Σήμερα δεν θα σου πει κανείς “μην γίνεις σκηνοθέτης”. Όμως επειδή πρόκειται για ηγετική θέση (στην πραγματικότητα δεν είναι αλλά άλλο κεφάλαιο αυτό) οι μέχρι τώρα γυναίκες σκηνοθέτες υιοθέτησαν προκειμένου να επιβιώσουν είτε το αντρικό στυλ σκηνοθετικής ηγεσίας (φωνής, ντυσίματος, συμπεριφοράς, διαλέκτου) προσπαθώντας να κρύψουν την προγεστερόνη τους και να δείξουν πιο αυξημένη την τεστοστερόνη τους. Όταν χρειαστεί να φωνάξεις προς την σκηνή (επειδή είσαι πχ μακριά) η φωνή δεν πρέπει να βγει τσιριχτή γιατί αμέσως βαφτίζεσαι ως “υστερική”.

Ο άντρας σκηνοθέτης που φωνάζει δυνατά έχει απλώς σθένος. (tip για νέες σκηνοθέτες, μπορούμε να μιλάμε από μικρόφωνο για να αποφεύγουμε αυτές τις παρεξηγήσεις). Στις συζητήσεις με τους τεχνικούς του θεάτρου (τεχνικούς σκηνικών, ήχου, κατασκευαστές, special effects κοκ) πρέπει να είμαστε πιο ενημερωμένες και από τους ίδιους για το αντικείμενό τους. Αλλιώς μετά το Ελληνικό “δεν γίνεται”, που σου λένε αποχωρούν απαξιωτικά. Δυστυχώς -αν δεν ξέρεις το αντικείμενό τους καλύτερα από τους ίδιους- πρέπει προκειμένου να γίνει η δουλειά σου να παίξεις τον ρόλο της παρθένας σε απόγνωση που ψάχνει τον άντρα τον μάστορα για να την σώσει. Εκεί ναι μεν “τα δίνουν όλα” και το “δεν γίνεται” αλλάζει στο “μην φοβάσαι, σου βρήκα τρόπο” αλλά εσύ έχεις χάσει ήδη το κύρος σου μπροστά στα μάτια εκείνων στους οποίους πρέπει να ηγηθείς, πόσο μάλλον την αξιοπρέπειά σου. Οπότε, ναι, μαθαίνεις το αντικείμενό τους όσο μπορείς καλύτερα ενώ ένας άντρας σκηνοθέτης λέει απλώς, “θέλω να γίνει αυτό, δεν με νοιάζει πώς θα γίνει, θέλω να γίνει”. Και γίνεται.

Το άλλο τιπ για νέες γυναίκες σκηνοθέτες είναι να μην παρουσιάζονται μπροστά σε τεχνικούς, συντελεστές κλπ έχοντας δίπλα τους κάποιον άντρα. Τα μάτια όλων θα στραφούν στον άντρα και όλοι θα απευθύνονται σε αυτόν ακόμα και αν είναι ο βοηθός του βοηθού σου ή κάποιος που έτυχε να έρθει να δει πρόβα. Περικυκλώσου από γυναίκες συντελεστές και βοηθούς για να μην έχουν άλλη επιλογή από το να απευθυνθούν σε εσένα. Έχει συμβεί να ζητήσω από τον Φωτιστή μου (και φίλο μου) να μείνει αμίλητος μισή ώρα όσο του απευθύνονται προκειμένου να απευθυνθούν σε εμένα (δεν ήταν για θέματα φωτισμού φυσικά). Στο τέλος τον πέρασαν για προβληματικό, απελπίστηκαν και αναγκάστηκαν επιτέλους να μιλήσουν στην σκηνοθέτη. Όταν βγήκαμε έξω με τον Φωτιστή σκάσαμε στα γέλια και μετά σοβαρέψαμε. Μετά ξανασκάσαμε στα γέλια γιατί δεν θα μας χαλάσουν και το κέφι για την δουλειά μας δέκα κολλημένοι άντρες. Τέλος, σε σχέση με την προώθηση του ονόματός σου: Αν κάνεις κάποια θεατρική επιτυχία και μπουν μέσα οι κάμερες από τα πρωινάδικα και λοιπές τηλεοπτικές εκπομπές, κάποια στιγμή θα ρωτήσουν οι “δημοσιογράφοι”, ποιος είναι ο νέος σκηνοθέτης.

Όταν δουν πως είσαι γυναίκα δεν θα σου πάρουν συνέντευξη. Θα προτιμήσουν να πάρουν από τον πέμπτο ή έκτο ρόλο του θεατρικού παρά από εσένα. Όταν γίνεις κάπως διάσημη θα ζητήσουν να σου πάρουν, ενώ από έναν άντρα που είναι το πρώτο του θεατρικό-επιτυχία, θα τρέξουν να τον ανακαλύψουν, να πουν “ο νέος φέρελπις σκηνοθέτης” κοκ. Δεν το κάνουν επίτηδες. Ούτε οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουν ότι το κάνουν. (άσχετο αλλά αυτό που καταλαβαίνουν είναι πως όταν σε συνέντευξη που έδωσα μίλησα για τον φεμινισμό -ήταν και ένας από τους βασικούς άξονες της παράστασης, τελείωσαν γρήγορα την συνέντευξη, μου είπαν off the record “ε καλά και οι φεμινίστριες το έχουν παρακάνει” και έκοψαν το συγκεκριμένο σημείο από την συνέντευξη. Δεν συνεχίζω το θέμα αυτό γιατί φορτώνω.)

