Online Dating & Black Mirror

Πριν αρκετά φεγγάρια, είχα πάει σε μια προβολή του Hang the DJ, ενός από τα αγαπημένα μου επεισόδια Black Mirror, και μετά την προβολή ακολούθησε συζήτηση. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στη μορφή του Black Mirror σαν σειρά γενικότερα, και δεν κάλυψε αυτό που λαχταρούσε η ψυχούλα μου, κι όταν δεν με καλύπτει κάτι ή δεν βρίσκω να το διαβάσω, κάποια στιγμή το παίρνω απόφαση ότι θα κάτσω να το γράψω.

Γενικά, κάθε επεισόδιο Black Mirror παρουσιάζει μια πιθανή μελλοντική πραγματικότητα, χωρίς να αντιμετωπίζει τον κόσμο γενικά με φουτουριστική οπτική –όπως δηλαδή έχουμε συνηθίσει στην Επιστημονική Φαντασία- αλλά εστιάζοντας σε ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της πραγματικότητας. Κάθε φορά γίνεται η νοητή ερώτηση «τι θα γινόταν αν…;» εισάγοντας στην πλοκή τη χρήση μιας συγκεκριμένης τεχνολογίας, που αποτελεί μια κάπως νοητή εξέλιξη τεχνολογίας που έχουμε αυτή τη στιγμή.

Θα πω τι συμβαίνει στο επεισόδιο, για σένα που δεν το θυμάσαι ή για σένα που δεν έχεις σκοπό να το δεις. (Εσύ που δεν το έχεις δει και θες να το δεις, μάλλον σταμάτα να διαβάζεις. –Βασικά δεν θα σου πω εγώ τι θα κάνεις, απλά λέω). Στο Hang the DJ λοιπόν, το στόρι είναι γύρω από το dating και την αναζήτηση του ιδανικού ταιριού – συντρόφου ζωής.

Στην πραγματικότητα στην οποία διαδραματίζεται το Hang the DJ, την όλη διαδικασία του dating και της αναζήτησης την έχει αναλάβει ένα κεντρικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, σε κάτι που ονομάζουμε το Πρόγραμμα. Ο χρήστης έχει διάδραση με το Πρόγραμμα μέσω μιας μικρής πέρσοναλ συσκευής που έχει πάντα μαζί του, που μοιάζει μ’ αυτά τα φίτνες γκατζετάκια και σου μιλάει και σαν τη Σίρι.

Οι πρωταγωνιστές που λαμβάνουν μέρος στο Πρόγραμμα ζουν μέσα σε έναν περιφραγμένο αόριστο χώρο που μοιάζει με πανεπιστημιούπολη, όλο πάρκα, γυμναστήρια κι εστιατόρια και δεν δουλεύει κανείς. Ο μόνος τους στόχος είναι να γνωρίσουν το ιδανικό ταίρι.

Μέσα από τη συσκευή, το Πρόγραμμα, (η Σίρι η προξενήτρα δηλαδή), σου αναθέτει να βγεις ραντεβού στα τυφλά με έναν άγνωστο τη φορά, και όταν βγαίνετε, μπορείς να ζητήσεις να μάθεις και το προκαθορισμένο χρονικό διάστημα που θα είστε μαζί, το οποίο είσαι υποχρεωμένος να τηρήσεις, θες δεν θες, συμφωνείς δεν συμφωνείς. Και τα διαστήματα ποικίλουν από λίγες ώρες έως και χρόνια.

Εκεί σκεφτόμουν τις σχέσεις που έχουμε υπομείνει περιμένοντας μάταια να αλλάξει κάτι, που δεν φεύγαμε γιατί θα χάναμε την επένδυση, και νιώθαμε λες και μας το χρωστούσε το σύμπαν να μας ανταμείψει που κάτσαμε και υποφέραμε ως εκείνη τη στιγμή.

Η συσκευή συλλέγει και καταγράφει όλες σου τις αντιδράσεις με τον καθένα και όλη την εμπειρία σου γενικά. Με την αλληλουχία συντρόφων (δεν βγάζει τελείως άσχετους, έχεις βγει και με χειρότερα), και με τη γνώση που συσσωρεύει και τη μαγεία των αλγόριθμων και δεν ξέρω τι, στο τέλος σου βρίσκει το ιδανικό ταίρι για μια ζωή. Το Πρόγραμμα έχει επιτυχία 99,8%.

