Η ιστορία της Αρτεμισίας και η κουλτούρα του βιασμού

Ακούμε ξανά και ξανά τον όρο «κουλτούρα του βιασμού», αλλά δεν είναι ξεκάθαρο τι σημαίνει και πολλές φορές μας μπερδεύει.

Όταν μιλάμε για κουλτούρα του βιασμού, μιλάμε για όλους τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία αποδέχεται τη σεξουαλική βία αλλά και την υποστηρίζει –ναι, την υποστηρίζει.

Φαίνεται λίγο παράξενο. Άλλωστε, η λέξη «κουλτούρα» είναι κάτι καλό: Μουσική, θέατρο, σινεμά, γενικά… πολιτισμός. Τι σχέση έχει ο βιασμός με όλα αυτά;

Όταν μιλάμε για κουλτούρα του βιασμού, μιλάμε για κάτι πολύ πιο υπόγειο. Κανείς –τουλάχιστον σ’ αυτό που ονομάζουμε «δυτικό κόσμο»- δεν υποστηρίζει το βιασμό ανοιχτά. Μιλάμε λοιπόν για όλα αυτά που λαμβάνουμε καθημερινά, απόψεις και συμπεριφορές από τα ΜΜΕ, από την κοινή γνώμη, από τους πολλούς, από το διπλανό μας, που δικαιολογούν, απενοχοποιούν και κανονικοποιούν τη σεξουαλική βία.

Μιλάμε για τον τρόπο που σκέφτεται η κοινωνία. Μιλάμε για τη συλλογική συνείδηση απέναντι στη σεξουαλική βία.

Δεν μιλάμε για μεμονωμένα γεγονότα ή απόψεις, αλλά για κάτι πιο γενικό και «οργανωμένο», αυτό που ονομάζουμε συστημικό. Πάει χεράκι-χεράκι με τους στερεοτυπικούς ρόλους των φύλων, δηλαδή το πώς πρέπει να φέρεται ένας άντρας και πώς μια γυναίκα, και μαζί με την αντικειμενοποίηση και τον έλεγχο που θέλει να ασκεί η κοινωνία πάνω στο γυναικείο σώμα και στη γυναικεία σεξουαλικότητα.

Αν κοιτάξουμε πώς απεικονίζονται οι γυναίκες στη διαφήμιση, στο σινεμά, στη μουσική, στην κωμωδία, και φυσικά στην πορνογραφία, βλέπουμε ότι είναι παντού.

Αλλά ας κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, στο 1611. Θέλω να σου συστήσω την Αρτεμισία Τζεντιλέσκι, κόρη του Οράτιο, μαθητή του Caravaggio. Αυτή είναι αυτοπροσωπογραφία της.

Μέσα στο σπίτι της Αρτεμισίας μπαινόβγαιναν πολλοί ζωγράφοι της εποχής. Μέσα σ’ αυτούς και ο Αρτζεντίνο Τάσσι, που βίασε την Αρτεμισία όταν εκείνη ήταν 17.

Ξέρεις, ο βιαστής σπάνια παραμονεύει σε σκοτεινά δρομάκια για να σε βιάσει. Ο βιαστής δεν απαιτεί να έχεις καταναλώσει αλκοόλ για να σε βιάσει. Ο βιαστής δεν έχει ανάγκη να φοράς αποκαλυπτικά ρούχα για να σε βιάσει. Ο βιαστής έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι σύντροφος, πρώην σύντροφος, φίλος, συμφοιτητής, συνάδελφος, μέλος της ευρύτερης παρέας σου, φίλος της οικογένειας ή και μέλος της οικογένειας.

Ο Τάσσι υποσχέθηκε στην Αρτεμισία γάμο, για να τη σιωπήσει. Αφού πέρασαν 9 μήνες και δεν έγινε η πρόταση γάμου, ο πατέρας της Αρτεμισίας ζήτησε να δικαστεί ο Τάσσι για αυτό που έκανε.

Η δίκη κράτησε 7 μήνες. Σύμφωνα με την απόφαση, η Αρτεμισία τιμωρήθηκε με μια ελαφριά εκδοχή του βασανιστηρίου sibille, κατά το οποίο της έδεσαν στα δάχτυλα σκοινιά και τα έσφιγγαν. «Αυτό είναι το δαχτυλίδι σου» -φώναζε στον Τάσσι η Αρτεμισία.

Το δικαστήριο την τιμώρησε, επειδή βιάστηκε. -Αυτό είναι κουλτούρα του βιασμού.

Γιατί και τώρα, σε έναν βιασμό, δεν κατηγορείται ο βιαστής, αλλά το θύμα. Γιατί όλοι -οικογένεια, φίλοι, περίγυρος, δικαστήρια, μέσα ενημέρωσης- δείχνουν να υποστηρίζουν ότι οι γυναίκες φταίνε που βιάζονται.

Η κουλτούρα του βιασμού θεωρείται «γυναικείο θέμα». Οι γυναίκες οφείλουν να βρίσκονται συνέχεια σε εγρήγορση. Να προσέχουν τι φοράνε, πού πηγαίνουν, με ποιον πηγαίνουν, τι θα πουν, τι θα πιουν, πώς θα φερθούν, μην τυχόν και προκαλέσουν. Αλλιώς… «τα θέλει ο κώλος τους». Αυτό που οι γυναίκες λαμβάνουν από την κοινωνία, είναι ότι «τι να κάνουμε, έτσι είναι οι άντρες!» 

