Συζητώντας με μία άσπρη μητέρα που μεγαλώνει την μαύρη κόρη της στην Ελλάδα

Η Π με πολλή διάθεση και όρεξη δέχτηκε να μου αφηγηθεί την ιστορία της. Είναι λευκή γυναίκα που μεγάλωσε στις Βρυξέλλες και έκανε παιδί με τον Ω ο οποίος είναι Έλληνας και μαύρος. Η αφήγησή της περιλαμβάνει όλα τα μήκη και τα πλάτη της ζωής της. Θα διαβάσετε για ρατσισμό, θα διαβάσετε για βία, θα διαβάσετε για φτύσιμο στο δρόμο και για οικογενειακή αποξένωση. Θα διαβάσετε επίσης για αποφασιστικότητα, θάρρος, ικανότητα υπεράσπισης των επιλογών που κάνει ένας άνθρωπος στη ζωή του, και θα δείτε μια γυναίκα που στις διάφορες στροφές της ζωής της πέτυχε να προστατέψει την κόρη της και τον εαυτό της από τις κακοτοπιές των ξένων βουλήσεων. 

Για να έχετε και μια εικόνα του backstage, η συζήτησή μας έλαβε χώρα τη μοναδική ημέρα του Ιουλίου που έβρεξε και όλη μου η ηχογράφηση έχει πλεχτεί πάνω σ’ένα βαρύ τραπεζομάντηλο βροχής. Η Π σχολίασε ότι ‘χρειαζόμασταν λίγη βροχή, είναι αναγέννηση, θα πάει καλά η κουβέντα’. Ευελπιστώ ότι θα σας τη μεταφέρω με το μπρίο και τη ζωντάνια της. Σημείο εκκίνησης της καταγραφής αποτελεί το σημείο που συζητούσαμε για το πώς έβλεπε  ο κόσμος εκείνη και τον σύντροφό της όταν ήταν έξω. Καλή ανάγνωση. 

 

Τι σχόλια είχες δεχτεί για τον δεσμό σου με τον πατέρα της κόρης σου στην Ελλάδα; Σας πρόσεχαν; 

Όταν πηγαίναμε έξω για γαφητό ή ποτό, νόμιζαν ότι είναι ποδοσφαιριστής. Αυτή ήταν η καλή προσοχή. Κάποια στιγμή είχαμε πάει για μπάνιο και κρατιόμασταν χέρι χέρι. ένας τύπος μ έφτυσε-μ’έχουν φτύσει αρκετές φορές να ξέρεις-και τον ακούω να λέει ‘πουτάνα’. Αυτό που υπονοούσε το σκηνικό ήταν ‘είσαι με το μαύρο’. Δεν απάντησα κάτι γιατί στην ελλάδα αυτό που μου συμβαίνει συχνά είναι ότι δεν έχω λόγια, με ξεπερνάει τόσο πολύ η πραγματικότητα που δεν ξέρω τι να πω. Στο Βέλγιο όπου μεγάλωσα, και το βρακί στο κεφάλι να φορέσεις δεν σε προσέχει κανείς. Στην Ελλάδα τέτοια πράγματα μου έχουν συμβεί πολλές φορές.  

 

Τι συνέβη όταν ανακοίνωσες στης οικογένειά σου την εγκυμοσύνη σου; 

Ενδιαφέρον είχε η συζήτηση με τη γιαγιά μου. Της ανακοίνωσα ότι θα κάνω παιδί και καταχάρηκε. Όταν όμως την πήρα για τη γιορτή της, το κλίμα είχε αλλάξει. ‘Είμαι πάρα πολύ θυμωμένη μαζί σου. Δεν θέλω να σου ξαναμιλήσω ποτέ.’ ‘Γιατί ρε γιαγιά τι έγινε. ‘Θα το κάνεις το παιδί σου με ξένο’. ‘Δεν είναι ξένος ο Ω, Έλληνας είναι.’ ‘Ε ωραία, εντάξει, δεν εννοώ ξένος εννοώ μαύρος’. Πάντως, όταν η κορη μου ήταν 8 μηνών η γιαγιά μου ήταν στο νεκροκρέβατο και με ζήτησε. Παίρνω το παιδί, ανεβαίνω στο νοσοκομείο και μπαίνω στο θάλαμο. Ήταν χάλια. Της δείχνω το παιδί. Λέω ‘Αυτή είναι η Τ’. Βάζει τα κλάματα, μου ζητάει συγγνώμη, μου λέει τι όμορφη που είναι και μη στα πολυλογήσω, την επόμενη μέρα πέθανε.