Εμείς βλέπουμε το τι συμβαίνει μέσα από τα μάτια των δύο πρωταγωνιστών στο πρώτο τους ραντεβού μέσα στο Πρόγραμμα, που βγαίνουν για δείπνο μαζί. Είναι λιγουλάκι αμήχανα στην αρχή αλλά καλά, αυτό το πολλά υποσχόμενο καλά, όμως η σχέση τους είναι προκαθορισμένη μόνο για μια βραδιά. Και ήταν και για τους δύο μόνο η αρχή, δεν επενδύεις μωρέ και τόσο απ’ το καλημέρα, κάτσε να δούμε τι άλλο έχει το Πρόγραμμα, αφού αμέσως μετά η Σίρι σου έχει τον επόμενο υποψήφιο χωρίς καν διάλειμμα.

Και περνούν και οι δύο στους επόμενους και στους επόμενους, με ανάμικτα συναισθήματα κάθε φορά, στην αρχή με ενθουσιασμό και προσμονή, μετά χλιαρά τα πράγματα, μετά απογοήτευση ξανά και ξανά, μετά κούραση και ξανά μανά, μέχρι που φτάνει όλο το πράγμα να γίνεται μηχανικά. Ντίνερ, ξενοδοχείο, σεξ, νεξτ. Ώσπου, ξαφνικά, το Πρόγραμμα τους ξαναβάζει μαζί. Και αυτή τη φορά όλα κουμπώνουν απ’ την αρχή, είναι σαν να περίμεναν όλο αυτό τον καιρό να ξαναείναι μαζί. Είναι το Σωστό. Συνεννοούνται. Γουστάρονται. Γελάνε. Το σεξ λειτουργεί. Συνεννοούνται. Γελάνε. Καταλαβαίνονται. Ωσαννά.

Κι εκεί γίνονται διάφορες μαλακίες (φυσικά, δεν μπορεί όλα να πάνε καλά), συγκεκριμένα τα κάνουν σκατά, και το Πρόγραμμα τους χωρίζει ενώ θέλονται τρελά. Και αμέσως μετά η Σίρι ανακοινώνει στον καθένα ότι έχει κλείσει ο κύκλος αναζήτησης, έχει βρεθεί το ιδανικό τους ταίρι και παντρεύονται την επόμενη μέρα. Ρωτάνε και οι δύο αν είναι κάποιος με τον οποίο έχουν ξαναβγεί, η Σίρι λέει όχι, τον πούλο. Αλλά έχουν την ευκαιρία να διαλέξουν ένα άτομο με το οποίο έχουν ξαναβγεί, για μια τελευταία φορά πριν ξεκινήσουν τη νέα τους ζωή.

Και τρέχουν. Και συναντιούνται στο ίδιο εστιατόριο ξανά, υποτίθεται για τελευταία φορά, αλλά παίρνουν την απόφαση να το σκάσουν μαζί για το άγνωστο, φακ δε σύστεμ. Και όταν σηκώνονται να φύγουν, στο εστιατόριο φαίνεται να τους παρακολουθούν και να προσπαθούν να τους σταματήσουν, και ακολουθεί κυνηγητό γιατί είπαμε, δεν έχουν δικαίωμα να παρεκκλίνουν από το Πρόγραμμα. Και για να δραπετεύσουν από τον περιφραγμένο χώρο που ανήκει στο Πρόγραμμα πρέπει να σκαρφαλώσουν έναν πελώριο τοίχο, και κανείς δεν ξέρει τι υπάρχει εκεί έξω κι αν θα τα καταφέρουν.

