Πέντε ψυχολόγοι μάς αναλύουν τι σημαίνει κακοποίηση σε μια σχέση

Το κείμενο αυτό αποτελεί κομμάτι του αφιερώματος που ετοίμασε το Α,μπα για τα πρώτα σημάδια κακοποιητικών χαρακτήρων. Πιστεύουμε ότι η εμπειρία της μιας είναι η προστασία της άλλης. Ο στόχος μας είναι, στο τέλος του Σαββατοκύριακου, να σας έχουμε διαβεβαιώσει ότι όχι, δεν ήσασταν υπερβολικές. 

Ελισσάβετ Σουραϊλίδου, Ψυχολόγος ΑΠΘ και εκπαιδευμένη στην ψυχοθεραπεία Gestalt

Προσπαθώντας να ορίσω την έννοια της κακοποίησης σε μια σχέση, δυσκολεύτηκα καθώς πιστεύω ότι υπάρχουν λεπτά όρια τα οποία είναι διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο. Θα προσπαθήσω όμως με βάση την εμπειρία μου να αναφέρω κάποιες ενδείξεις.

Αν νιώθεις ότι περιορίζεται η ελευθερία σου, ότι “πρέπει” να λογοδοτείς για πράγματα που σου φαίνονται δεδομένα, ότι φοβάσαι να πεις την αλήθεια και σε πιάνεις συχνά να κρύβεσαι, ίσως βρίσκεσαι σε μια κακοποιητική σχέση.

Εάν νιώθεις ένα σφίξιμο και μια ανασφάλεια, με τον άνθρωπο με τον οποίο θα έπρεπε να νιώθεις ασφάλεια και εμπιστοσύνη, ίσως βρίσκεσαι σε μια κακοποιητική σχέση.

Εάν νιώθεις το σώμα σου να αντιδρά και την διαίσθησή σου να σου λέει ότι κάτι πάει λάθος, όταν είσαι κοντά σε αυτόν τον άνθρωπο, ίσως είσαι σε μια κακοποιητική σχέση. (Εάν νιώθεις αυτά τα πράγματα με όλες σου τις σχέσεις, θα σε βοηθούσε μια θεραπευτική διαδικασία στο να καταλάβεις καλύτερα τον εαυτό σου και τις σχέσεις σου)

Επειδή όμως τα όρια είναι λεπτά ανάμεσα στο τι είναι ένδειξη κακοποίησης και στο τι όχι, αυτό που σκέφτομαι είναι ότι χρειάζεται να ακούς το ένστικτό σου και να φεύγεις από εκεί που αισθάνεσαι κίνδυνο, χωρίς απολογίες και δικαιολογίες.

Δεν χρειάζεται να μείνεις και δεν χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα σε κανέναν. Αξίζεις να είσαι ευτυχισμένη, οπότε είτε “πληροί” η σχέση σου τις προϋποθέσεις για κακοποίηση είτε όχι, αν νιώθεις ότι κάτι δεν πάει καλά, άκου την εσωτερική σου φωνή και ζήτα βοήθεια ώστε να φύγεις.

Ζούμε για να είμαστε ελεύθερες και αξίζουμε αγάπη, ευτυχία και ασφάλεια.

Τσιόλα Κατερίνα, Ψυχολόγος Κέντρου Κοινότητας Δήμου Σερβίων

Μια γυναίκα που βρίσκεται σε κακοποιητική σχέση:

