Όχι στις γραβάτες, όχι στα παντελόνια: Η ανισότητα είναι στις τσέπες μας

“Μια υπεροχή υπάρχει στα ρούχα των ανδρών” γράφει η Charlotte P. Gilman, συγγραφέας της “Κίτρινης Ταπετσαρίας” και της τριολγίας φεμινιστικής ουτοπίας “Herland” για τους New York Times το 1905 ” η προσαρμογή όλων των ανδρικών ρούχων στις τσέπες. Οι γυναίκες κατά καιρούς κουβαλούσαν τσάντες, άλλοτε ραμμένες στα ρούχα, άλλοτε δεμένες, άλλοτε τις κρατούσαν στο χέρι. Αλλά μια τσάντα δεν ισούται με τσέπη”.

Τελευταία φορά που βγήκα φορούσα το τέλειο για μένα γυναικείο σακάκι, με την τέλεια εφαρμογή, το τέλειο ύφασμα, την τέλεια επένδυση και δύο μπροστινές τσέπες που έμοιαζαν πολύ μεγάλες και πολύ βολικές και πίστευα ότι απλά θέλουν άνοιγμα μετά την αγορά, οπότε δεν κατάλαβα ποτέ ότι δεν υπήρχαν. 

Δεν υπήρχαν, δηλαδή εξωτερικά φαίνονταν σαν τσέπες και μάλιστα βαθιές, αλλά εσωτερικά δεν υπήρχε ραφή, χώρος ή επένδυση που θα μπορούσε να χωρέσει οποιοδήποτε προσωπικό αντικείμενο. Με λίγα λόγια οι τσέπες ήταν διακοσμητικές. 

Και δεν είναι μόνο τα γυναικεία σακάκια. Συχνά το ίδιο συμβαίνει και με τα γυναικεία παντελόνια και τα γυναικεία παλτά. Είναι ένα πρόβλημα που έχω παρατηρήσει να έχουν πολλές γυναίκες, ένα από αυτα τα προβλήματα που αν τα πεις “προβλήματα” θα θεωρηθείς υπερβολική από τον περίγυρό σου, αλλά η αλήθεια είναι ότι όταν δεν έχεις που να βάλεις το κινητό, τον αναπτήρα ή ακόμα και το πορτοφόλι, αντικείμενα προσωπικά που θέλεις να έχεις πολύ κοντά σου και όχι σε κάποια τσάντα που δεν έχεις συνέχεια στην εποπτεία σου, η έλλειψη πρακτικότητας υπερνικά την ενστικτώδη τάση να μη γίνουμε δυσάρεστες. 

Όχι η γραβάτα, όχι τα παντελόνια, όχι οι φούστες. Το μεγάλο ενδυματολογικό χάσμα των φύλων φαινεται στις τσέπες. 

Μια φορά κι έναν καιρό όλοι κουβαλούσαν τσάντες. Στη μεσαιωνική εποχή, άνδρες και γυναίκες έδεναν τις τσάντες τους στη μέση ή τις φορούσαν κρεμασμένες από ζώνες. Με την αυξανόμενη αστικοποίηση αυξήθηκε η εγκληματικότητα και η ανάγκη για προστασία.

Αρχικά οι άνθρωποι έκρυβαν τις τσάντες κάτω στρώσεις ρούχων, στα οποία άνοιγαν διακριτικά σκισίματα (σύγχρονες τσέπες) που τους επέτρεπαν πρόσβαση στα αντικείμενά τους μέσα από τα ρούχα τους. Οι τσέπες ήταν, αρχικά, τρόπος πρόσβασης στην κρυμμένη τσάντα. 

Πρίν τον 17ο αιώνα δεν υπήρχε ούτε ανδρικό παντελόνι με τσέπη. Οι τσέπες υπήρχαν μόνο στα παλτό ή μεσοφόρια και μόνο για τον παραπάνω λόγο. Μετά τον 17ο αι, στο εσωτερικότερο ντύσιμο των ανδρών περνάνε οι τσέπες, αλλά όχι στο ντύσιμο των γυναικών. Οι γυναίκες συνεχίζουν να πρέπει να κουβαλάνε τα πράγματά τους σε τσάντες και μέσα από πανοφόρια που έμοιαζαν κάπως έτσι.

