Πάντα θεωρούσα ότι η γλώσσα βρίσκει τρόπους να καλύψει τα κενά της έκφρασης. Όσο η κοινωνία αλλάζει, αλλάζει μαζί της και η γλώσσα και καταφέρνει να μας δώσει το μέσο να εκφράσουμε τις νέες ανάγκες, τις αλλαγμένες συνθήκες. Κλασσικά παραδείγματα αυτής της προσαρμοστικότητας είναι οι νέες λέξεις που αναφύονται συνεχώς, ειδικά στη γλώσσα των νέων.
Γι’ αυτό μου έχει κάνει εντύπωση που δεν έχει βρεθεί κάποια άλλη λέξη, καινούρια, με λιγότερες σεξιστικές υποδηλώσεις, για να εκφράσει το άτομο που φροντίζει ένα σπίτι. Μερικές δεκαετίες πριν, το άτομο αυτό ήταν πάντα η γυναίκα, εξ ου και το θηλυκό γένος της λέξης «νοικοκυρά». Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι εκείνη την εποχή τα οικοκυρικά αντιμετωπίζονταν ως εργασία, την οποία φυσικά έφερνε εις πέρας η γυναίκα.
Τα πράγματα, βεβαίως, έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, όμως αυτή η τόσο παλαιική λέξη έχει επιβιώσει κανονικότατα. Οποιουδήποτε είδους κείμενο και να διαβάσει κανείς, όταν πρέπει να γίνει αναφορά σε αυτόν που κάνει κάποια δουλειά στο σπίτι, δε καταβάλλεται καμία προσπάθεια να ειπωθεί κάπως αλλιώς.
Ψάχνεις στο internet τι λουλούδι να βάλεις στο μπαλκόνι σου; Πέφτεις πάνω σε μια πρόταση του τύπου «Η λεβάντα είναι πολύ αγαπητή στις νοικοκυρές, γιατί τα άνθη της διώχνουν το σκόρο».
Ζητάς συμβουλή πώς θα διώξεις τα έντομα; «Νοικοκυρές, κρεμάστε φύλλα δάφνης στα παράθυρα».
Θέλεις να βρεις τρόπο να φεύγουν τα λίπη ευκολότερα από τα τάπερ; Όλο και κάποια διαφήμιση σαπουνιού πιάτων θα εμφανιστεί που θα είναι «ιδανικό για τη νοικοκυρά».
Για μένα, αυτή η λέξη είναι ένας από τους πιο ύπουλους τρόπους να δηλωθεί ότι η ευθύνη των δουλειών του σπιτιού ανήκει στη γυναίκα. Αυτή και το ρήμα «βοηθάω». Συχνή συζήτηση μεταξύ γυναικών είναι αν ο άντρας τους τις «βοηθάει» στο νοικοκυριό. Διότι κάθε νοικοκυρά είναι υπεύθυνη για τις δουλειές και ο σωστός, συμπονετικός άντρας θα της πάρει οικειοθελώς λίγο από αυτό το βάρος.
Φυσικά, αν αντιστρέψουμε τους όρους, μια πρόταση τύπου «Η γυναίκα βοηθάει τον άντρα της στις δουλειές του σπιτιού» μοιάζει τουλάχιστον αστεία…
Βέβαια, και να μη θες να χρησιμοποιήσεις αυτή τη λέξη, επιλογές η ελληνική γλώσσα δεν σου δίνει. Η λέξη «νοικοκύρης» σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι εντυπωσιακό πώς τα δύο γένη της ίδιας λέξης δείχνουν τόσο εμφατικά το πόσο αυστηρή είναι η κοινωνία απέναντι στις γυναίκες. Η νοικοκυρά πρέπει να κάνει τα πάντα. Ο νοικοκύρης επαινείται επειδή είναι τακτικός και καθαρός, για τον εαυτό του εννοείται.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν είναι ότι η γλώσσα έχασε την ικανότητά της να εκφράζει τις νέες κοινωνικές ανάγκες. Απλά, προφανώς, δεν υπάρχει κάποια επιτακτική ανάγκη να υπάρξει κάποια ουδέτερη λέξη για τις δουλειές του σπιτιού, η οποία δεν θα διαιωνίζει τα σεξιστικά πρότυπα που μοιάζουν τόσο συνηθισμένα.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Μου άρεσε πάρα πολύ το άρθρο! Εξαιρετική παρατήρηση! Λοιπόν, η ομάδα του α-μπα έχει αποδείξει πολλές φορές στο παρελθόν τη φαντασία και την ευρηματικότητά της. Μήπως να γίνουμε εμείς λεξιπλάστες και να δημιουργήσουμε εμείς τη λέξη που πρέπει να αντικαταστήσει τη λέξη “νοικοκυρά”; Εμπρός συν-αμπίτες και συν-αμπίτισες!!
