Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι σχεδόν όλες οι πόλεις στον κόσμο, από την αυγή της ανθρωπότητας, δημιουργήθηκαν και συνεχίζουν να σχεδιάζονται από άντρες; Από τον αστικό σχεδιασμό μέχρι τα οικοδομικά έργα, από τις δημόσιες συγκοινωνίες μέχρι τα παγκάκια που καθόμαστε στο πάρκο – οι γυναίκες δεν έχουν συμμετάσχει στη διαδικασία δημιουργίας των πάντων γύρω μας.
Τα αποτελέσματα αυτής της ανισορροπίας είναι εμφανή σε όλες τις πόλεις: σκοτεινά, κακοφωτισμένα στενά, ψηλοί τοίχοι που ευνοούν την αίσθηση του εγκλεισμού και της ανασφάλειας ή γειτονιές με δρομολόγια δημόσιων συγκοινωνιών που δεν εξυπηρετούν το πρόγραμμα των γυναικών, το οποίο συνήθως περιλαμβάνει περισσότερες φροντίδες και ευθύνες.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι οι πόλεις χτίζονται βάσει μίας εμπειρίας που προβάλλεται πάνω στους κατοίκους της. Όμως, αυτή η εμπειρία συνήθως είναι αντρική και βρίσκεται πολύ μακριά από την κατανόηση που ζουν, εργάζονται και μετακινούνται οι γυναίκες μιας πόλης.
Ωστόσο, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Σε ορισμένες πόλεις του κόσμου έχουν αρχίσει ήδη να υιοθετούν γυναικείες επιτροπές στα αστικά τους σχέδια για να προσθέσουν ένα θηλυκό όραμα στις πόλεις.
Οι γυναίκες της Umeå
Στην Umeå, μια σουηδική πόλη, οι υπεύθυνες για την ισότητα των φύλων Dalén και Linda Gustafsson αξιολογούν τις αποφάσεις αστικής πολιτικής και σχεδιασμού – από τον σχεδιασμό νέων πάρκων και τα οικιστικά έργα μέχρι την ανάπτυξη ενός νέου ποδηλατόδρομου – για να διασφαλίσουν ότι ανταποκρίνονται και στις ανάγκες των γυναικών που θα χρησιμοποιούν τις υποδομές.
Επίσης, σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, ο σχεδιασμός πόλεων όχι απλώς φιλικών, αλλά βιώσιμων για τις γυναίκες συμβάλλει στη δημιουργία μιας αίσθησης του ανήκειν και της ασφάλειας που κάνει τους ανθρώπους από διαφορετικές γενιές και διαφορετικό υπόβαθρο να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι.
Η Umeå έχει ένα προβάδισμα όσον αφορά τον επανασχεδιασμό πόλεων φιλικών προς τις γυναίκες: από το 1978, μια επιτροπή ισότητας των φύλων ασχολείται με τις πολιτικές της διοίκησης της πόλης από τη σκοπιά του φύλου.
Η προσέγγιση της Umeå έχει τραβήξει την προσοχή των αστικών σχεδιαστών και των φορέων χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρώπη, και το 2019 η πόλη επιλέχθηκε ως επικεφαλής εταίρος στο δίκτυο Gendered Landscape που διοργανώθηκε από το URBACT, ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν επίσης μικρές δράσεις, όπως η σήμανση διαβάσεων με προειδοποιητικές πινακίδες που απεικονίζουν έναν άνδρα και μια γυναίκα αντί να χρησιμοποιείται πάντα το ανδρικό σύμβολο, εκτός από την ονομασία πλατειών, σχολείων και μνημείων με γυναικεία ονόματα (η συντριπτική πλειονότητα έχει πάρει τα ονόματα ανδρών).
Οι δράσεις αυτές εντάσσονται στις πρακτικές του Design Justice, ενός κλάδου της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού που επικεντρώνεται στον επανασχεδιασμό πόλεων, προϊόντων, υπηρεσιών και περιβαλλόντων με γνώμονα την ιστορική αποκατάσταση.
Το “Design justice” επιδιώκει να επανεξετάσει τις διαδικασίες σχεδιασμού, εστιάζοντας στους ανθρώπους που συχνά περιθωριοποιούνται από το σχεδιασμό και χρησιμοποιώντας συνεργατικές και δημιουργικές πρακτικές για την αντιμετώπιση των βαθύτερων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι κοινότητές μας.