Κάπου εκεί που σκαρφαλώνουν στον τοίχο η πραγματικότητα μοιάζει να αναδιπλώνεται και να μεταφερόμαστε σε ψηφιακό περιβάλλον, εκεί ακούμε να λέει ο ένας στον άλλον ότι νιώθει σαν να το έχει ξαναζήσει αυτό, και βλέπουμε να μικραίνουν και γύρω τους να εμφανίζονται άπειρα πανομοιότυπα ζευγάρια που στέκονται στο χάος, συγκεκριμένα είναι άλλα 997 ζευγάρια μια και οι ίδιοι είναι το νούμερο 998, και αντιλαμβανόμαστε ότι όλο το πράγμα είναι μια προσομοίωση και μόλις πέτυχαν την επιτυχία 99,8%. 998 στις 1000 νοητές φορές, το ζευγάρι μας επαναστάτησε εναντίον του Προγράμματος, για να είναι μαζί.

Το Πρόγραμμα αποδεικνύεται καλύτερο από ό,τι περιμέναμε. Έχει ενσωματωμένο το τσάλεντζ ότι μόνο αν είσαι διατεθειμένος να το αψηφήσεις για κάποιον, μπορεί αυτός ο κάποιος να είναι το ιδανικό σου ταίρι. Μόνο αν είσαι διατεθειμένος να τα βροντήξεις όλα για να είσαι με τον άλλον, πάει να πει πως αυτό που υπάρχει μεταξύ σας έχει πιθανότητες να νικήσει ενάντια στα σκατά που θα σας πετάξει η ζωή.

[Θυμάμαι πόσο εύκολη ήταν η απόφαση να φύγω από τη χώρα στα 19, για να ζήσω με τον Αθώο Άγγλο που είχα ερωτευτεί. Πανεύκολη απόφαση. Μα αφού δεν είχα γνωρίσει κανέναν άλλον άνθρωπο που πλησίαζε το τι ήταν εκείνος και το τι είχαμε μαζί. Αθώα εύκολη απόφαση αλλά κι από δω που την κοιτάζω τώρα, δεν ήταν χαζή. Κι ας μην πέτυχε το για πάντα. Γι’ αυτό που ήμουν τότε, ήταν σωστή].

Στο Hang the DJ υπάρχει μια πολύ ωραία σκηνή, στη φάση που το ζευγάρι μας είναι ευτυχισμένο μαζί, που αναρωτιούνται πώς μπήκαν στο Πρόγραμμα γιατί δεν μπορούν να θυμηθούν, όλα είναι συγκεχυμένα (μετά καταλαβαίνουμε πως είναι επειδή είναι προσομοίωση). Συζητάνε το πώς μπορεί να ήταν η ζωή χωρίς το Πρόγραμμα.

Περιγράφουν με μικρή φρίκη που στο θεατή φαντάζει πέρα για πέρα πικρή και ειρωνική, την δική μας αληθινή πραγματικότητα, του να ψάχνεις στο άγνωστο, χωρίς φως και χωρίς ελπίδα, μπας και πετύχεις στην τύχη κάποιον που να σου ταιριάζει, στην άδικη λοταρία της ύπαρξης.

Και οι δύο πρωταγωνιστές έχουν τη δική τους θεωρία. Άραγε, λένε, καθώς περνάς από τη μια σχέση στην άλλη, γίνεσαι όλο και πιο δύσκολος και πιο απαιτητικός και ξέρεις τι θες, ή γίνεσαι όλο και πιο κουρασμένος, απογοητευμένος, διατεθειμένος να βάλεις νερό στο κρασί σου, να κάνεις υποχωρήσεις και να συμβιβαστείς με πράγματα που σιγά-σιγά στο μέλλον θα μισείς;

Λέω συχνά για το ίντερνετ και πόσο έχει φέρει κοντά ανθρώπους που αλλιώς μάλλον δεν θα γνωρίζονταν ποτέ αλλά έχουν κοινά, ανθρώπους που ανήκουν στην ίδια πατρίδα, όπου πατρίδα είναι νοοτροπία, ιδέες και ιδανικά. Λέω για το πόσο αυτό έχει ανοίξει νέους ορίζοντες ειδικά σ’ εμάς που δεν αντέχουμε να βγαίνουμε απ’ το σπίτι μας συχνά, για εμάς που οι περισσότερες ανθρώπινες επαφές δεν είναι διασκέδαση αλλά δουλειά, και τρέχουμε να ξεκουραστούμε και να επαναφορτιστούμε μετά, ο καθένας κρυμμένος στη δική του νυχτεριδοσπηλιά.

