Όσοι πάσχουν από κατάθλιψη στην υποσαχάρια Αφρική έχουν πολύ λίγες επιλογές για την αντιμετώπισή της λόγω της έλλειψης επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
Ο Chibanda, διευθυντής της Αφρικανικής Πρωτοβουλίας Ψυχικής Υγείας και αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ζιμπάμπουε και στο London School of Hygiene and Tropical Medicine, είναι ένας από τους μόλις δώδεκα ψυχίατρους που ασκούν στη Ζιμπάμπουε το επάγγελμα του ψυχιάτρου – ένας στους 12 σε μια χώρα με πάνω από 16 εκατομμυρία κατοίκους. Τέτοια στατιστικά στοιχεία είναι τυπικά στην υποσαχάρια Αφρική, όπου η αναλογία ψυχιάτρων και ψυχολόγων προς πολίτες είναι 1 ψυχίατρος ανά 1,5 εκατομμύριο κατοίκους.
Ο Chibanda ήταν ο μόνος ψυχίατρος στη χώρα που εργαζόταν στο χώρο της δημόσιας υγείας. Όταν θέλησε να ασχοληθεί με το ζήτημα της ψυχικής υγείας, οι επόπτες του του είπαν ότι δεν υπήρχαν χρήματα και πόροι. Όλοι οι γιατροί ήταν πολύ απασχολημένοι με θέματα που σχετίζονται με τον ιό HIV και τη φροντίδα υγείας των μητέρων και των παιδιών και όλα τα δωμάτια στην τοπική κλινική ήταν γεμάτα. Μπορούσαν, ωστόσο, να του δώσουν αρχικά 14 γιαγιάδες και πρόσβαση σε εξωτερικό χώρο. Και ο ίδιος αποφάσισε να δουλέψει με ό,τι του δόθηκε.
Το πρότζεκτ που άρχισε ονομάστηκε «παγκάκια φιλίας». Από το 2006, ο Chibanda και η ομάδα του εκπαίδευσαν πάνω από 400 γιαγιάδες να κάνουν κάτι πολύ πρωτοπόρο και αντισυμβατικό : Να κάθονται στα παγκάκια, να ακούνε και να μιλάνε με κόσμο που αντιμετωπίζει προβλήματα. Μόνο το 2017, «τα παγκάκια φιλίας» και οι γιαγιάδες με τις συμβουλές τους βοήθησαν πάνω από 30.000 άτομα. Η μέθοδος έχει ελεγχθεί εμπειρικά και έχει επεκταθεί σε χώρες πέραν της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Το πρότζεκτ, για παράδειγμα, έχει μεταφερθεί στη Νέα Υόρκη -όπου τα παγκάκια έχουν ένα έντονο πορτοκαλί χρώμα – δοκιμαστικά ήδη από το 2016, προσελκύοντας περίπου 30.000 επισκέπτες κατά το πρώτο έτος. Η πόλη έχει μέχρι στιγμής τρία μόνιμα παγκάκια στο Μπρονξ, στο Μπρούκλιν και στο Χάρλεμ.
Οι γιαγιάδες ήταν προφανώς ανειδίκευτες, εθελόντριες και χωρίς εμπειρία στην παροχή συμβουλών ψυχικής υγείας. Έτσι, ο Chimbanda προσπάθησε αρχικά να τις εκπαιδεύσει, ακολουθώντας την ιατρική ορολογία που αναπτύχθηκε στη Δύση, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «κατάθλιψη» και «αυτοκτονικός ιδεασμός». Αλλά οι γιαγιάδες του είπαν ότι αυτό δεν θα λειτουργούσε. Προκειμένου να προσεγγίσουν ανθρώπους, επέμειναν, έπρεπε να επικοινωνήσουν μέσω πολιτισμικά ριζωμένων εννοιών με τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να ταυτιστούν.
Χρειάστηκε, με άλλα λόγια, να μιλήσουν τη γλώσσα των ανθρώπων τους. Έτσι, εκτός από την επίσημη εκπαίδευση που έλαβαν, συνεργάστηκαν για να ενσωματώσουν έννοιες της γλώσσας και της κοινότητάς τους στα συναισθήματα και τις καταστάσεις που ζούσαν και βίωναν οι κάτοικοι.
Έχοντας προέλθει και μεγαλώσει στις ίδιες κοινότητες με τους ασθενείς, οι γιαγιάδες είχαν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις και παρόμοια κοινωνικά τραύματα κι έτσι μπορούσαν να μιλήσουν την ίδια γλώσσα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Chinhoyi, 72 ετών που ακούει και μιλάει με νεότερους ανθρώπους σε παγκάκια τα τελευταία 10 χρόνια. Οι περισσότεροι άνθρωποι που την συμβουλεύονται είναι άτομα θετικά στον ιό HIV, τοξικομανείς, άτομα που πάσχουν από τη φτώχεια και την πείνα, δυστυχισμένα παντρεμένα ζευγάρια, μοναχικά ηλικιωμένα άτομα και έγκυες, ανύπαντρες νέες γυναίκες σε απελπισία.
Αφού ακούει την ιστορία, η Chinhoyi καθοδηγεί τον “ασθενή της” έως ότου καταλήξει σε μια λύση από μόνος του. Στη συνέχεια, έως ότου επιλυθεί πλήρως το ζήτημά του, ακολουθεί το άτομο κάθε λίγες μέρες για να βεβαιωθεί ότι τηρεί όσα λέει ότι θα ακολουθήσει.
Κάποτε η Chinhoyi λέει ότι συναντήθηκε με έναν άνδρα του οποίου η σύζυγος το είχε μόλις σκάσει με τον ιδιοκτήτη του σπιτιού τους. Ο σύζυγος ήθελε να πάρει ένα τσεκούρι για να επιτεθεί στο ζευγάρι, αλλά εκείνη τον απέτρεψε. Αντί να καταφύγει στη βία, ο άντρας χώρισε τη γυναίκα του ειρηνικά ύστερα από συζήτηση και συμβουλή με τη γιαγιά Chinhoyi.
Ναι, αλλά έχει αποτελέσματα;
Το 2016, ο Chibanda – σε συνεργασία με συναδέλφους από τη Ζιμπάμπουε και το Ηνωμένο Βασίλειο – δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας δοκιμής ελέγχου της αποτελεσματικότητας του προγράμματος στην Εφημερίδα της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης. Οι ερευνητές είχαν χωρίσει 600 άτομα με συμπτώματα κατάθλιψης σε δύο ομάδες και διαπίστωσαν ότι μετά από έξι μήνες, η ομάδα που είχε δει, είχε μιλήσει και είχε περάσει χρόνο με τις γιαγιάδες είχε σημαντικά χαμηλότερα συμπτώματα κατάθλιψης σε σύγκριση με την ομάδα που υποβλήθηκε σε συμβατική θεραπεία.
Πηγή: BBC
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