Το μείζον ζήτημα της κλιματικής αλλαγής
Ο σχεδιασμός με γνώμονα τις γυναίκες είναι επίσης θετικός για τον πλανήτη όσον αφορά το κλίμα και την περιβαλλοντική ισορροπία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες, ιδίως στις φτωχότερες οικογένειες, είναι πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Στην Umeå, οι διαχειριστές υποστηρίζουν ότι τα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών ρύπων πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το φύλο, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι γυναίκες δεν επηρεάζονται δυσανάλογα. Επισημαίνουν επίσης ότι η ιεράρχηση της ισότητας των φύλων μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Σε πόλεις με ισότητα των φύλων, οι εκπομπές θα μειωθούν δραματικά, επειδή οι γυναίκες κάνουν πιο βιώσιμες επιλογές από τους άνδρες, λέει η Gustafsson.
Για παράδειγμα, έρευνα της επιτροπής αστικού φύλου της πόλης έδειξε ότι οι άνδρες ήταν πολύ πιο πιθανό από τις γυναίκες να χρησιμοποιούν το αυτοκίνητό τους στην πόλη. Μια μελέτη για το 2020 που ανατέθηκε από την υπηρεσία καινοτομίας της Σουηδίας διαπίστωσε ότι αν οι άνδρες ταξίδευαν όπως οι γυναίκες, οι εκπομπές ρύπων από τις επιβατικές μεταφορές της Σουηδίας θα μειώνονταν κατά σχεδόν 20%.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν έχει νόημα να εργάζεται κανείς ξεχωριστά για την ισορροπία της κλιματικής αλλαγής και της ισότητας των φύλων. Προκειμένου να επιτευχθούν καλά επίπεδα αστικής ισότητας, είναι απαραίτητο τα θέματα αυτά να συμβαδίζουν.
Είναι γεγονός ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε τις ανεπάρκειες του παρελθόντος στους χώρους μας και να παραδεχτούμε τις προκατειλημμένες και άδικες πρακτικές που διαμόρφωσαν το status quo και τα άδικα προνόμια στον τρόπο που σχεδιάζουμε. Και αυτό αφορά τα αστικά τοπία παντού στον κόσμο – και στην Ελλάδα.
Με στοιχεία από archdaily.com
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Ο σχεδιασμός δεν έχει κανένα νόημα εάν δεν διασφαλίζεται πριν από αυτό η απόλυτη ασφάλεια των χρηστών του αστικού ιστού. Παράδειγμα: τι να το κάνω την αλλαγή των ονομάτων των οδών σε γυναικεία όταν φοβάμαι να διασχίσω μία υπόγεια διάβαση μετά το σούρουπο;; Πώς θα διασφαλιστεί ότι οι υπόγειες διαβάσεις των πόλεων θα είναι ασφαλές για μία γυναίκα; Ίσως με κάμερες; Υπάρχουν άλλοι που κάνουν επανάσταση για τις κάμερες σε δημόσιο χώρο. Ενας αστυνομικός σε κάθε υπόγεια διάβαση; Ε θα γίνει χαμός και θα λένε αστυνομοκρατια. Η πολεοδομία και ο αστικός σχεδιασμός μπορουν να συμβάλλουν στο αίσθημα ασφάλειας του χρήστη… Διαβάστε περισσότερα »
Καλές εξαιρετικές παρατηρήσεις ιδιαίτερα για τα σχόλια αστυνομία κάμερα vs αντιδράσεις. Πάντως αναρωτιέμαι πως θα είναι η σύγκρουση ανάμεσα στις ιδέες, τα πιστεύω και τα θέλω των σχεδιαστριών και την πραγματικότητα. Περισσότερες δαπάνες σε σχέση με τα περιορισμένα κονδύλια (ακόμα κι αν οι ιδέες τους αργότερα αποδειχθούν πιο αποδοτικές), αντιδράσεις των περιοίκων σε αλλαγές. Και επίσης αναρωτιέμαι πόσες γυναίκες δεν απολαμβάνουν το να είναι ασφαλείς πίσω από ψηλούς τοίχους, ή αφού έχουν αυτοκίνητο γιατί να ασχοληθούν με τα ΜΜΜ που τα χρησιμοποιούν άλλοι. Τέλος θα ήθελα να δω τις στατιστικές της χρήσης του αυτοκινήτου – ιδιαίτερα κατά λόγο μετακίνησης καθώς… Διαβάστε περισσότερα »