«Σώμα μου είναι, ό,τι θέλω κάνω» vs «μάθε ν’αγαπάς τον εαυτό σου όπως είναι»: πώς σχετίζονται οι αισθητικές επεμβάσεις με την μετά το MeToo εποχή;

Γράφει η Μιρέλα Διαλετή

Εάν έπρεπε να στέψουμε μετά τιμών μια λέξη ως βασίλισσα της ανθρώπινης ιστορικής μας πορείας, αυτή θα ήταν μάλλον η λέξη «αλλαγή». Κλασική έννοια αερόστατο, κυοφορεί οτιδήποτε της μοιάζει ιδεολογικά ,γεννάει κινήματα, κοσμοϊστορικές επαναστάσεις και κάνει-με λίγα λόγια- την ιστορία να κινείται. Πάντα παρούσα και σκληρά ανθεκτική, βρίσκεται στην καρδιά της ιστορικής μας προόδου γιατί ανατρέπει όσες νομίζαμε ως αδιαμφισβήτητες κοινοτοπίες και ανανεώνει αισιόδοξα τις ανθρώπινες συνθήκες.

Ο φεμινισμός ,σαν ακόμα ένα κίνημα δικαιωμάτων παλεύει από τα πρώτα γεννοφάσκια του για εκείνη την μεγάλη αλλαγή στις άδικες ανισορροπίες των δύο φύλων, για εκείνη την αλλαγή που θα απελευθερώσει το γυναικείο από τις εξουθενωτικές επιταγές του πατριαρχικού συστήματος και θα το φέρει σε ισότιμη θέση με εκείνη του ανδρικού. Ο φεμινισμός μάς δίνει επιτέλους τη δυνατότητα να επιλέξουμε εκείνο που θέλουμε να είμαστε, να επιλέξουμε τις συνθήκες της ζωής μας και να αντεπιβληθούμε σε όσα χωρίς τη συναίνεσή μας μας επέβαλλαν- έχουμε επιτέλους την δυνατότητα του πολυπόθητου αυτοπροσδιορισμού. Μπορούμε να είμαστε καριερίστες, μητέρες, αστροναύτισσες, αθλήτριες, επιστημόνισσες, πολιτικοί, πρωθυπουργοί, να είμαστε ορατές και πλέον μετρήσιμες. Γιατί ο κόσμος έχει αλλάξει και εμείς έχουμε πλέον δικαίωμα πρόσβασης σε ό, τι μέχρι πρότινος μάς απαγορευόταν.

Η δυνατότητα να επιβαλλόμαστε στις συνθήκες της ζωής μας, βελτιώνοντάς τες ποιοτικά, βρίσκει ισχυρή ιδεολογική βάση στη δυνατότητα των αισθητικών επεμβάσεων. Η κοσμητική χειρουργική, το είδος της ιατρικής επέμβασης που δεν πηγάζει από ιατρική ανάγκη, διαφημίζεται σήμερα ως η επιτομή της επιλογής ενός ανθρώπου που αποφάσισε να αρχίσει να νιώθει καλά για τον εαυτό του. Το νυστέρι λειτουργεί βαθιά θεραπευτικά και οι ανάγκες που καλύπτει ακολουθούν μια θεμελιώδη και πολύ αισιόδοξη πτυχή της ανθρώπινης απελευθέρωσης – μπορούμε πράγματι να αλλάξουμε ό, τι δεν μας αρέσει στον εαυτό μας, οι δυνατότητες είναι άπειρες και ο καθρέφτης μας μοιάζει αδύναμος μπροστά στις άπειρες δυνατότητες ενός πολυδύναμου νυστεριού.

Σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινική Αμερικής και της Ασίας , δημόσια νοσοκομεία προσφέρουν επεμβάσεις κοσμητικής χειρουργικής χαμηλού κόστους ως ύστατο τρόπο εκδημοκρατισμού της πρόσβασης στην έννοια της προσωπικής ολοκλήρωσης. Στη Βραζιλία, όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων ζει κάτω από το όριο της φτώχιας, η προσωπική αυτοπεποίθηση αργοπεθαίνει στα χαμηλά κοινωνικά τάρτατα και η δυνατότητα συνδρομής σε γυμναστήριο, συνεδρίας σε διατροφολόγο ή ψυχολόγο μένει για τους περισσότερους όνειρο ζωής, το επόμενο βήμα των κοσμητικών επεμβάσεων μοιάζει λογικό και με τις ευλογίες ενός συστήματος υγείας που πλουτίζει κυρίως από την γυναικεία ανασφάλεια. Αυτό που θεραπεύει στις αναπτυσσόμενες χώρες στ αλήθεια το νυστέρι δεν είναι το πάχος ή η στερεοτυπικά νοούμενη έννοια της αισθητικής δυσαρέσκειας, όσο η ίδια η έννοια της φτώχειας και η αίσθηση της κοινωνικής ανισότητας.

Στις ανεπτυγμένες χώρες το νυστέρι συνεχίζει να επιτελεί τον θεραπευτικό ρόλο ενός αντίδοτου, όχι στη φτώχεια αυτή τη φορά, αλλά σε μια άλλη πτυχή κοινωνικής ανισότητας, στην έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων που επιλέγουν να προχωρήσουν σε τέτοιου είδους επεμβάσεις είναι γυναίκες. Ούτε μπορούμε να αγνοήσουμε τις επιβλαβείς μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των εμφυτευμάτων στήθους ή γλουτών στην υγεία και στην καθημερινή άνεση γυναικών ή το γεγονός ότι το κίνημα body positivity οριοθετείται πολλές φορές αυστηρά από το μιντιακό παιχνίδι κερδοστρεφών ινφλουενσερ που αν και έχουν καλές προαιρέσεις αδυνατούν να προωθήσουν κοινωνική αλλαγή γιατί λειτουργούν πολλές φορές ως φερέφωνα της κουλτούρας που αντιμάχονται :

Μπορούμε να είμαστε plus size αλλά μόνο εάν το σώμα μας μοιάζει με τέλεια κλεψύδρα, μπορούμε να μένουμε αξύριστες αλλά μόνο εάν το διαφημίζουμε κατάλληλα, μπορούμε να είμαστε τέλειες στην ατέλειά μας υπό την προϋπόθεση ότι είμαστε μοντέλα με μια στοιχειώδη οικονομική άνεση.

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι οι αισθητικές επεμβάσεις δεν διαιωνίζουν μόνο μια κουλτούρα ελάχιστης διαφοράς αλλά λειτουργούν στις ανεπτυγμένες χώρες ως το χρυσό εισιτήριο για μια ζωή με εγγυημένες κάποιες ελάχιστες κοινωνικές ευκολίες. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που προχωρούν σε τέτοιου είδους επεμβάσεις , μεγαλύτερης ή μικρότερης χειρουργικής επεμβατικότητας, αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τον κοινωνικό και επαγγελματικό τους κύκλο ,γεμίζουν αυτοπεποίθηση και δυναμισμό και νιώθουν πως βελτιώνουν ποιοτικά τις συνθήκες της ζωής τους. Η ομορφιά, έτσι, έχει αναχθεί σε δικαίωμα ,το οποίο πλέον νοηματοδοτείται σαν αντίδοτο σε οποιοδήποτε είδος κοινωνικού αποκλεισμού και τον θεραπεύει ως συνώνυμο της δυνατότητας πρόσβασης, μέσω του καταναλωτισμού, στον χρυσό κόσμο των ίσων ευκαιριών που μας περιμένει από την άλλη πλευρά του χειρουργικού τραπεζιού.