Φροντιστής /στρια σπιτιού?
Και στα νορβηγικά υπήρχε η αντίστοιχη λέξη που δήλωνε την γυναίκα που δεν δούλευε εκτός σπιτιού, γένους θηλυκού και για την ακρίβεια ήταν μία σύνθετη λέξη από τις λέξεις σπίτι + μητέρα (husmor). Τώρα πια δεν χρησιμοποιείται ποτέ, λένε ότι είναι μια πολύ παλιομοδίτικη λέξη που πλέον δεν είναι σωστή γιατί δεν είναι μόνο οι γυναίκες που δουλεύουν στο σπίτι. Έχουν φτιάξει μία καινούργια επίσης συνθέτη λέξη : σπίτι + το απαρέμφατο του είμαι (hjemmeværende), δηλαδή αυτός που είναι στο σπίτι και χρησιμοποιείται εξίσου για άντρες και γυναίκες.
Σπιτινός/νή
Πολύ ενδιαφέρον θέμα. Μου θύμισε τη μαμά μου, όταν ήμουν μικρή εκεί κάπου στα 80s. Η δασκάλα μας είχε δώσει κάτι φόρμες να συμπληρώσουμε κάποια στατιστικά στο σπίτι. Είχε πει, όσων οι μαμάδες δεν δουλεύουν (σχεδόν όλες τότε) να γράψουν «νοικοκυρά». Η μαμά μου θύμωσε και μου είπε να γράψω επάγγελμα «οικιακά». Στη δασκάλα δεν άρεσε όταν το είδε, το σχολίασε αρνητικά στην τάξη και είπε τονίζοντας μια μια τις συλλαβές: «ΝΟΙ-ΚΟ-ΚΥ-ΡΑ». Τη θυμάμαι και συγχιζομαι ακόμα, απαίσια γυναίκα.
Μα τι χαζομαρα ηταν αυτή που είπε η δασκαλα;; Όταν κάποιος δεν κάνει κάποιο επάγγελμα αλλά ασχολείται με το σπίτι, οικιακά είναι ο σωστός όρος για να το αποδώσεις. Ακόμα και αιτήσεις σε υπηρεσίες π.χ. να δεις, οικιακά θα σου γράφουν. Τα είχε τα θεματακια της και τα κομπλεξάκια της η δασκάλα μου φαίνεται!
Τα είχε τα θεματάκια της αναμφίβολα. Τώρα θα είναι καμιά 80αριά χρονών, αν ζει
Είναι λάθος το σωστό είναι αυτό που είπε η μαμά σου οικιακά. Θα το δεις σε καταλόγους που παρουσιάζεται η επαγγελματική ιδιότητα
Χα, δηλαδή εγώ με τον μικρό μου που το έχουμε ύψιστο κομπλιμέντο και καμάρι το νοικοκύρης (όταν τακτοποιεί τα παιχνίδια του/διπλώνει τα ρούχα του/μου δίνει ρούχα για άπλωμα/πατάει κουμπιά για να βάλει πλυντήριο/ποτίζει λουλούδια/αδειάζει πλυντήριο πιάτων/φτιάχνει μπισκότα) αυτό που κάνουμε κατά βάση είναι paradigm shift?!
Πόσο πιο γαματοι να νιώσουμε πια
-Μη με πάτε στην πρόνοια, δεν τον βάζω με το ζορι-
Πιο πιθανό είναι να σου την πέσουμε εδώ από το Αμπά για να καπαρώσουμε τον πολλά υποσχόμενο μικρό σου. Μακάρι να υπάρχουν και άλλες οικογένειες που αναθρέφουν τα παιδιά τους έτσι.
Από Βικιλεξικό: Νοικοκύρης: – ο έχων την διαχείριση της οικονομικής μονάδας του οίκου, δηλαδή του σπιτιού. – αυτός που φροντίζει για τις εργασίες και την καθημερινή επιμέλεια του οίκου , βλ. π.χ. η νοικοκυρά – (ιστορία), (ναυτικός όρος): ο προύχοντας νησιώτης και ειδικότερα ναυτικής νήσου βλέπουμε δηλαδή ότι εκ προοιμίου η νοικοκυρά εργάζεται εντός του σπιτιού ενώ ο νοικοκύρης-άντρας έχει την ευθύνη της οικονομικής διαχείρισης και προφανώς είναι και η πηγή εισοδήματος από εξωτερική εργασία. Αυτή η λέξη δεν θα έπρεπε να υπάρχει πια. Ας πούμε ότι μια γυναίκα έχει εξαιρετικές ικανότητες στις οικιακές εργασίες, είτε εργάζεται και αλλού για… Διαβάστε περισσότερα »
Μειώνεται ο φόρος στα τρόφιμα; “Πιο ελαφρύ το καλάθι της νοικοκυράς” η λεζάντα στις ειδήσεις.
