Όταν ασχολούμαι με τη μόδα, πολλές φορές με προβληματίζει το μάταιο της κατάστασης, αναρωτιέμαι «γιατί αυτό είναι απαραίτητο;», ιδίως όταν βρίσκομαι στην άβολη θέση να μιλήσω για ρούχα κάθε φορά που συμβαίνει κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Πανδημία, οικονομική κρίση, πόλεμος: σε αυτές τις περιπτώσεις, ό,τι έχω να πω σχεδόν δεν μετράει. Για ρούχα θα μιλήσουμε όταν τα πράγματα πάνε καλά. Το καταλαβαίνω, το σέβομαι, έχω συμφιλιωθεί πια με τον ρόλο του περιστασιακού φαντομά.
Γιατί στη συλλογική αντίληψη η μόδα πρέπει να είναι ευχάριστη και ελπιδοφόρα. Είναι μια επίκληση στην ομορφιά και στα καλά πράγματα που μπορούμε να γίνουμε. Λίγες φορές ο πόνος, η αγωνία, η μοναξιά ή ο θυμός έχουν βρει τα ρούχα τους και ανθρώπους για να τα φορέσουν. Δεν επιθυμούμε να φοράμε τον πόνο. Ο θυμός, όποτε έγινε επανάσταση, απέκτησε τη στολή του, αλλά κι αυτό ακόμα έγινε μόνο σε συνθήκες πόλωσης. Ήσουν αυτό ή το άλλο. Φορούσες τα ρούχα για να δείξεις τη θέση σου. Τα ρούχα γίνονται ντεμοντέ όταν δεν έχουν ρόλους να υποδυθούν, όταν η κοινωνία μας πια δεν τους υποστηρίζει.
Οι ειδήσεις λένε πως ο Κινέζος Πρόεδρος ζήτησε από τον Πούτιν να ξεκινήσει την εισβολή στην Ουκρανία μετά το τέλος των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων. Είμαι σίγουρη πως κανένας Πρόεδρος ή πρωθυπουργός δεν θα του ζητούσε ποτέ να περιμένει να τελειώσει μια Εβδομάδα Μόδας. Σκέφτομαι, βέβαια, πως θα είχε τρομερή πλάκα αν κάθε Πρόεδρος του ζητούσε να αναβάλει την εισβολή μέχρι να ολοκληρωθεί ένα σημαντικό γεγονός για τον λαό του: Αποκριές, Πάσχα, Καθαρή Δευτέρα, εθνικές αργίες. Στο τέλος η εισβολή δεν θα γινόταν ποτέ γιατί όλα τα υπόλοιπα θα ήταν πιο σημαντικά και ο Πούτιν θα ήθελε να είναι ευγενικός με όλους, να τον αγαπούν όλοι.
Γιατί στη συλλογική αντίληψη η μόδα πρέπει να είναι ευχάριστη και ελπιδοφόρα. Είναι μια επίκληση στην ομορφιά και στα καλά πράγματα που μπορούμε να γίνουμε. Λίγες φορές ο πόνος, η αγωνία, η μοναξιά ή ο θυμός έχουν βρει τα ρούχα τους και ανθρώπους για να τα φορέσουν.
Η εισβολή στην Ουκρανία συνέβη εκεί που πολλοί, ανάμεσά τους κι εγώ, πίστευαν πως δεν θα γίνει· τίποτα δεν πήγε βάσει πρόβλεψης, για καμία πλευρά. Ζούμε μια εποχή που το μέλλον φαίνεται δυσοίωνο και η επανάσταση διαρκής. Δεν έχουμε ζήσει καμία κανονική εβδομάδα τα τελευταία δύο χρόνια. Το καλύτερο που έχουμε καταφέρει είναι αποδράσεις, χρονικές ή μη, σε υπαρκτά και μη μέρη. Μετά επανερχόμαστε εκεί όπου ήμασταν. Κάπου άβολα και τρομακτικά, εκεί όπου δεν έχουμε απαντήσεις, που πρέπει να πάρουμε ευθύνες, να αλλάξουμε, να συνεχίσουμε.
Ο Cristóbal Balenciaga έφτασε στο Παρίσι το 1937 για να ξεφύγει από έναν πόλεμο, τον εμφύλιο της Ισπανίας. Έφτιαξε ρούχα για την αφρόκρεμα, έγινε ο μετρ όλων των μετρ και μια μέρα το 1968 έκλεισε το ατελιέ του γιατί, όπως είπε, σιχάθηκε τη ζωή του να φτιάχνει ρούχα.