Το Hang the DJ φαίνεται να εξερευνά ένα μέλλον μετά τα dating apps. Αν δεν με διαβάζεις για πρώτη φορά, ξέρεις ότι μιλάω για το Τίντερ συχνά, και γενικά για γκομενικά που ξεκινάνε διαδικτυακά. Και μιλάω θετικά. Στο ίντερνετ μπορείς κατά κάποιο τρόπο να δημιουργήσεις το δικό σου Σύστημα. Μπορείς να θέσεις εσύ τα κριτήρια και τις συνθήκες που θα κάνουν πιο πιθανό το να βρεις αυτό που θέλεις στον ωκεανό του Εκεί Έξω.

Άσε τους άλλους (και τους παρελθοντολάγνους), να πιστεύουν ότι είναι αγορά κρέατος και ευτελισμός του έρωτα και σούπερ μάρκετ για σεξ. Αυτό είναι αν αυτό θες, και βέβαια είναι μια χαρά να το θες αυτό. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι μόνο αυτό. Μπορεί να είναι όλα. Γιατί όταν γνωρίζονται άνθρωποι μεταξύ τους, μπορούν να συμβούν Όλα.

Θυμάμαι τις σχέσεις από τις γνωριμίες σε μπαρ, σχέσεις που σε άλλες εποχές έφεραν γάμους και παιδιά, σχέσεις που κάθεστε και βλέπετε ταινία μήνες μετά, και από ένα σχόλιο τόσο δα, που ξεστομίζεται σαν να μην σημαίνει τίποτα, ανακαλύπτεις χάσμα πελώριο, αγεφύρωτο, κι αναρωτιέσαι τι κάνεις εσύ εδώ, κι αν η ζωή σου είναι φάρσα.

Αλλά τότε, είτε άνοιγες το βαλιτσάκι σου με τα επιχειρήματα και η συζήτηση προχωρούσε σε καυγά που δεν έβγαζε πουθενά, είτε έκανες πως δεν το άκουγες γιατί δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα, πια, δεν σηκωνόσουν να φύγεις παρόλα αυτά, γιατί είναι πολύ τρομακτικό το εκεί έξω, σε σχέση με της σχέσης τη θαλπωρή και τη γνώριμη αγκαλιά.

Δεν σηκωνόσουν να φύγεις έτσι απλά, γιατί το βράδυ που γνωριστήκατε είχε μάτια μόνο για σένα κι ας του την έπεφτε η ωραία του μαγαζιού κανονικά. Γιατί σου έστειλε τριαντάφυλλα στη δουλειά αφού πήρε τη διεύθυνση από την κολλητή σου στα κρυφά, γιατί πήγατε διακοπές και τις περάσατε πάνω στο κρεβάτι και σε τάιζε φρούτα για να μην αφυδατωθείς και έκανες καινούριες ρυτίδες γέλιου γιατί ήσουν ευτυχισμένη και χαμογελούσες όλη την ώρα, γιατί σ’ αγκάλιαζε κι ένιωθες ασφάλεια και όχι άλλη μοναξιά, γιατί δέχτηκε να ‘ρθει στο γάμο της τρίτης ξαδέρφης σου και ήταν ωραίος με το κοστούμι κι όταν σας είπε «και στα δικά σας» η θεία Αγλαΐα, χαμογέλασε και σε κοίταξε γλυκά.

Κι όλα αυτά είναι ωραία αλλά μπορεί να μην είναι και τίποτα. Ναι, είναι δυνατόν να κάνεις σχέση χωρίς να συζητήσεις απολύτως τίποτα για το ποιος είσαι και τι πρεσβεύεις ουσιαστικά, τίποτα μέχρι να είναι αργά. Είχα μια τέτοια σχέση τρία χρόνια. Έφυγα απ’ το σπίτι μας ένα πρωί συντετριμμένη, τα πράγματά μου σε βαλίτσες κι εγώ αγκαλιά μ’ ένα μοβ πορτατίφ στο ταξί μέσα στριμωγμένη, τα δάκρυα να τρέχουν κι ο ταξιτζής να μην ξέρει τι να πει, κι όμως το ξεπέρασα τελείως σε τρεις εβδομάδες το πολύ.

