Για το πάντα επίκαιρο και διχαστικό ζήτημα της πολιτικής ορθότητας, κάποιες σκέψεις και 10 συμπυκνωμένα αντεπιχειρήματα στην σκληρή ρητορική της καταπιεστικότητάς της :
1. Η πολιτική ορθότητα καταπνίγει την ατομικότητα και επιβάλλει μια άκριτη, αποπνικτική ομοφωνία απόψεων που δεν έχει θέση σε ένα δημοκρατικό σύστημα, βασισμένο εξ ορισμού στην πολυφωνία.
Η πολιτική ορθότητα είναι η φωνή των μειονοτήτων. Έχει ως πρωταρχικό σκοπό την προστασία τους από την καταπίεση της πλειοψηφίας και την ορατή τυποποίηση της κακοποίησης. Αυτό είναι και ο βασικότερος λόγος για τον οποίο ποτέ καμία μειονότητα , με όλα τα καταπιεστικά συμφραζόμενα της, δεν εκφράστηκε κατά της.
Όσο κι αν υποστηρίζεται το αντίθετο, σημείο πολυφωνίας σε μια δημοκρατική κοινωνία δεν είναι η απουσία αλλά η ύπαρξη της : Χωρίς αυτή ο δημόσιος διάλογος δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια υπερφλύαρη βιομηχανία παραγωγής απόψεων που αντλούν την ισχύ τους από το πολυτιμότατο προνόμιο της παντελούς κοινωνικής άγνοιας. Απόδειξη διαφοράς κοινωνικών απόψεων ,απόδειξη ότι δεν μοιάζουμε στ’ αλήθεια όλοι μεταξύ μας ούτε βιώνουμε την ανθρώπινη συνθήκη με τον ίδιο τρόπο, η πολιτική ορθότητα μας εξοικειώνει με μια βασική πτυχή της ανθρωπιάς :
Να μην εκλαμβάνουμε ως προσβολή απλά ό,τι δεν μας μοιάζει.
2. Υπό την τυραννία της πολιτικής ορθότητας γινόμαστε όλοι φανταστικά θύματα, βυθιζόμαστε στην παθητικότητα αυτού που μόνο κατηγορεί αλλά ουδέποτε ευθύνεται ή αντιδράει πράττοντας.
Η υπερευαισθησία είναι πυρηνικό επιχείρημα των πολεμίων της πολιτικής ορθότητας. Αυτό που αγνοεί το επιχείρημα αυτό είναι ότι , ορισμένες φορές, οι συνθήκες κακοποίησης είναι τόσο ισχυρές που η αντίδραση φτάνει τα όρια του ανέφικτου. Είναι για αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες για τις οποίες η πολιτική ορθότητα κρίνεται απαραίτητη, εκείνες που αδυνατούν να ξεφύγουν των ορίων της μειονότητας. Η γενίκευση της συνεχούς αυτοθυματοποίησης σε ένα σύστημα που κατηγορεί άμεσα ή έμμεσα τα θύματα για την καταπίεση που υφίστανται αγνοεί την έννοια της συστημικότητας που θρέφει και θρέφεται από την αδικία. Και σε έναν πατριαρχικό κόσμο που η ατομική ευθύνη αναδεικνύεται ως ο μόνος τρόπος καταπολέμησής της, η συλλογική διεκδίκηση μοιάζει με δειλή εκθήλυνση.
3. Ακόμα και αν συμφωνήσουμε ότι πρόκειται για ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο κοινωνικής ευγένειας και προνοητικής εκφραστικής διόρθωσης, δεν μπορούμε να μην δεχτούμε ότι ως τώρα έχει αναδειχθεί μάλλον αναποτελεσματικό.
Για ένα αναποτελεσματικό εργαλείο δεν ευθύνεται πάντα ο κατασκευαστής. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ευθύνεται και ο χρήστης. Πριν κατηγορήσουμε το εργαλείο και το στείλουμε πίσω για αλλαγή ,πρέπει να μπούμε σε μια μάλλον δυσάρεστη διαδικασία : να ελέγξουμε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε ένα εργαλείο που έχει τη δυνατότητα να αλλάζει μορφή αλλάζοντας και χέρια. Η ακαταλληλότητα του φορέα δεν καθιστά πάντα κατακριτέα την ιδέα και η ανοιχτότητα απόψεων δεν αποκλείει την δογματικότητα: Αυτό που μας κάνει δογματικούς δεν είναι η ίδια η άποψη που φέρουμε αλλά η ακαμψία με την οποία την υποστηρίζουμε. Και η πολιτική ορθότητα ενέχει την τάση να γίνει, όπως όλες οι απόψεις, δόγμα, αν δεν χρησιμοποιηθεί με την ευπλασία που επιβάλλει η
κατανόηση της πολυπλοκότητας των ανθρώπινων εμπειριών.