Ο Demna Gvasalia είναι πρόσφυγας πολέμου. Έφυγε από τη Γεωργία και σήμερα δουλεύει στο Παρίσι, διευθύνει τον οίκο Balenciaga, όντας το πιο τρελό και απίθανο χαρτί στο σύστημα της ελίτ. Δεν τους ανήκει. Απευθύνεται κάπου αλλού. Και όμως όλοι τον ακούν. Η δουλειά του βασίζεται σε μια βαθιά ειρωνεία που φτάνει μέχρι το κόκαλο. Παίρνει τα πιο καθημερινά πράγματα για να τα υπερκοστολογήσει και να τα κάνει προϊόντα πολυτελείας (μια τσάντα ΙΚΕΑ, παλιακά αθλητικά παπούτσια, crocs) γιατί μπορεί, γιατί το πομπώδες είναι εκτός χρόνου και τόπου, εκτός μόδας. Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Demna αδιαφορεί για το ανθρώπινο σώμα που ντύνει. Τον ενδιαφέρει η ανθρώπινη υπόσταση, τον νοιάζει αυτό που ζούμε, πώς το ζούμε, τι κάνουμε, τι φοβόμαστε, ποιοι είναι οι εφιάλτες μας και ποιες οι εμμονές μας. Η δουλειά του γίνεται πολιτική γιατί η στιγμή που ζούμε είναι αναπόφευκτα τέτοια. Ο Demna επιθυμεί βαθιά να νιώσουμε άβολα. Μόλις συμβεί αυτό, μόλις έχει την προσοχή μας, τότε μπορούμε να συνομιλήσουμε. Τότε μπορούμε να σκεφτούμε.
Το έκανε όταν έβαλε τα μοντέλα του, ντυμένα με τεράστιες τουαλέτες, να περπατήσουν μέσα σε μια αίθουσα που έμοιαζε με εκείνη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Όταν τα έκανε ήρωες ενός δυστοπικού βιντεοπαιχνιδιού για να μας θυμίσει την απόσταση που παίρνουμε από τη ζωή, έφτιαξε τα άβατάρ μας για το βήμα προς το metaverse. Όταν έντυσε την πιο γνωστή γυναικεία σιλουέτα και πιο γνωστό πρόσωπο, την Κιμ Καρντάσιαν, με μια ολόμαυρη στολή και την έστειλε στο πιο μεγάλο γεγονός μόδας της χρονιάς, έκανε ένα σχόλιο πάνω στην ανωνυμία. Συνέχισε όταν έφτιαξε ένα επεισόδιο των Simpsons και έκανε τους ήρωες μοντέλα της πασαρέλας του, με καλεσμένους ψευδοστάρ σε ένα κόκκινο χαλί όπου αντικατοπτριζόταν το celebrity status. Μίλησε για μια επανάσταση και την έντυσε στα μαύρα, όταν λάνσαραν μαζί με τον Kanye West ‒τώρα πια Ye‒ τη σειρά τους για το Gap.
Ο λόγος που ο Demna είναι πάνω και πριν απ’ όλους στη βιομηχανία της μόδας είναι γιατί δεν στηρίζεται στη θελκτική εικονογραφία της. Ο Balenciaga σήμερα φτιάχνει πολιτιστικά γεγονότα. Στη μεσοβέζικη και βαθιά άβολη στιγμή της Εβδομάδας Μόδας, όπου όλοι επιχειρούσαμε να κάνουμε τη δουλειά μας, λέγοντας «συγγνώμη που το κάνουμε αυτό τώρα» ή προσπαθώντας να κάνουμε σιωπηλές πασαρέλες ή να μιλήσουμε για το μόνο που μπορεί να χρειαζόμαστε ώστε να επαναφέρουμε την ελπίδα και την ομορφιά, ο Demna έκανε κάτι άλλο. Έφτιαξε τη σκηνογραφία της ψυχής μας.
Έσβησε όλα τα ποστ από το Ιnstagram account του Balenciaga και άφησε μόνο τη σημαία της Ουκρανίας πριν ξεκινήσει το show. Αφαίρεσε ακόμα και το λινκ του οίκου για να το αντικαταστήσει με ένα που παρέπεμπε σε τρόπους βοήθειας των προσφύγων.
Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, το show του θα αναφερόταν στην περιβαλλοντική καταστροφή. Μετά, έβαλε στην πασαρέλα μια γυάλα, μέσα στην οποία τα μοντέλα, σχεδόν ημίγυμνα, προσπαθούσαν να περπατήσουν σε συνθήκες χιονοθύελλας, κρατώντας μόνο τα απαραίτητα και τσάντες που έμοιαζαν με σκουπιδιών και είχαν τα υπάρχοντά τους. Προσπαθούσαν να περπατήσουν ενάντια στον άνεμο, τη μοναξιά, τον φόβο, το άγνωστο. Το περπάτημα ήταν αναπόφευκτα αβέβαιο, αλλά αποφασιστικό. Περπατάς γιατί δεν ξέρεις τι άλλο να κάνεις. Η ελπίδα είναι το τελευταίο κομμάτι ανθρωπιάς, η παραίτηση είναι θάνατος.
Ο Balenciaga δεν κάνει ωραίες εικόνες, δεν περιγράφει τη ζωή που θα θέλαμε να ζήσουμε, δεν μας δείχνει πού θα θέλαμε να ανήκουμε. Μας δείχνει, μέσα από τα μάτια του πρόσφυγα από το Ανατολικό Μπλοκ, αυτό που είμαστε. Νιώθετε άβολα; Είναι άσχημο; Ωραία, τώρα μπορούμε να συζητήσουμε.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News