 

Οι γονείς σου; 

H μητέρα μου που στην αρχή δεν ήθελε καθόλου τον Ω λόγω κοινωνικού ρατσισμού κι όχι λόγω χρώματος ενθουσιάστηκε επειδή θα γίνει γιαγιά. Έτσι κι αλλιώς, ο σύντροφός μου για κείνη ήταν λίγο άσχετος. Η μητέρα μου πιστεύει ότι οι γυναίκες κάνουμε τα παιδιά, εμείς τα μεγαλώνουμε κι ότι οι άνδρες δεν είναι πολύ απαραίτητοι. Επομένως επικεντρώθηκε στην εγκυμοσύνη και χάρηκε. Ο πατέρας μου, με τον οποίο έχω πολύ δύσκολη σχέση για πάρα πολλούς λόγους, στην αρχή ενθουσιάστηκε. Μόνο που ο αδερφός μου, ο οποίος είχε συνηθίσει να έχει μια προσοχή παραπάνω που του πήρε η εγκυμοσύνη μου είπε το εξής στον πατέρα μου. 

‘Ξέρεις με ποιον θα κάνει παιδί η κόρη σου; Μ’έναν μαύρο και άνεργο.’

 Αυτή ήταν η τελευταία μας επαφή. Δεν ξαναμιλήσαμε ποτέ. Δεν ξανασήκωσε το τηλέφωνο, δεν έχει δει ποτέ το παιδί.  Πιστεύω ότι κάποια στιγμή, βαθιά μέσα τους, θα καταλάβουν το λάθος που κάνανε και είτε το θέλουν είτε όχι είναι αίμα τους. Πάντως εγώ κατάλαβα εξαρχής ότι είναι δικό τους του πρόβλημα, όχι δικό μου. 

 

Σου φάνηκε ποτέ παράξενο που η κόρη σου κι εσύ είχατε διαφορετικό χρώμα; 

Με το που γέννησα την κόρη μου, την ήθελα όλη την ώρα πάνω μου. Το συναίσθημα που βίωσα τότε ήταν κάτι τεράστιο, ήταν το πιο ωραίο πράγμα που έχω νιώσει στη ζωή μου. Δεν μου φάνηκε ποτέ παράξενο που έχουμε άλλο δέρμα. Μία φίλη με ρώτησε, πολύ καλοπροαίρετα, πώς μπόρεσες να συνδεθείς μ’ένα παιδί με το οποίο δεν ταυτιζόσουν. Δεν μου πέρασε ποτέ απ’το μυαλό, ήταν το παιδί μου, ήταν φυσιολογικό. Καταλαβαίνω την ερώτηση αλλά ειλικρινά, δεν μου πέρασε ποτέ απ’το μυαλό. Η κόρη μου βγήκε απ’τα σπλάχνα μου, τι άλλο να πω; 

 

Υπάρχει κάτι που ακούς συχνά και σ’εκνευρίζει; 

Όλοι θεωρούν ότι είναι υιοθετημένη. Η κόρη μου το ακούει και γελάει, έρχεται και μου λέει ‘μαμά, το ξέρεις ότι όλοι νομίζουν ότι είμαι υιοθετημένη;’. Xαίρομαι μεν που το αντιμετωπίζει έτσι αλλά πιστεύω ότι μπορεί να γίνει τραυματικό για ένα παιδί ν’αντιμετωπίζει αυτή την αμφισβήτηση συνέχεια. Και η αλήθεια είναι ότι κουράζει. Ας πούμε, ήμουν κάποια στιγμή στο μετρό με τη μικρή, βγαίνω έξω και κάποιος φωνάζει ‘μπράβο που υιοθετήσατε’. Γύρισα το κεφάλι και συνέχισα απλώς τη διαδρομή μου. 