Μια απο όλες τις φορές που πέτυχα τέτοια λεζάντα σε εκπομπή, άρχισα να ψάχνω τους λογαριασμούς της στα social, για να στείλω μήνυμα να κράξω, αλλά δυστυχώς βαρέθηκα και τα παράτησα…
Είναι πολύ ενδιαφέρον το post αυτό. Συμφωνώ εν μέρη ότι η διαφήμιση και τα μέσα απευθύνονται ακόμα στις “νοικοκυρές” και πολύ κακώς για τους γνωστούς λόγους. Αυτό όμως παρατηρώ ότι έχει αρχίζει να αλλάζει και τα πιο μονδέρνα μέσα ενημέρωσης δε χρησιμοποιούν πλέον τον όρο “νοικοκυρά” που θεωρείται πιο παλιακός ενδεχομένως και δεν μπορεί να “μιλήσει” σε γυναίκες 20-40. Από τη μία αυτό είναι καλό, από την άλλη τα μέσα απευθύνονται σε “κορίτσια”, “ομορφιές” και λοιπά γένους θηλυκού χαριτωμένα. Ο τρόπος αλλάζει, έρχεται συνήθως πλέον σε hipster περιτύλιγμα, αλλά το μήνυμα της πατριαρχίας καλά κρατεί. Και αυτό κατά τη γνώμη… Διαβάστε περισσότερα »
Εκφράζεται όντως ένα διαφορετικό στοιχείο του σεξισμού, πιο ύπουλο, όπως είναι η ομορφιά. Από την άλλη, για μένα είναι πρόοδος ότι στις νέες γυναίκες δεν είναι αυτονόητο ότι αυτές θα είναι οι νοικοκυρές. Είναι σίγουρα μια έκφανση του σεξισμού λιγότερη…
Φίλη, δε θα έλεγα ότι η διαφήμιση και τα media έχουν αλλάξει κάτι πάνω στη χρήση του όρου “νοικοκυρά”, νομίζω όμως ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι αλλάζουν, οι νέες γενιές δηλαδή, και αυτό φυσικά είναι ελπιδοφόρο. Δηλαδή, δεν ξέρω σχεδόν καμία γυναίκα στη σειρά της μαμάς μου (55 χρονών) που να μη θεωρεί τον εαυτό της νοικοκυρά, από το δικό μου κύκλο όμως (32 χρονών) βλέπω άλλα ποσοστά νοικοκυράς/νοικοκύρη/ισότητας. Ταυτόχρονα, το άλλο ελπιδοφόρο σχετικά με τις διαφημίσεις είναι ότι οι νεότερες γενιές δε νομίζω ότι βλέπουν και τόσο διαφημίσεις τελικά, σωστά; Δε νομίζω δηλαδή πολλοί από εμάς που έχουμε ανοίξει… Διαβάστε περισσότερα »
Οι νεότερες γενιές δε βλέπουν τηλεόραση τόσο πολύ. Εχουν στραφεί σε άλλα μέσα για ενημέρωση, διασκέδαση κλπ. Στο youtube και στο instagram που ακολουθούν οι μικρότερες ηλικίες, παίζει πολύ διαφήμιση και καμιά φορά έμμεση-γκρι διαφήμιση (δείτε και το άρθρο για τους ινφλουενσερς που ανέβηκε πρόσφατα). Σε αυτά τα μέσα λοιπόν παρατηρώ ότι δεν παίζει η λέξη “νοικοκυρά”, γιατί το κοινό 15-25 ετών θα τους γιουχάρει. Εκεί όμως έρχονται άλλα υπόγεια μηνύματα. Πέρα από τα πρότυπα ομορφιάς και θυληκότητας όπως λέει πιο πάνω και η κα Τσότσου, οι σελέμπριτις και οι σχετικές ινφλούενσερες πουσάρουν στο γυναικείο κοινό σκούπες, κρέμες και απορρυπαντικά.… Διαβάστε περισσότερα »
“Γι’ αυτό μου έχει κάνει εντύπωση που δεν έχει βρεθεί κάποια άλλη λέξη, καινούρια, με λιγότερες σεξιστικές υποδηλώσεις, για να εκφράσει το άτομο που φροντίζει ένα σπίτι.” Η υποδήλωση δεν είναι ούτε εγγενής σε μία λέξη, ούτε διαχρονικά σταθερή. Οπότε δεν καταλαβαίνω α. γιατί να βρεθεί άλλη λέξη, β. ποιος εγγυάται ότι η άλλη λέξη δεν θα τραβήξει την κάτω βόλτα προς τις σεξιστικές υποδηλώσεις, και γ. γιατί προκαλεί εντύπωση που δεν έχει βρεθεί άλλη λέξη, δεδομένου του α. και β. Από γλωσσολογικής άποψης, εμένα μου προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση η πρώτη φράση του κειμένου. Την βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και θα… Διαβάστε περισσότερα »