Τώρα, Οι ηθοποιοί γενικά είναι πολύ εξοικειωμένοι με τις γυναίκες σκηνοθέτες. Με τους περισσότερους από αυτούς δεν θα αντιμετωπίσεις σημαντικά θέματα αν είσαι καλή στην δουλειά σου. Απλώς -στους άντρες ηθοποιούς- πρέπει να τους αποδείξεις ότι μπορείς να ηγηθείς ενώ ένας άντρας σκηνοθέτης δεν χρειάζεται να το αποδείξει. Αν δεν το αποδείξεις σύντομα, δεν θα νιώθουν ασφαλείς, οπότε οφείλεις να το αποδείξεις από την πρώτη πρόβα έστω και με μία μικρή “παράσταση ηγεσίας”. Οφείλεις, όχι για εσένα αλλά για να νιώσουν ασφαλείς γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουν να είναι όσο δημιουργικοί χρειάζεται για την διαδικασία της πρόβας. Υπάρχουν βέβαια κάποιοι άντρες ηθοποιοί που ενώ λένε ότι δεν έχουν πρόβλημα να έχουν γυναίκα σκηνοθέτη, με το που θα μπεις στην δεύτερη πρόβα θα σε φωνάξουν με το υποκοριστικό σου. πχ “α, ήρθε το Κατερινάκι!” Εκεί θέλει μέθοδο αικίντο ή όποια άλλη λειτουργεί για εσένα. Αν γίνεις από την δεύτερη πρόβα το Κατερινάκι ο ηθοποιός αυτός -και σύντομα και άλλοι- θα κυβερνήσουν το πλοίο και θα το πάνε προς τα βράχια. Πολλές φορές δεν το κάνουν αυτό γιατί δεν σε σέβονται αλλά γιατί φλερτάρουν κάποια ηθοποιό ή συντελεστή από τον θίασο και νιώθουν αναγκασμένοι να της δείξουν ότι αυτοί είναι οι άντρες, οι αρχηγοί. Για να φλερτάρουν δηλαδή αυτοί πρέπει να ισοπεδώσουν εσένα (το Κατερινάκι είναι μόνο η αρχή, μετά αγριεύει κι άλλο το παιχνίδι) και να γίνουν οι κόκορες στο κοτέτσι. Αν εντοπίσεις φλερτ, παίρνεις τον “κόκκορα” παράμερα, δεν τον προσβάλλεις μπροστά στο φλερτ του και του εξηγείς ξανά τους κανόνες του παιχνιδιού.

Επίσης στις πρόβες και παντού στο θέατρο η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάτι σαν χόμπι. Δεν γίνεται ακριβώς γιατί “σε θέλουν” αλλά για να “μην ξεχνιόμαστε” και κάποιες φορές για να “μπεις στην θέση σου”. Στα καλά καθούμενα μπορούν να σου πουν πχ “εμείς γιατί δεν έχουμε κάνει παρτούζα;” ή “τα βυζιά σου είναι αληθινά;” ή “και στο σεξ έτσι φωνάζεις;” κοκ Εκεί πρέπει να έχεις έτοιμες αποστομωτικές ατάκες και μαθαίνεις να γίνεσαι master στην απόκρουση. Αποκρούονται εύκολα αλλά θέλει συνεχή εγρήγορση.

Τέλος με τους παραγωγούς, συνήθως δεν θα έχεις κανένα πρόβλημα (άντε αν πέσεις σε π@π@ρα να σου δώσει μικρότερη αμοιβή). Οι παραγωγοί είναι νομίζω σαν τις ασφαλιστικές εταιρίες. Γνωρίζουν ότι δημιουργούμε λιγότερα σοβαρά ατυχήματα από τους άντρες. Όπως στους δρόμους, το ίδιο και στο θέατρο. Δημιουργούμε λιγότερα σοβαρά ατυχήματα στον παραγωγό. Δεν ξέρω αν είναι η λιγότερη τεστοστερόνη αλλά κάνουμε λιγότερες παρορμητικές κινήσεις (απολύσεις, ακραίες επιλογές κοκ) πράγμα που βγαίνει προς όφελος της παράστασης και του παραγωγού. Ενολίγης στο θέατρο ο σύμμαχός σου είναι ο παραγωγός σου!

Και μια τελευταία διαπίστωση: για κάποιον λόγο, στην Αθήνα και στο μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας, το πιο πιθανόν είναι πως θα συναντήσεις ακριβώς την πραγματικότητα που περιέγραψα, όμως… στην Θεσσαλονίκη (και δεν είμαι από εκεί) στηρίζουν την γυναίκα σκηνοθέτη όσο πουθενά αλλού. Αλήθεια, όταν πάω εκεί μου έρχεται να βάλω τα κλάματα. Αυτά, και σε όποια το δοκιμάσει, καλή δύναμη. Και μην αφήσεις την διαδικασία να σε σκληρύνει. Ούτε να θυσιάσεις στον βωμό της σκηνοθεσίας την θηλυκότητα σου (το έκανα για κάποια χρόνια και ήταν χάλια). Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι επιβίωσης σε θέσεις ηγεσίας και τώρα είναι η εποχή για να τους ανακαλύψουμε ή – και γιατί όχι;- να τους επιβάλουμε.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News