 

Πώς βλέπουν την κόρη σου οι γονείς του πατέρα της; 

H μητέρα του Ω την θεωρεί άσπρη. Η μάνα μου την θεωρεί μάυρη. Καταλαβαίνεις τι γίνεται. Παρόμοιο βίωμα είχα και γω, στο Βέλγιο ήμουν η Ελληνίδα και στην Ελλάδα ήμουν η Βελγίδα. Έτσι κι η κόρη μου. Στα μάτια των άσπρων φαίνεται μαύρη και στα μάτια των μαύρων φαίνεται άσπρη. 

 

Πώς πιστεύεις ότι νιώθει το παιδί που δεν σου μοιάζει εμφανισιακά; Ενίοτε η ομοιότητα της μητέρας με την κόρη είναι πηγή πόνου για τη δεύτερη, αφορμή να καθρεφτιστεί η μητέρα πάνω της και να μεγαλώσει σαν προέκταση. Πιστεύεις ότι το παιδί σου ίσως έχει μια ιδιαίτερη ευκαιρία ανεξαρτητοποίησης και αυτονομίας; 

Είναι σίγουρα πολύ ανεξάρτητη και το χω ενθαρρύνει και γω πάρα πολύ αυτό. Όμως, έχω διαπιστώσει ότι βασανίζεται που δεν μου μοιάζει. Της λέω ότι ο μπαμπάς είναι ο καφές, η μαμά είναι το γάλα και εσύ είσαι ένα μοναδικό χρώμα που δεν αναπαράγεται δεύτερη φορά παρά αν αναμίξεις τις ίδιες ακριβώς δοσολογίες. Είναι ένα θέμα όμως γιατί δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον μπαμπά της, δεν μπορεί να ταυτιστεί με τη μαμά της. 

 

Φαντάζομαι ότι ένα από τα μικρά αλλά σημαντικά πράγματα που έχεις μάθει χάρη στην κόρη σου είναι η διαχείριση των μαλλιών της. 

Μεγάλο θέμα τα μαλλιά. Τώρα πια έχω γίνει εξπέρ. Στην αρχή, χρόνια πριν όταν ήταν μικρή, μια φίλη μου έκατσε με πολλή υπομονή και της τα ξέμπλεξε. Της έκανα τέσσερα κοτσιδάκια για να μην μπλεχτούν. Εκεί αρχίζει η ιστορία με το πλέξιμο του μαλλιού της Τ. Τα έλυνα και τα έπλεκα συνέχεια μέχρι να μάθω και στη συνέχεια την πήγα σ’ένα κομμωτήριο που το είχε γνωστός του πατέρα της. Έβαλε εκείνος μια κοπέλα Αφρικανη να της τα φτιάξει κι εκεί συνειδητοποιώ ότι το μαλλί για τους μαύρους είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού τους και ότι την έχω αποκόψει απ’αυτό. 

 

Έχεις κάνει κάποια συζήτηση με την Τ σχετικά με το χρώμα και τον ρατσισμό; Είναι φυσικά μικρή αλλά φαντάζομαι ότι ήδη με τα σχόλια που ακούει για την υιοθεσία και λοιπές νύξεις θα’χει προβληματιστεί σχετικά με τα κοινωνικά μηνύματα που παίρνει για την οικογένειά της. 

Θα σου πω πότε ξεκίνησε η συζήτηση. Γυρνάει η μικρή μια μέρα απ’το νηπιαγωγείο και λέει:

‘Ερωτεύτηκα.’ ‘Πώς τον λένε’? ‘Δεν ξέρω’. ‘Ε τότε τι ερωτεύτηκες;’ ‘Είναι το ίδιο χρώμα με μένα’. Ήταν η πρώτη φορά που αναφέρθηκε στο χρώμα, δεν είχαμε ξαναμιλήσει γι’αυτό πριν. Τότε ήταν πέντε χρονών. Το αγοράκι που ερωτεύτηκε ήταν απ’τις Φιλιππίνες, σκουρόχρωμο. Ήταν η αφορμή μας για ν’αρχίσουμε να το συζητάμε, και βάλε μέσα σ’αυτό ότι δεν της αρέσουν καθόλου τα μαλλιά της και πονάει πολύ όταν της τα ξεμπλέκω, ε, μετά μπήκε στη ζωή μας και αυτή η συζήτηση του χρώματος. 