Η Γαλλική Επανάσταση άλλαξε τα πάντα για το γυναικείο ντύσιμο και αυτό γιατί σιγά σιγά οι φαρδιές φούστες και το φαρδύ ντύσιμο δίνει τη θέση του στον βραχνά της γυναικείας ενδυματολογίας: Τον κορσέ.

Με γυναίκες που δεν μπορούν καν να ανασάνουν, το αίτημα για την χρηστικότητα της γυναικείας τσέπης δεν υπήρχε σε κανέναν ορίζοντα.

Η νεοκλασική εμφάνιση δεν είχε χώρο για θήκες ή κρυφές τσέπες αλλά οι γυναίκες έπρεπε και πάλι κάπως να μεταφέρουν τα πράγματά τους. Εδώ γεννιέται η τσάντα-πορτοφόλι, που δεν φεύγει ποτέ εκτός μόδας, και στην καταναλωτική συνείδηση ​​του 1828 μπαίνουν και τα chatelaines, το αλυσιδωτό βικτωριανό αντίστοιχο της σημερινής μπανάνας, μόνο που το φορούσαν κυρίως γυναίκες της υψηλής τάξης και ήταν βαρύ και δυσχρηστο.

Επίσης, ο σκοπός δεν ήταν τόσο προστατευτικός, αφού σε αντίθεση με τα πορτοφόλια, το εσωτερικό αυτών των αλυσιδωτών ζωνών ήταν εμφανές σε τρίτα μάτια, αφού έμοιαζε με αλυσιδωτό δίχτυ.

Οι γυναικείες τσέπες ήταν ιδιωτικοί, προσωπικοί χώροι γυναικών στο δημόσιο χώρο. Η εδυματολογική αυτονομία που συνεπάγονταν πήγαινε χεράκι χεράκι με την αυξανόμενη ελευθερία κίνησης, την οποία οι γυναίκες δεν δικαιούνταν.

Όσο λιγότερα μπορούσαν να κουβαλήσουν οι γυναίκες, τόσο λιγότερη ελευθερία είχαν.

Χωρίς τσέπες στα φορέματα και με εσώρουχα που, στις κυρίες της υψηλής κοινωνίας ζύγιζαν μέχρι και 6 κιλά, η ικανότητα των γυναικών να περιηγούνται σε δημόσιους χώρους περιορίστηκε, όπως και η δυνατότητα τους να μεταφέρουν δικά τους αντικείμενα, γράμματα, επιστολές ή ακόμα και να κυκλοφορούν ασυνόδευτες. Κάποιος-άντρας συνήθως- έπρεπε πάντα να τις συνοδεύει για να κρατάει τα προσωπικά τους αντικείμενα. Τώρα δεν ακούγεται και τόσο ιπποτικό.

Τέλη 19ου αι. στο Λονδίνο ιδρύεται το “The Rational Dress Society” με στόχο τον επανασχεδιασμό των γυναικείων ρούχων και εσωρούχων, έτσι ώστε να μην αλλάζουν θέση τα όργανα απ’ το σφίξιμο, να μην λιποθυμούν οι γυναίκες απ’ τη στενοτητα των κορσέδων και να επιτυγχάνεται χωρίς επιπλοκές η διαδικασία της αναπνοής.

Μαζί με το “Lady Cyclists’ Association”, ιδρυθέν εν έτει 1892, με στόχο την υποστήριξη των επαναστατριών που ήθελα να κάνουν ποδήλατο με άνετα ρούχα, οι δύο οργανισμοί, στελεχωμενοι από αυτό που έμελλε να γίνει το πρώτο κύμα σουφραζετών, διεκδικούν το δικαίωμα στην τσέπη. 