Και μερικές φορές τα τελευταία χρόνια αναρωτιέμαι πώς γίνεται να πονάει τόσο καθένας που περνάει, ακόμα και φευγαλέα. Δεν είναι γιατί γίνομαι όλο και περισσότερο βλαμμένη -παρόλο που κι αυτό ίσως παράλληλα συμβαίνει. Είναι γιατί πλέον ο κάθε ένας που αφήνω να πλησιάσει, είναι πιο κοντά σε αυτό που μου ταιριάζει. Πιο κοντά από ποτέ. Κάθε ένας, ένα παραλίγο. Κι αυτό είναι πολύ.

Το Hang the DJ εξερευνά την έννοια του maximizing, που θεωρείται πως αποτελεί έναν από τους κινδύνους του Τίντερ και γενικά των dating apps. Στην Ψυχολογία, maximizers είναι οι άνθρωποι που αναζητούν συνεχώς το κάτι καλύτερο, δοκιμάζοντας αέναα κι άλλες εναλλακτικές επιλογές ώστε να μεγιστοποιήσουν την απόλαυση ή τα οφέλη, και δεν σταματούν ποτέ. Απ’ την άλλη πλευρά είναι οι satisficers, που εξετάζουν κάποιες επιλογές μέχρι να βρουν μία που θα είναι good enough δηλαδή αρκετά καλή για να ικανοποιήσουν την όποια ανάγκη.

Τα dating apps λοιπόν έχουν κατηγορηθεί ότι δημιουργούν μια γενιά maximizers που δεν θα καταφέρει να είναι ευτυχισμένη (σύμφωνα βέβαια με το πατριαρχικό πρότυπο του σωστού οικογενειάρχη και της σωστής μανούλας). Δεν ξέρουμε τι θα καταφέρει αυτή η γενιά που έχει στα δάχτυλά της περισσότερες επιλογές από ποτέ, και που σιγά-σιγά θα αρχίσει να διαμορφώνει η ίδια δικούς της τρόπους αξιολόγησης συμβατότητας, αν δεν το κάνει ήδη. Το να κρίνεις με βάση μόνο την εμφάνιση δεν σε βγάζει από το μπαρ, απλά σου δίνει τη δυνατότητα να βρίσκεσαι σε δεκάδες μπαρ συγχρόνως, και μάλιστα με την πιτζάμα. Ακόμα είναι απλοϊκό, απλά είναι πρωτοποριακό. Όσο εξαφανίζεται ολοκληρωτικά το στίγμα του online dating, θα γίνεται όλο και καλύτερο. Αυτή είναι μόνο η αρχή, το μέλλον είναι ήδη εδώ.

Η ομορφιά και το συγκινητικά ρομαντικό στο Hang the DJ, παρόλο που θα ήθελα να μην συγκινούμαι από το ρομαντισμό, είναι η ιδέα ότι με δεδομένο ότι το Πρόγραμμα θα σου έβρισκε οπωσδήποτε κάποιον με τον οποίο θα ταίριαζες αρκετά, και αντίστοιχα στα dating apps που έχεις σαν δεδομένο ότι θα βρεις έναν ελκυστικό επόμενο, το μόνο που μετράει αληθινά και που μπορεί να σημαίνει ότι το match ίσως είναι Αυτό, είναι το να είσαι διατεθειμένος να κάνεις θυσία.

Ότι παρά τις άλλες επιλογές, είσαι διατεθειμένος να ρισκάρεις γι’ Αυτόν, υψώνοντας κωλοδάχτυλο προς την κοινωνία. Να κάνεις το άλμα προς το άγνωστο, στο επεισόδιο κυριολεκτικά πηδώντας από τον τοίχο που τους κρατούσε ασφαλείς και περιφρουρημένους, αλλά και συμβολικά: To take the leap.

Είναι ένα συγκινητικά ρομαντικό επεισόδιο που με κάνει να κλαίω κάθε φορά, ενώ λέει κάτι τετριμμένο που έχεις δει σε τοίχους γραμμένο ξανά και ξανά:

Ο Έρωτας είναι επανάσταση.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News