Ξεκίνησα με τη φράση ότι η γλώσσα καλύπτει τα κενά της έκφρασης και τελείωσα με το ότι τελικά δεν υπάρχει κενό, γιατί αλλιώς θα είχε βρεθεί άλλη λέξη, και με τον τρόπο αυτό ήθελα ακριβώς να δείξω τη νοοτροπία της κοινωνίας περί νοικοκυράς που καλά κρατεί. Η γλώσσα είναι το μέσο έκφρασης της νόησης αλλά μπορεί και να τη διαμορφώσει κιόλας. Γι ´ αυτό, ακολουθείται συχνά πολιτική ορθότητα, ώστε να απορριφθούν από το λεξιλόγιό μας κάποιες λέξεις με αρνητική συνυποδήλωση (πχ σακάτης). Η υποδήλωση μιας λέξης αλλάζει φυσικά, όπως διαμορφώνοται οι κοινωνικές συνθήκες. Αλλά κατά τη γνώμη μου είναι ευκολότερο… Διαβάστε περισσότερα »
Ευχαριστώ για την απάντηση! Το ότι κατέληξες ότι στην προκειμένη δεν υπάρχει κενό (γιατί αλλιώς θα είχε βρεθεί άλλη λέξη όπως λες) δεν επεξηγεί κάπως την προηγούμενη άποψη ότι η γλώσσα καλύπτει κενά έκφρασης. Ο συλλογισμός σου με λίγα λόγια: Α. Η έκφραση καλύπτει τα κενά γλώσσας Β. Στην προκειμένη περίπτωση δεν άλλαξε τίποτα ώστε να καλυφθεί το κενό. Άρα Γ. Δεν υπάρχει κενό. Το Γ. δεν προκύπτει ως λογικό συμπέρασμα, ούτε αιτιολογεί το Α. Και μένα η ερώτησή μου ήταν για το Α 🙂
Βασικά ο συλλογισμός ήταν ο εξής: Α. Η γλώσσα βρίσκει τρόπους να εκφράζει τις διάφορες έννοιες και όταν υπάρχει κενό έκφρασης για μια νέα έννοια, είτε φτιάχνει νέες λέξεις είτε διευρύνει τη σημασία ήδη υπαρχουσών (ή μπορεί ακόμα να χρησιμοποιήσει ξένη λέξη, πχ stalker). Β. Στην προκειμένη, μια λέξη που εκφράζει αυτόν που φροντίζει το σπιτι, είτε άντρας είτε γυναίκα, δεν υπάρχει. Γ. Συνεπώς, η έννοια αυτή, δηλαδή η ανάγκη για μια λιγότερο σεξιστική λέξη, δεν υπάρχει. Το γιατί δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη είναι φυσικά θέμα ερμηνείας. Μπορεί να χρησιμοποιείται ακόμα αυτή η λέξη, επειδή είναι απλή και εύληπτη… Διαβάστε περισσότερα »
Ο νοικοκύρης είναι ο κύριος του σπιτιού κι η νοικοκυρά η κυρία του σπιτιού.Είναι οι άνθρωποι δηλαδή,που έχουν την εξουσία,αλλά και την ευθύνη,τη φροντίδα για τη διαχείριση όσων αφορούν ένα σπιτικό.Ταυτόχρονα,αν το κάνουν και καλά,είναι και τίτλος τιμής.Στα μέρη μου,δεν ξέρω αν λέγεται κι αλλού,υπάρχει και η έκφραση έγινε απονοικοκυρά/απονοικοκύρης.Σημαίνει,ότι κάποιος έχει χάσει τον έλεγχο του σπιτιού του (ως προέκταση και της ζωής του) και του κάνει άλλος κουμάντα.Ή ότι δεν έχει χρήματα,ώστε να διαχειριστεί,όπως ο ίδιος νομίζει καλύτερα τις ανάγκες του.Αν του τα παρέχει άλλος,πρέπει να δίνει και λογαριασμό.Η διάκριση που υπάρχει κι είναι πολύ συνηθισμένη,αφορά τις διαφορετικές δουλειές,που… Διαβάστε περισσότερα »
Η γλώσσα διαμορφώνεται από την κοινωνία, αλλά έχει τη δύναμη να τη διαμορφώνει κιόλας, διότι πλαισιώνει τη νόηση. Μνημόνια δεν αλλάζει πάντως 😉
Είναι πιο πρακτικό και γρήγορο να πεις “νοικοκυρά” από “το άτομο που ασχολείται με τα οικιακά” . Στις ταυτότητες, δεν αναγράφεται νοικοκυρά αλλά οικιακά (ως επάγγελμα). Απλά παλιά τουλάχιστον, δεν υπήρχαν άντρες που να μην δουλεύουν εκτός σπιτιού (εκτός ίσως από περιόδους ανεργίας) ενώ αντίθετα, από τις σημερινές 70-80αρες οι περισσότερες μένανε εντός. Σε μερικές δεκαετίες η έκφραση δεν θα υφίσταται, γιατί σχεδόν θα χει εκλείψει αυτό το μοντέλο οικογένειας.
