Αγαπητή «Α, μπα»: Πως ακριβώς περίμεναν ότι θα είναι η ζωή τους μετά από μια γέννα;

Διαβάζω καιρό τώρα ιστορίες από νέες μητέρες και τείνω να προβληματίζομαι για το μήνυμα που εν τέλει περνάνε. Διευκρινίζω εξαρχής ότι δεν αναφέρομαι σε ιστορίες υπογονιμότητας ή προβλημάτων υγείας, παρα μόνο στις περιγραφές της καθημερινότητας τον πρώτο καιρό. Αρχικά ήμουν -όπως και οι περισσότεροι αναγνώστες- ενθουσιασμένη που διάβαζα όλες τις δυσκολίες που φανταζόμουν (τονίζω το “φανταζόμουν”) ότι έπονται με τον ερχομό ενός παιδιού αλλά δεν ακούγονταν από κανέναν. Στην πορεία όμως, όλο και συχνότερα μετά από ένα κείμενο κατέληγα να αναρρωτιέμαι το ίδιο πράγμα: “Πώς ακριβώς περίμεναν ότι θα είναι η ζωή τον πρώτο καιρό;”. Είθισται οι γράφουσες να μην είναι άπειρα 20άχρονα κορίτσια, αντιθέτως συνήθως είναι ώριμες γυναίκες με συγκροτημένη σκέψη και εμπειρίες στη ζωή. Μου φαίνεται λοιπόν αδιανότητη η δήλωση “Δε μου τα έλεγε κανείς”. Δεν είναι προφανές/αναμενόμενο ότι με ένα βρέφος στο σπίτι δε θα μπορείς να κουνηθείς; Oτι ο ύπνος θα είναι ελάχιστος; Ότι θα ανησυχείς συνεχώς; Ότι ο θηλασμός είναι επίπονος; Ότι η δουλειά θα πάει πίσω; Πώς μπορεί να γίνεται ένα παιδί χωρίς πριν να έχεις εικονοποιήσει στο μυαλό σου τη ζωή ΜΕ αυτό ρεαλιστικά; Διαβάζω ιστορίες από μητέρες που υποφέρουν και κλείνουν με τη δήλωση “είμαι έγκυος στο 2ο”. Χωρίς να θέλω να γενικεύω φοβούμαι πως στην ερώτηση “γιατί έκανες παιδί;” η απάντηση συχνά θα είναι “γιατί είμαι 35”. “Γιατί έκανες 2ο;” – “Γιατί είμαι 38”. “Γιατί ζορίζεσαι;” – “Γιατί δεν ήξερα!” Πόσο συνειδητή απόφαση ήταν τελικά; Μήπως προκειμένου να έχουν την αποδοχή της κοινωνίας όντας μητέρες δε μπήκαν στη διαδικασία να σκεφτούν προηγουμένως κατά πόσο τους ταιριάζει ο νέος τρόπος ζωής αλλά το έκαναν άκριτα – στον αυτόματο; Μήπως από την αγιοποίηση της μανούλας όλο αγάπη, περνάμε στην αγιοποίηση της μανούλας που υποφέρει επειδή δεν ήξερε;

Καταλαβαίνω ότι δεν καταλαβαίνεις, και δεν καταλαβαίνεις ακριβώς επειδή έχεις συνηθίσει τόσο πολύ να ζεις μέσα σε μία χύτρα ταχύτητας, που καταλήγεις και πάλι να κατηγορείς τα θύματα.

Ναι, προφανώς πολλοί – άντρες και γυναίκες – κάνουν παιδί για την αποδοχή της κοινωνίας. Ή, εξαιτίας της πίεσης της κοινωνίας. Προφανώς πολλές γυναίκες κάνουν παιδιά επειδή νιώθουν ότι χάνεται ο χρόνος, και το αποφασίζουν πριν καταλάβουν αν πραγματικά το θέλουν, ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η αδιανόητη, αφόρητη πίεση. Όταν από ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων θεωρείσαι μισή γυναίκα αν δεν κάνεις παιδιά (εφόσον «ολοκλήρωνεσαι» μέσω αυτών, τι είσαι πριν τα κάνεις;) τότε δεν μιλάμε για επιλογές. Δεν έχεις επιλογή να κάνεις ή όχι παιδί, οριακά έχεις επιλογή για το πότε θα το κάνεις, και με ποιον – και αυτό όχι πάντα. Δεν είναι λίγοι οι γονείς που λένε «κάνε παιδιά και μετά χώρισε». Δεν μπορεί να μην το έχεις ακούσει.