Το να κατηγορούμε τις γυναίκες για την απόφασή τους να υπάρξουν με οποιονδήποτε τρόπο σε μια πατριαρχική κουλτούρα την οποία δεν δημιούργησαν συνειδητά είναι μια τακτική που αγνοεί την κοινοτοπία της πατριαρχίας και τη δύναμή της να διαμορφώνει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Γιατί το ότι ανήκουμε σε ένα σύστημα δεν σημαίνει καθόλου πως έχουμε πλήρη συνείδηση του πως αυτό λειτουργεί. Πολύ περισσότερο από ανίδεα θύματα πατριαρχίας, οι γυναίκες που επιλέγουν την χειρουργική οδό επιλέγουν τη λύση που θεωρούν βιώσιμη και επείγουσα, γιατί νιώθουν ότι ο μόνος τρόπος να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους είναι να αλλάξουν την εξωτερική τους εμφάνιση για να ταιριάζουν στα καλούπια των πατριαρχικών επιταγών, έξω από τα οποία δεν έχουν καμία αξία, όπως ακριβώς έχουμε μάθει. Και μιας και οι γυναίκες δεν έχουν άλλο ανάγκη από αυτόκλητους σωτήρες που να τους υποδεικνύουν τι αισθάνονται, μια επίθεση εναντίον τους θα έμοιαζε τρομερά άδικη.

Αυτό, όμως, που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναρωτηθούμε συλλογικά τι εννοούμε όταν μιλάμε για την έννοια του δικαιώματος.

Ο τρόπος που νοηματοδοτούμε το δικαίωμα ως πρόσβαση αλλά καρτ σε βασικές έννοιες ανθρώπινης αξίας και όχι ως ισοκατανομή υποχρεώσεων μεταξύ των φύλων είναι βαθιά προβληματικός. Οι συνθήκες έχουν αλλάξει, αλλά αν ο μόνος τρόπος να λάβει αξία το δικαίωμα στη γυναικεία ύπαρξη είναι για ακόμα μια φορά με εισιτήριο την εξωτερική της εμφάνιση και την κοινωνική αποδοχή μέσω της υπόνοιας σεξουαλικής διαθεσιμότητας καλά κρυμμένης πίσω από την αισθητική ευχαρίστηση τρίτων, τότε πρέπει να αναπτύξουμε συνείδηση ότι η αλλαγή που είχαμε συλλογικά υπόψιν έχει πάρει λάθος τροπή. Γιατί η δυνατότητα που γίνεται επιταγή, δεν μπορεί να είναι παρά δέσμευση.

Η ιστορία κινείται, αλλά κινείται αργά. Κοιτώντας πίσω, αξιολογούμε το κοινωνικό στάδιο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Η αρένα των δικαιωμάτων έχει ανοίξει και οι γυναίκες έχουν πρόσβαση σε αυτή όπως ποτέ άλλοτε. Αλλά αν η πρόσβαση αυτή προϋποθέτει σε οποιοδήποτε στάδιο εισιτήριο, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για συνθήκες ισότητας. Η καθολίκευση ενός δικαιώματος δεν συμβιβάζεται με όρους. Η ομορφιά, έτσι, ως δικαίωμα υπό χειρουργική αίρεση ενέχει στον πυρήνα της την ασυνείδητη παραδοχή της ανισότητας.Βρισκόμαστε ακόμα σε ένα ιστορικό στάδιο στο οποίο η πρώτη αιτία θανάτου γυναικών στον κόσμο είναι η ενδοοικογενειακή βία ,συγκλονιστικά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων πιστεύουν ότι βιαστής παραφυλάει άγνωστος σε σκοτεινά σοκάκια, ότι προκαλούμε τον βιασμό και την κακοποίηση μόνο με την ύπαρξή μας και ότι η γυναίκα έχει μόνο σεξουαλική αξία.

Η πατριαρχική κοινοτοπία είναι τόσο ριζωμένη που η αλλαγή μοιάζει με διαδικασία σχεδόν αντιενστικτώδης. Σε μια ακόμα ιστορική μάχη μεταξύ αλλαγής και κοινοτοπίας, η έννοια της αλλαγής για ακόμα μια φορά θα νικήσει μόνο εφόσον θέσουμε υπό προσωπική και συλλογική αμφισβήτηση τον τρόπο που νοηματοδοτούμε την γυναικεία αξία.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News