Εγώ πάλι δε βλέπω κακό στην στην λέξη αυτή καθεαυτή, το θέμα νοικοκυρ- δηλαδή, όσο στην επιλογή του θηλυκού γένους σε ότι αφορά τις δουλειές του σπιτιού. Εκεί και μόνο είναι ο σεξισμός. Στην λέξη νοικοκυριό ας πούμε, που αναφέρεται στο σύνολο των ευθυνών ενός σπιτιού/οικογένειας, δεν υπάρχει κάτι που να υποδηλώνει την γυναικεία ευθύνη – είναι εντελώς ουδέτερος όρος. Επίσης η γλώσσα διαθέτει και την αρσενική εκδοχή: τη λέξη νοικοκύρης (δεν είναι όπως άλλες ιδιότητες που δεν έχουν αρσενικό ή θηλυκό). Το πρόβλημα είναι καθαρά στην αποκλειστική χρήση του θηλυκού γένους όταν πρόκειται για τις δουλειές του σπιτιού και… Διαβάστε περισσότερα »
Μα αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα, στη χρήση. Ότι το θηλυκό γένος της λέξης επιλέγεται ως πρωτοτυπικό και ενσωματώνει όλες τις σημασίες για τα διάφορα καθήκοντα, ενώ το νοικοκύρης έχει πολύ πιο στενή σημασία.
Εφόσον το πρόβλημα είναι στη χρήση και όχι στη λέξη τότε ακόμα και αν βρούμε “νέα” λέξη, αργά η γρήγορα θα έχει την ίδια προβληματική χρήση. Δεν είναι σαν το “λαθρομετανάστης” που η λέξη απο μόνη της χαρακτήριζε αρνητικά τους ανθρώπους αυτούς και έπρεπε να αλλάξει σε κάτι ετυμολογικά ουδέτερο. Αλλαγές θα πρέπει να είναι το στυλ “Το καλάθι του νοικοκυριού” ας πούμε και όχι “της νοικοκυράς”. Γενικά ένα μίξ της έννοιας που έχει για τους άνδρες και για τις γυναίκες, που είναι και η πρωταρχική επίσημη σημασία της λέξης. Για τις δουλειές του σπιτιού συγκεκριμένα υπάρχει η λέξη οικιακά.… Διαβάστε περισσότερα »
Κι εμένα μου ακούγεται άσχημα η λέξη νοικοκυρά. Οταν παντρεύτηκα δεν δούλευα. Όταν με ρωτούσαν τι δουλειά κάνω έλεγα ότι είμαι προσωρινά άνεργη, δεν ήθελα με τίποτε να πω οικιακά ή νοικοκυρά, δεν το είχα κιόλας.
Κάποτε ένας συνάδελφος μου από την Shqipëria την τόνιζε λάθος την λέξη, έλεγε νοικοκύρα, μάλλον από το νοικοκύρης. Από τότε την χρησιμοποιώ την λέξη περιπαικτικά “είμαι εγώ μια νοικοκύρα! ” Νομίζω αυτό το κυρά στην κατάληξη είναι το άσχημο. Στην τελική να καταργηθεί τελείως, δεν χρειάζεται να αντικατασταθεί από άλλη λέξη. Δεν έχει σήμερα καμία θέση στο λεξιλόγιο μας, δεν σημαίνει τίποτε πια. Αυτά.