Δεν αισθάνεται καλά μέσα σε αυτή, δεν αισθάνεται δηλαδή ασφαλής και ελεύθερη να είναι ο εαυτός της και να δρα αυτόνομα.  Αν πιάνετε τον εαυτό σας να σκέφτεται ότι θα κάνατε τα περισσότερα, βασικά πράγματα τελείως διαφορετικά αν ήσασταν μόνες σας  (οικονομική διαχείριση, κοινωνική ζωή, σχέσεις με πατρική οικογένεια κ.α),τότε είναι πιθανό να βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Καλείται συνεχώς να αποδεικνύει την αξία της, αλλά ποτέ δεν καταφέρνει να αναγνωριστεί από τον σύντροφο της, ο οποίος θα εστιάσει στο οτιδήποτε προκειμένου να της ασκήσει μειωτική κριτική. Αν πιάνετε τον εαυτό σας να σκέφτεται μικρές παραμέτρους της καθημερινότητας όπως «το φαγητό που έφτιαξα δε θα είναι ζεστό την ώρα που θα επιστρέψει», «δεν πρόλαβα να σιδερώσω το εφεδρικό του πουκάμισο» υπό το φόβο της επίκρισης του συντρόφου σας, τότε είναι πιθανό να βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Πρέπει συνεχώς να δίνει λογαριασμό για τις κινήσεις της (που πηγαίνει, με ποιόν, ποιες ώρες, πόσα χρήματα ξοδεύει και γιατί), ενώ  ποτέ ο σύντροφος της δεν παραμένει ικανοποιημένος από τις απαντήσεις που λαμβάνει. Ο έλεγχος συμβαίνει εξακολουθητικά. Αν βρίσκετε τον εαυτό σας να απολογείται ή να δίνει εξηγήσεις για πράγματα που κάνετε στην καθημερινότητα σας χωρίς την παρουσία του συντρόφου σας, τότε μάλλον βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Συχνά μπορεί να έρχεται αντιμέτωπη με την επιθυμία του συντρόφου της να είναι παρών σε όλο το φάσμα της ζωής της και να δηλώνει την παρουσία του με πολύ κάθετο τρόπο. Αν βλέπετε ότι ο σύντροφος σας κάνει αιφνιδιαστικές επισκέψεις στην εργασία σας, επιμένει να σας συνοδεύει σε οικογενειακά/φιλικά τραπέζια παρά την θέληση σας, δηλώνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι «είστε δικιά του» τότε μάλλον βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Βρίσκει τον εαυτό της να υπερασπίζεται άτομα του κύκλου της σε αναίτιες επιθέσεις του συντρόφου της. Αν ο σύντροφος σας επικρίνει το στενό υποστηρικτικό σας κύκλο και σας παροτρύνει να απομακρυνθείτε ή να μην εμπιστεύεστε το δίκτυο σας, τότε είναι πιθανό να βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Έρχεται αντιμέτωπη με τον σύντροφο της όταν επιθυμεί την ανέλιξη της, οικονομικά, επαγγελματικά  ή ακαδημαϊκά.  Εάν ο σύντροφος σας σας αποθαρρύνει από το να εργαστείτε, αν βρίσκει συνεχώς εμπόδια στις επιλογές σας, αν υποτιμά την εργασία σας  ή τα ενδιαφέροντα σας , τότε μάλλον βρίσκεστε σε κακοποιητική σχέση.

Πωλίνα Φλεβάρη, Ψυχολόγος, ΜSc

Σε όλα τα είδη των διαπροσωπικών σχέσεων είναι σημαντικό να αφουγκραζόμαστε τις λεπτές εκείνες ενδείξεις, τόσο σε λεκτικό όσο και σε εξωλεκτικό επίπεδο, που μπορεί να υποδηλώνουν μία κακοποιητική στάση του Άλλου. Ωστόσο, οι Άλλοι (σύντροφοι, φίλοι, συνάδελφοι, γονείς, συγγενείς) δεν φέρουν κάποια επιγραφή στο μέτωπο που να δηλώνει ότι είναι κακοποιητικοί, έτσι ώστε να μπορούν με ευκολία να τους αναγνωρίσουν τα δυνητικά θύματα και να αποφύγουν να σχετιστούν μαζί τους.

Τα συναισθήματα (π.χ. φόβος, άγχος, εσωτερική ανησυχία, ταραχή, αίσθηση απειλής) και οι σωματικές αισθήσεις (π.χ. μούδιασμα, σφίξιμο στο στομάχι, κόμπος στο λαιμό, ταχυκαρδία, ρίγος, ανατριχίλα) που μπορεί να βιώνει το άτομο, ακόμη και στις απαρχές μιας δυνητικά κακοποιητικής σχέσης, αποτελούν «εσωτερικούς οδηγούς» που αποσκοπούν στο να το προφυλάξουν από τον κίνδυνο και να κατευθύνουν τη δράση του.

Η αγνόηση της «εσωτερικής προειδοποιητικής φωνής» και του σωματικού βιώματος οδηγεί το άτομο τόσο στην εκλογίκευση των ενδείξεων κινδύνου όσο και στην απώλεια της εμπιστοσύνης στον πυρηνικού του εαυτό, διαδικασία που οικοδομείται συν τω χρόνω και μέσα από τις κακοποιητικές εμπειρίες του σχετίζεσθαι στα διάφορα πλαίσια κοινωνικοποίησής του.

Οι υποτιμητικές, εξουσιαστικές, τιμωρητικές, παραμελητικές, ελεγκτικές, απειλητικές ή οι ακυρωτικές του βιώματος συμπεριφορές καθώς και η άσκηση σωματικής βίας, αποτελούν αδρά τα στοιχεία εκείνα που, συνθέτουν μια κακοποιητική σχέση, συντελούν στη σταδιακή διαδικασία θυματοποίησης και που μπορούν να ανευρεθούν σε όλα τα πλαίσια των διαπροσωπικών σχέσεων του ατόμου: στην οικογένεια, στις παρέες, στο σχολείο, στην εργασία, στη στενή διαπροσωπική σχέση.