Όταν έχεις μεγαλώσει με τα βιολογικά ρολόγια που τάχα χτυπάνε, όταν σου λένε συνέχεια ότι είσαι μισή γυναίκα, ή ότι τσάμπα καταναλώνεις οξυγόνο αν δεν είσαι σύζυγος πρώτα και μητέρα μετά, όταν οι γυναίκες που δεν θέλουν να κάνουν παιδιά και το λένε ευθέως είναι ελάχιστες και οι μισοί δεν τις πιστεύουν, ναι, το κάνεις και άκριτα, και ας είσαι μεγάλη και μορφωμένη και από όλα. Δεν ξεφεύγεις από όλο αυτό. Γι’αυτό το «αυτό» έχουμε ολόκληρο σάιτ. Είναι αποκαρδιωτικό να διαβάζω «καλά, μεγάλη γυναίκα και ακόμα υποκύπτεις στις επιταγές της πατριαρχίας;» Ναι, ακόμα. Κι εσύ υποκύπτεις, κατηγορώντας τις γυναίκες που «δεν μπορούσαν να οραματιστούν». Και ελπίζω όλοι μαζί εδώ να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον να καταλάβουμε πόσο βαθύ και κυρίαρχο είναι το πρόβλημα.

Για πολλά χρόνια οι γυναίκες φοβούνται την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να μεγαλώσουν μόνες τους παιδιά, και είναι κατακριτέο να το κάνουν. Για άλλα τόσα χρόνια ψάχνουν με αγωνία και φόβο σύντροφο που θα μείνει αρκετά μαζί τους ώστε να πειστεί να κάνει, γιατί οι άντρες δεν έχουν το «βιολογικό ρολόι». Και μετά μερικές για κάποια χρόνια φοβούνται ακόμη περισσότερο, μήπως τελικά δεν μπορούν να κάνουν παιδί, και αν δεν μπορούν, δεν τους έχει προετοιμάσει κανείς για το τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση. Αν δεν κάνουν παιδί και δεν είναι μάνες, τότε τι είναι; Πρέπει να το βρουν μόνες τους.

Οπότε είναι αφελές να αναρωτιέσαι «καλά γιατί δεν μπορούν να μην υποκύψουν σε όλα τα κοινωνικά μηνύματα που ακούν από την κούνια τους, να τα αγνοήσουν, να πάνε κόντρα στα πάντα, και να σκεφτούν ψύχραιμα τι σημαίνει να κάνεις παιδί;» Δεν φταίνε οι γυναίκες που δεν μπορούν. Με άλλον πρέπει να τα βάλεις.