 

Δεν της αρέσουν τα μαλλιά της; 

Είναι το βασικό μου ζόρι, δεν έχω βρει ακόμη την τέλεια συνταγή για το πώς να τα περιποιούμαι αλλά πιστεύω ότι το’χω. Εγώ δεν ασχολήθηκα ποτέ με τα μαλλιά μου, απλώς τα τράβαγα αν είχαν κόμπους ενώ της κόρης μου απαιτούν ειδική περιποίηση. Είναι κι αυτό μια διαδικασία. Είναι στη φάση που θα ήθελε να έχει ξανθά μακριά ίσια μαλλιά. 

 

Πιστεύεις ότι διαφέρει ο ρατσισμός που βιώνει από το ρατσισμό που θα βίωνε πχ ένα παιδί από Αλβανία; 

Στο σχολείο που πάει είναι το μοναδικό μαύρο παιδί. Υπάρχουν παιδιά με καταγωγή από άλλες χώρες αλλά ας πούμε ότι δεν φαίνεται. Όταν η διαφορά φαίνεται το άτομο που δια΄φέρει έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τους ανοιχτούς ρατσιστές, αυτούς που τα λένε μπροστά τους ενώ οι άλλοι, όπως μια φίλη μου από Αλβανία, έρχεται σ’επαφή με κρυφούς ρατσιστές που τα λένε από πίσω. 

 

Πιστεύεις ότι στην Ελλάδα ο ρατσισμός απευθύνεται κυρίως στην καταγωγή ή στην εμφάνιση ενός ατόμου; 

Στην Ελλάδα; Ξεκάθαρα στην εμφάνιση. Να είσαι ό,τι είσαι αλλά να μην φαίνεται. Κι ο μπαράκ ομπάμα αν δεν είχε μπαμπά λευκό ίσως να μην ήταν αυτό που είναι σήμερα. Γενικά σε παγκόσμιο επίπεδο έχουμε ακόμη θέμα πόσο μάλλον εδώ που οι μαύροι είναι καλοί μόνο για να πουλάνε σιντί. Ο φόβος του Έλληνα για το διαφορετικό είναι τεράστιο. Είμαστε ένας πολιτισμός με τόσες προσμίξεις κι ακόμη έχουμε εθνικά παραληρήματα σχετικά με την καθαρότητα.  Φαντάσου ότι όταν ήταν τριών χρονών απλώς περπατούσαμε κι ένας τύπος απλώς ήρθε κι έφτυσε μπροστά μας. Τι να κάνω εγώ, να μπω στη διαδικασία να συζητήσω μ’έναν χρυσαυγίτη τη στιγμή που το κόμμα του ήταν μέσα στη βουλή; 

 

Φοβάσαι ότι η κόρη σου θα βιώσει αυτό που λέμε θετικό ρατσισμό ή ότι ενδεχομένως θα φετιχοποιηθεί; 