Μόνο που δεν είναι έτσι οι άντρες -και θα έπρεπε να προσβάλλονται όταν τους λένε ότι είναι έτσι. Οι άντρες δεν έχουν ανεξέλεγκτες ορμές. Οι άντρες δεν είναι ζώα.

Καμιά γυναίκα δεν προκαλεί το βιασμό. Το βιασμό τον προκαλεί ο βιαστής. Ποτέ δεν ευθύνεται το θύμα. Ευθύνεται μόνο ο βιαστής. Και ευθύνεται και η κοινωνία, που επιτρέπει, δικαιολογεί και υποστηρίζει το βιασμό. Ευθύνεται η κουλτούρα του βιασμού.

Η Αρτεμισία δεν είχε ούτε Facebook, ούτε Twitter, ούτε Instagram για να καταγγείλει δημόσια την αδικία. Αλλά είχε την τέχνη της, που έχει μείνει μαζί μας μέχρι σήμερα. Μέσα από την τέχνη της καταδίκασε το φρικτό πράγμα που της συνέβη. Ζωγράφισε τη βιβλική ιστορία της Ιουδήθ και του Ολοφέρνη, τη στιγμή που η Ιουδήθ σκοτώνει τον Ολοφέρνη.

Η Αρτεμισία συχνά ανέφερε γι’ αυτό τον πίνακα ότι «θα χρειαστούν δύο γυναίκες για να σκοτώσουν αυτό το κτήνος».

Γιατί στον πίνακα της δικαίωσης, δεν είναι μόνη της. Έχει τη βοήθεια που δεν είχε. Τη βοήθεια των άλλων γυναικών. Και –για μένα- δεν σκοτώνει πια τον Τάσσι, σκοτώνει όλο το σύστημα που την βασάνισε και την ντρόπιασε αφού βιάστηκε. Σκοτώνει την κουλτούρα του βιασμού.

Ζητάω από όλες τις γυναίκες να βοηθήσετε να τη σκοτώσουμε μαζί. Βοηθήστε να βάλουμε τέλος στο slut shaming από γυναίκες προς άλλες γυναίκες. Να βάλουμε τέλος στην εξουθενωτική και ανελέητη κριτική των γυναικών κατά των άλλων γυναικών, απλά και μόνο γιατί κάποια ξεφεύγει από την «κοινωνικά σωστή» γυναικεία συμπεριφορά ή γιατί αυτά που φοράει δείχνουν μεγαλύτερο ποσοστό του σώματός της από όσο «πρέπει». Αυτά τα σχόλια τροφοδοτούν την κουλτούρα του βιασμού.

Αλλά απ’ την άλλη, ξέρουμε ότι οι γυναίκες που μιλούν δημόσια γι’ αυτά τα «γυναικεία θέματα», υπέρ της ισότητας των φύλων, δηλαδή του φεμινισμού, κριτικάρονται έντονα. «Έλεος με την κορρεκτίλα», «δεν μπορούμε πια να πούμε ένα αστείο» ή «είσαι feminazi». Γι’ αυτό, χρειαζόμαστε και κάτι άλλο.

Η Αρτεμισία ίσως δεν μπόρεσε τότε ούτε να το οραματιστεί, αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει. Εμείς μπορούμε να φανταστούμε πόσο εύκολο θα ήταν να σκοτώσουμε την κουλτούρα του βιασμού, με τη βοήθεια των αντρών. Γιατί, αν κάποιον αφορά η κουλτούρα του βιασμού, είναι τους ίδιους τους άντρες. Και εκείνοι έχουν τη μεγαλύτερη δύναμη να σπάσουν την αλυσίδα. Γι’ αυτό θέλω κι εγώ να ζητήσω βοήθεια –να ζητήσουμε βοήθεια- από τους άντρες.

Χρειαζόμαστε περισσότερους άντρες να μιλάνε ενάντια στα στερεότυπα των φύλων, κι ενάντια στην πατριαρχία. Χρειαζόμαστε άντρες που δεν καταπίνουν αμάσητη την κουλτούρα του βιασμού. Που δεν θεωρούν τη βία απόδειξη ανδρισμού. Που δεν μένουν απαθείς θεατές. Που δεν σιωπούν. Που όταν βλέπουν το κακό να γίνεται, αντιδρούν. Που δεν φοβούνται να πουν «αυτό δεν είναι αστείο». Χρειαζόμαστε γενναίους άντρες, γενναία αγόρια, που θα τολμήσουν να το πουν ακόμα και στους φίλους τους.

Αγόρια που βλέπουν ότι δεν είμαστε αντίπαλα στρατόπεδα. Αγόρια που θα παλέψουν πλάι μας για να πολεμήσουμε μαζί το Κακό. Και ξέρω ότι υπάρχουν εκεί έξω, ξέρω κι ότι «γίνονται», εδώ, σήμερα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Τώρα. Είναι ώρα.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News