Και μετά, κάνουν παιδί. Και μετά συνειδητοποιούν ότι τώρα που εκπλήρωσαν τις επιταγές της φύσης, της κοινωνίας και τις δικές τους, είναι απολύτως μόνες. Για αυτό, δεν σε προετοιμάζει κανένας. Όσο και να το περιμένεις. Γιατί δεν το κάνεις μόνη σου το παιδί. Αλλά όλοι όσοι είναι γύρω σου, θεωρούν αυτονόητο ότι η μάνα θα το ταΐσει, η μάνα θα το πλύνει, αλλά κυρίως η μάνα θα το καλμάρει, θα το κουμαντάρει, θα προλάβει τις ανάγκες του, η μάνα θα το κοιμίσει, η μάνα θα είναι το στήριγμα του μέχρι να κάνει τα βήματα του, η μάνα του θα είναι κάθε δευτερόλεπτο τα μάτια του και τα αυτιά του και το στομάχι του και η κοιλιά του και τα πνευμόνια του, σαν άνθρωπος που ζει ακόμα μέσα σε άνθρωπο για αρκετούς μήνες, και για αυτή την ευθύνη, για αυτό το βάρος, δεν σε προετοιμάζει κα-νέ-νας. Δεν είναι η αυπνία το πρόβλημα, δεν είναι η κούραση. Είναι η μάνα σου που σου είπε «κάνε το και θα του το μεγαλώσω εγώ» και μετά αρχίζει τις δικαιολογίες για να φύγει, και σου λέει πόσο κουράζεται με το παιδί σου, και είναι η πεθερά που έρχεται για να βοηθήσει αλλά τελικά έχει έρθει για να ελέγχει (εσύ είσαι και πάλι με το μωρό στα χέρια), είναι ο άντρας σου που φεύγει κάθε πρωί γιατί κάποιος πρέπει να φέρει λεφτά στο σπίτι και όταν γυρνάει είναι κουρασμένος (και εσύ είσαι με το μωρό στα χέρια). Δεν υποψιάζεσαι την μοναξιά και το βάρος που μπορεί να έχεις όταν είσαι μόνη σου με ένα πλάσμα που εξαρτάται για τα πάντα από σένα.

Τα παιδιά χρειάζονται πολλά χέρια. Είναι πρόσφατη η πυρηνική οικογένεια, και η απομόνωση της γυναίκας με το μωρό, με την αγιοποίηση αυτής της περιόδου, μπορεί να είναι σαν οδοστρωτήρας για την ψυχική της υγεία. Το αντίθετο χρειάζεται: μεγάλη οικογένεια, ανοιχτές πόρτες, τζερτζελέ, βοήθεια με το φαγητό, με το σπίτι, με την φροντίδα του εαυτού της, χρειάζεται επαφή με άλλους ανθρώπους, χρειάζεται να πάρει αγκαλιά το μωρό κάποιος άλλος για μια ώρα, για να καταφέρει να σκεφτεί κάτι άλλο, και ας κλάψει λίγο, κι ας μην είναι αποστειρωμένοι και οι τοίχοι, και ας φορέσει κι ένα λίγο λερωμένο φορμάκι. Όσο πιο μεγάλη είναι, όσο πιο μορφωμένη είναι, τόσο πιο μεγάλη η άβυσσος της ευθύνης και της μοναξιάς, η απαίτηση να είναι όλα καθαρά, αποστειρωμένα, και η ίδια με το ένα στήθος εκτός μόνιμα, γιατί δεν της ανήκει τίποτα πλέον.

Και δεν τολμάς να μιλήσεις, να παραπονεθείς, εκτός αν διαγνωστείς με επιλόχεια κατάθλιψη (για μένα κακώς χαρακτηρίζεται έτσι, είναι σκέτη κατάθλιψη, για πολύ σοβαρούς λόγους) και τότε, αντιμετωπίζεσαι ως αδύναμη, και κάποια – γυναίκα δυστυχώς – θα σου πει «καλά δεν ήξερες;» Όχι, δεν ήξερες. Δεν ήξερες, διότι αυτό το θέμα θεωρείται αυτονόητο, η απώλεια του εαυτού είναι αυτονόητη, η εκμηδένιση όλων των σύνθετων σκέψεων είναι αυτονόητη, και όσο πιο πολύ έχεις ανάγκη την δική σου ανάπτυξη, όσο περισσότερο έχεις παλέψει για την δική σου αυτονομία, για τον δικό σου εσωτερικό κόσμο, τόσο πιο πολύ υποφέρεις, και τόσο περισσότερες τύψεις έχεις που δεν είσαι στον έβδομο ουρανό επειδή έχεις ένα μωρό στο σπίτι.

Απέχουμε κάτι αιώνες από την αγιοποίηση της μανούλας που δεν ήξερε, αλλά θα χαιρετίσω με μεγάλη χαρά αυτή την εποχή. Εύχομαι να την προλάβει η κόρη μου, αν και πολύ αμφιβάλλω ότι θα αλλάξουν τα πράγματα τόσο όσο ζούμε και οι δυο.

Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News