Το δικαίωμα στην τσέπη, δηλαδή το δικαίωμα των γυναικών να φορούν ρούχα που έχουν ως βάση τη χρηστικότητα και επιτρέπουν την ελευθερία κίνησης.

Η τσέπη δεν ήταν απλώς ένας ενδυματολογικός τόνος στο κείμενο των γυναικείων ρούχων, ήταν μια παραδοχή ιδιωτικότητας, περιουσιακής αυτονομίας και ανεξαρτησίας στον δημόσιο χώρο.

Ήταν το δικαίωμα μιας γυναίκας να κουβαλάει κάτι πολύ σημαντικό και προσωπικό για εκείνη χωρίς να χρειάζεται να δώσει λογαριασμό. Ήταν μια πρώτη διεκδίκηση του χώρου μακριά από το male gaze: Δεν περπατάμε για να μας δείτε, περπατάμε γιατί έχουμε κάπου να πάμε και κάτι να κάνουμε, εδώ, στο βάθος της τσέπης μας.

Τσέπη ίσον πράξη, πράξη ίσον σκοπός και σκοπός ίσον σημασία. 

To The Rational Dress Society ενθαρρύνει τις γυναίκες να περπατάνε με τα χέρια στις τσέπες, συνήθεια που επικρίνεται ως αγενής, αδιάκριτη και επικίνδυνη για τις γυναίκες από άντρες αρθρογράφους της εποχής, ενώ μια από τις σχεδιάστριες των στολών για τις πρώτες ποδηλάτισσες το 1895, αποφασίζει να φτιάξει στολές με τσέπες αρκετά βαθιές για να χωράνε όπλο. Άλλωστε, οι γυναίκες κυκλοφορούν μόνες τους με ποδήλατα, πώς θα υπερασπίζονται τον εαυτό τους απέναντι σε αυτοκίνητα γεμάτα άντρες; 

Το 1899, διαβάζουμε στους New York Times μια τολμηρή δήλωση: ότι ο ίδιος ο πολιτισμός βασίζεται στις τσέπες. “Καθώς γινόμαστε πιο πολιτισμένοι, χρειαζόμαστε περισσότερες τσέπες”, λέει το άρθρο και συνεχίζει “Κανένας άνθρωπος χωρίς τσέπες δεν ήταν ποτέ σπουδαίος, από τότε που εφευρέθηκαν, και το γυναικείο φύλο δεν μπορεί να μας ανταγωνιστεί χωρίς αυτές”. 

Έναν αιώνα αργότερα, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του συμβατικού κινητού που κανονικοποίησε τη χρήση του στην αυγή της επικράτησης των μικρών γκάτζετ ήταν ότι “χωράει στην τσέπη σας”. Φραστικά σύνολα με τη λέξη τσέπη έχουν κυριαρχήσει στην αργκώ και στην ανεπίσημη διάλεκτο της ελληνικής αλλά καμία από τις αναφορές, της αγοράς ή της γλώσσας, δεν αναφέρονται στις γυναικείες τσέπες. 

Λίγα από τα σημερινά γυναικεία σακάκια και παντελόνια έχουν κανονικές τσέπες- που χωράνε μέσα παραπάνω από την άκρη των δαχτύλων μας- και ακόμα λιγότερα γυναικεία πανωφόρια έχουν εσωτερικές τσέπες.

Το 2021 ξέρουμε πως η τσάντα μπορεί να χωράει περισσότερα, μπορεί να χρησιμοποιείται εξίσου από άνδρες που πηγαίνουν στην δουλειά, αλλά δύσκολα άνδρας θα κυκλοφορήσει με τσάντα το βράδυ. Έχει ό, τι χρειάζεται στις τσέπες και με αυτά θα τρέξει, αν χρειαστεί, προστατεύοντας περιουσία και σωματική ακεραιότητα. Σε αντίθεση με τις γυναίκες που αν χρειαστεί να τρέξουν, πρέπει να πετάξουν την τσάντα. 

Εκτός κι αν συνοδεύονται.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News