Η Ιρανή καλλιτέχνης Shirin Neshat, με τα εξαιρετικά πειραματικά βίντεο, τις φωτογραφίες και τα συγκλονιστικά installation, έφυγε σε ηλικία 17 χρονών από την χώρα της για να σπουδάσει στην Αμερική.
Λόγω της επανάστασης που ξέσπασε στην πατρίδα της το 1979 και το κλείσιμο των συνόρων αναγκάστηκε να εγκατασταθεί μόνιμα στη Νέα Υόρκη χωρίς να έχει την δυνατότητα δει την οικογένεια της για 17 ολόκληρα χρόνια.
Η εξορία και ο βίαιος αποχωρισμός υπήρξε το μεγαλύτερο τραύμα της Neshat αποτελώντας καθοριστικό παράγοντα στην καλλιτεχνική της ματιά και εξέλιξη.
Ξεκίνησε έτσι να δημιουργεί μια σειρά από έργα που καταγράφουν με ένα ιδιωματικό, σχεδόν τελετουργικό ρυθμό θέματα για την γυναικεία ταυτότητα, την τέχνη, τη ζωή ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς, την δυτική αντίληψη του μουσουλμανικού κόσμου, την απελευθέρωση και την χειραφέτηση.
Το 1996 επισκέφτηκε την πατρίδα της πρώτη φορά μετά από χρόνια, όπου δημιούργησε το «Women of Allah» ένα καθηλωτικό φωτογραφικό έργο «δερματόστικτο» με περσική καλλιγραφία που πραγματεύεται το θέμα της γυναικείας εξορίας και την έννοια της θηλυκότητας σε σχέση με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό.
Σε πολλά από τα βίντεο της χρησιμοποιεί την τεχνική του split screen δημιουργώντας οπτικούς συνειρμούς και αφηγηματικά κείμενα που θίγουν με μαεστρία την πολυπλοκότητα και τις αντιθέσεις μεταξύ άνδρα και η γυναίκας μέσα στις μουσουλμανικές κοινωνίες.
Το ασίγαστο ενδιαφέρον για το γυναικείο φύλο και τις εμπειρίες του, είναι εμφανές σε κάθε της δημιουργία. Η ίδια είχε δηλώσει σε συνέντευξη «το πώς όλες οι γυναίκες, ασχέτως φυλής ή κουλτούρας είναι εύθραυστες και ευάλωτες αλλά την ίδια στιγμή δυναμικές και ασυμβίβαστες».
Σημαντικό ενδιαφέρον δίνει επίσης και στην λειτουργία του ήχου. Η υποβλητική, μυσταγωγική μουσική που ντύνει τις ταινίες της έχει ως στόχο να συγκινήσει το κοινό δημιουργώντας ένα είδος διαισθητικής αποκαλυπτικής εμπειρίας.
Το 1999 η Neshat αναγνωρίστηκε διεθνώς καθώς βραβεύτηκε από την Μπιενάλε της Βενετίας με το Turbulent και το εμβληματικό Rapture όπου προσπαθεί μέσα από την φωτογραφία να προκαλέσει ένα ποιητικό, συναισθηματικό και αισθητικό σοκ.
Το 2009 έλαβε το βραβείο καλύτερου σκηνοθέτη, Silver Lion, στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας για την ταινία «Women without Men».
Η σκηνοθέτης είχε δηλώσει για τα γυρίσματα του εν λόγω φιλμ: «Αυτός ήταν ένας αγώνας αγάπης που διήρκησε 6 χρόνια. Αυτή η ταινία μιλάει στον κόσμο και τη χώρα μου».
Στο έργο ξετυλίγεται η ιστορία τεσσάρων διαφορετικών γυναικών που αποδεσμεύονται από τους συζύγους και τις οικογένειες τους κατά την διάρκεια του αμερικάνικου πραξικοπήματος το 1953 που αντικατέστησε τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Ιράν με καθεστώς μοναρχίας.
«Το έργο μου δεν αποτελεί άμεση απάντηση σε μια πολιτική κρίση» εξηγεί η Neshat.«Απορρίπτει συγκεκριμένες αναφορές χρόνου» και παραδέχεται επίσης πως δεν θέλει να γίνει η τέχνη της πολιτική ρητορική αλλά επικεντρώνεται σε διαχρονικά θέματα όπως η γυναικεία ταυτότητα.
Αυτό επιτυγχάνει με την τελευταία της ταινία «Looking for Oum Kulthum» το 2017 η οποία εξιστορεί την ζωή της θρυλικής Αιγυπτίας τραγουδίστριας, Oum Kulthum και τον αντίκτυπο που είχε η φλογερή προσωπικότητά της σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.
Η Neshat κινηματογραφεί με μια φανερή αυτοβιογραφική διάσταση συνδυάζοντας ιστορικό και αρχειακό υλικό από τις παραστάσεις της Αιγύπτιας ντίβας θέτοντας καινούργια ερωτήματα.
«Τι πρέπει να θυσιάσουν οι γυναίκες για να κάνουν σταδιοδρομία σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από άντρες;»
«Πώς αντιμετώπισε η Oum Kulthum τις προσδοκίες ως καλλιτέχνης αλλά και ως γυναίκα που δεν συμμορφώθηκε με την παραδοσιακή εικόνα;» ήταν μερικά από τις ερωτήσεις που κλήθηκε να απαντήσει η σκηνοθέτης σε συνέντευξη της μετά από την προβολή της ταινίας στο Βερολίνο.
Όπως αναγνωρίζει η Neshat αυτά τα ζητήματα ξεπερνούν την Oum Kulthum και την Αίγυπτο. «Αφορούν όλες τις γυναίκες, που όπως και εγώ, πρέπει να συμβιβάσουν την τέχνη, την καριέρα και την οικογένεια».
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