Ναι. Ήδη συμβαίνει. Από τότε που ήταν δύο τριών χρονών μπαμπάδες μου λένε ‘φοράει πάνα;’ και όταν λέω όχι λένε ‘πωπω’. (την κοιτάω λίγο σα βλήμα γιατί δεν το πιάνω και προσθέτει: για τον κώλο της).  Μαμά μου’χει μεταφέρει πολύ γελαστά σα να ναι το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο ότι ο γιος της τρελαίνεται για το σώμα της κόρης μου ενώ εκείνη ήταν τεσάρων πέντε χρονών. Η κόρη μου ήδη μου λέει ότι δεν της αρέσει το σώμα της, ότι δεν της αρέσει που έχει πεταχτό ποπό. Πιστεύω ότι όλα τα σχόλια που δέχεται και θα δεχτεί για το σώμα της, γιατί μην ξεχνάς ότι είναι 8 χρονών, θα τη στιγματίσουν. Επειδή μάλιστα όλοι της λένε συνέχεια πόσο όμορφη είναι, έχει αρχίσει να κοιτάζεται στον καθρέφτη και να λέει ‘μαμά, είμαι όμορφη;, δεν είμαι αρκετά όμορφη’. Προσπαθώ να της εξηγήσω ότι η ομορφιά είναι άλλα πράγματα αλλά είναι ένα μωρό 8 χρονών που συζητάει ήδη για το πόσο ωραίο κώλο έχει ή δεν έχει και το σχολιάζουν όλοι αυτό. Δεν πιστεύω ότι μπορείς να μιλάς για ένα παιδί σα να είναι ανεπτυγμένος άνθρωπος. Τα σχόλια που παίρνω για την κόρη μου έχουν να κάνουν με το σωματότυπό της, την σεξουαλικοποιούν. 

 

Έχουν υπάρξει άσχημα περιστατικά στο σχολείο; 

Έχω παρατηρήσει ότι τα παδιά δεν βλέπουν την διαφορετικότητα. Την μαθαίνουν απ’τους γονείς. Κάποια στιγμή άρχισαν τα σχόλια τύπου ‘είσαι από κακά’. Η μικρή προφανώς στενοχωρήθηκε κι έκλαιγε. Απευθύνθηκα στις δασκάλες της με την ελπίδα να το λύσουμε παιδαγωγικά. 

 

Είσαι ψύχραιμη. Αναρωτιέμαι ποιο είναι το κόστος αυτής της ψυχραιμίας. 

Καθένας έχει το δικό του σταυρό που κουβαλάει. Αυτός θα είναι της κόρης μου και θα την κάνει πιο δυνατή. Μέσα από τις δοκιμασίες της ζωής σου μαθαίνεις πράγματα για τον εαυτό σου και πας παρακάτω. Είμαι σίγουρη ότι η Τ θα το δουλέψει και θα φτάσει κάπου. Η κόρη μου θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ότι κυκλοφορούμε ως οικογένεια με τον καινούργιο μου σύντροφο και πατριό της που είναι λευκός και θα παίρνουμε και συγχαρητήρια που υιοθετήσαμε. Ε όχι δεν υιοθετήσαμε, γαμήθηκα μ’ένα μαύρο (γελάει). 

 

Πιστεύεις ότι κομμάτι του ρατσισμού που έχεις δεχτεί σχετίζεται με σεξιστικά αίτια; 

Απόλυτα. Η συμπεριφορά που έχω δεχτεί από ανθρώπους ως single mom μ’ένα παιδί του χρώματος της Τ σε σχέση με τη συμπεριφορά που δέχομαι τώρα που συνοδεύομαι από ένα λευκό άντρα δεν έχει καμία σχέση. Δεν μου κάνουν ποτέ αδιάκριτες ερωτήσεις, ούτε καν όταν συνοδευόμουν από τον μαύρο συντροφό μου, τον πατέρα τη Τ. Τελικά το θέμα είναι μάλλον να συνοδεύομαι από άντρα, ασχέτως χρώματος. 

 

Τι θα ήθελες να εισπράξουν οι άνθρωποι που θα διαβάσουν την συζήτησή μας; 

Αν  μπορεί η ιστορία μου να φτάσει σε ανθρώπους που είναι φρικαρισμένοι ή έχουν καταπιεστεί από τις οικογένειές τους, σε ανθρώπους που νιώθουν ότι δεν έχουν επιλογή και είναι η αφορμή για να πουν ‘ναι γίνεται, το γουστάρω, το κάνω’ θα ήμουν πολύ ικανοποιημένη. Ήθελα να σου μιλήσω μη τυχόν και η ιστορία μου γίνει η αιτία που ένας άνθρωπος θα κάνει το έξτρα βήμα. Το θέμα είναι να γίνει το κλικ. 

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News