Το άτομο λοιπόν, χρειάζεται να έχει «ανοιχτές κεραίες» όχι μόνο εν σχέσει με τους Άλλους και τη συμπεριφορά τους, αλλά και όσον αφορά τον ίδιο του τον Εαυτό, καθώς τα «προειδοποιητικά σήματα κινδύνου» μπορούν να προέρχονται και από τη βιωμένη αίσθηση, το πώς, δηλαδή, σε συναισθηματικό και σωματικό επίπεδο μπορεί να εμπειριώνεται τη σχέση.

Η εκμάθηση του ατόμου στο να έχει επίγνωση της «εσωτερικής φωνής» και των συναισθημάτων του και η καλλιέργεια της εμπιστοσύνης στο βίωμά του, αποτελούν σημαντικά βοηθήματα στα πλαίσια τόσο της έγκαιρης ανίχνευσης τυχόν ενδείξεων κακοποιητικής συμπεριφοράς, όσο και στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση, την ανάπτυξη της αυτοαποδοχής και της αυτοσυμπόνοιας του ατόμου ως πράξεις φροντίδας και προστασίας του Εαυτού του.

Έλσα Κοππάση, ψυχολόγος

Η προάσπιση της ζωης οφείλει να είναι το μέλημα μας ακόμα και αν φανεί ότι υποχωρούμε ταπεινωμένες .

Όταν ο άλλος δυσκολεύεται να αντέξει την παραμικρή άρνηση, την ελάχιστη παρατήρηση, είναι υπέρ ελεγκτικός ζηλότυπος και χρειάζεται διαρκώς να ορίζει τα πράγματα, όταν σε κάνει διαρκώς να νιώθεις ενοχή και σε απομονώνει από το περιβάλλον, όταν έστω και αμυδρά νιώθεις τις χειριστικες του ιδιότητες η συμβουλή μου είναι μην το παλεύεις.

Μην παλεύεις να βρεις το δίκιο σου απλά φύγε μακρυά. Οι ναρκισσιστικες προσωπικότητες μπορεί να είναι ιδιαίτερα σαγηνευτικές και θέλει προσοχή μεγάλη στο να μην καταπίνουμε το «είσαι θεα» και να ρίχνουμε και μια ματια στο σκοτεινό μέρος των πραγμάτων. Αυτά πολύ απλά για να μπορούμε να είμαστε ζωντανές παρούσες και να αναλύουμε με την ησυχία μας .

Όλια Πάλλη
Ψυχολόγος MSc 
Συστημικής Προσέγγισης

Δυστυχώς εκτός από τη σωματική κακοποίηση, που πιο εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποια γυναίκα ότι υφίσταται, σε λεκτικό/ψυχολογικό επίπεδο η κακοποίηση συμβαίνει με πιο ύπουλο τρόπο, καθώς ο κακοποιητής συχνά “θολώνει το τοπίο” με ωραία λόγια και μεγάλες κινήσεις εντυπωσιασμού και φροντίδας.

Ωστόσο, αν κάποιος δει πιο προσεκτικά, θα καταλάβει ότι με τη στάση του προσπαθεί να έχει τον έλεγχο της συντρόφου του και της περνάει έμμεσα το μήνυμα πως για ότι ο ίδιος κάνει στραβά, την ευθύνη έχει εκείνη με κάτι που έκανε ή δεν έκανε.

Ο κακοποιητής φροντίζει να “παγιδεύσει” τη σύντροφό του σε αυτή τη σχέση, δίνοντάς της την εντύπωση ότι είναι ο μόνος που την αγαπάει πραγματικά και την “αντέχει” παρά τα ελαττώματά της. Σταδιακά η γυναίκα απομονώνεται από τον δικό της κύκλο, είτε επειδή εκείνος κάνει υποτιμητικά σχόλια για τους αγαπημένους της και “σπέρνει τη διχόνοια”, είτε επειδή και η ίδια ντρέπεται για τη σχέση που διατηρεί.

Έτσι, απομονωμένη εγκλωβίζεται όλο και περισσότερο, ενώ ο κακοποιητής πλήττει καθημερινά με τα λόγια του και τη συμπεριφορά του την αυτοεκτίμησή της.

Σταδιακά τα συναισθήματα που κυριαρχούν στη γυναίκα είναι φόβος, θλίψη, μοναξιά, αγωνία, ντροπή. Και είναι αυτά τα συναισθήματα, μαζί με την αίσθηση του εγκλωβισμού και της ανημπόριας που μας δείχνουν ότι η σχέση είναι κακοποιητική.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News