4. Η πολιτική ορθότητα χρησιμοποιείται ως δημοκρατικό πρόσχημα μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων που δεν ενέχει καμία ιδεολογική σύμπνοια με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, παρά μόνο έναν ψηφολάγνο χαρακτήρα διεύρυνσης της εκάστοτε εκλογικής βάσης.
Δυστυχώς, το εργαλείο δεν χάνει τον εργαλειακό του χαρακτήρα επειδή έχει καλό
σκοπό.
5. Η εμμονή με την πολιτική ορθότητα σε όλες τις εκφάνσεις του δημοσίου λόγου είναι μια έκφραση της εμμονής μας με την τυπολατρία. Αδυνατώντας να κρίνουμε την ουσία των ζητημάτων, ασκούμε κριτική σε ό,τι βολεύει την κατ’ επάγγελμα ευαισθησία μας.
«Η ουσία των ζητημάτων» είναι μια έκφραση τόσο υποκειμενική που ξεπερνά τα όρια του σχετικού και αγγίζει εκείνα του ανύπαρκτου. Κάθε γνώμη που ενέχει την λογική του φορέα της βαφτίζεται υποκειμενικά άποψη ακόμα κι αν ακούγεται τελείως παράλογη. Η πολιτική ορθότητα, λειτουργώντας ως έλεγχος τρόπου έκφρασης και όχι ουσίας της άποψης που εκφράζεται μπορεί να ενέχει μια
αντικειμενικότητα απαραίτητη για την ισορροπία που απαιτεί ο αλληλοσεβασμός. Εφόσον η ουσία μοιάζει να απολαμβάνει το αλάθητο της προσωπικής άποψης, ο μόνος τρόπος προστασίας από αυτή δεν είναι παρά ο τύπος της.
6. Η πολιτική ορθότητα καταπνίγει τον αυθορμητισμό της έκφρασης και των συναισθημάτων και άρα περιορίζει ανεπανόρθωτα το αθώο χιουμορ και την ειλικρίνεια που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο αυθορμητισμός δεν συνεπάγεται το προσβλητικό. Ο λόγος για τον οποίο έχουμε συνδέσει τον αυθορμητισμό με προσβολή είναι διότι ορίζουμε την ελευθερία έκφρασης ως ελευθερία προσβολής ,γεγονός που «χτυπάει» κεντρικά την δημοκρατική συνύπαρξη. Η προσωπική οριοθέτηση μπορεί να λειτουργήσει ως εντελές όριο μιας γεμάτης σεβασμού αυτοπεριστολής και όχι ως ακατανόητος
περιορισμός του εγώ μας.
Τα όρια σε μια δημοκρατία δεν είναι το τέλος, είναι η αρχή της ελευθερίας.
Η τάση μας να επιδιώκουμε την ελαφριά αναπολογητικότητα του γοητευτικού αυθορμητισμού και του καταπιεστικού χιούμορ αγνοεί μια πολύ βασική αρχή της : Τους ανθρώπινους συμβιβασμούς της συμβίωσης. Επίσης αν ο τρόπος που ορίζουμε το χιούμορ είναι το γέλιο εις βάρος άλλων, τότε υπάρχει κάτι βαθιά προβληματικό στο ανθρώπινο γέλιο.
7. Οι αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνουν και εκείνο της ελεύθερης, δηλαδή ανέλεγκτης έκφρασης προσωπικής γνώμης.
Με την επίσημη μορφή της λογοκρισίας να έχει καταργηθεί , η πολιτική ορθότητα είναι η εκσυγχρονισμένη μορφή της που ευαγγελίζεται πονηρά και οξύμωρα ακριβώς αυτό για το οποίο κατηγορείται : τον εκφραστικό περιορισμό. Έχουμε στ’ αλήθεια την τύχη, τουλάχιστον στην χώρα μας, να μην υποβαλλόμαστε καθημερινά σε ένα αυστηρό λογοκριτικό καθεστώς, όπως σε άλλες χώρες του κόσμου. Η λογοκρισία , όμως, δεν είναι η μόνη έννοια που μεταλλάχθηκε με το πέρασμα των χρόνων : ο τρόπος που ορίζουμε σήμερα τη βία πρέπει να ανταποκρίνεται στους νέους τρόπους με τους οποίους αυτή ασκείται.
Ο πολιτισμός είναι μια έννοια δυναμική. Περισσότερο από εξάλειψη πρωτόγονων ανθρώπινων ροπών έχει ως σκοπό να αφουγκραστεί τους νέους τρόπους με τους οποίους αυτές αναδύονται και να ανακόψει τα αποτελέσματά τους. Έτσι, ενώ ποσοτικά η βία έχει μειωθεί, ποιοτικά έχει καταφέρει μόνο να αλλάξει μορφή. Η βία των λέξεων, η βία των απόψεων, η βία των παραλείψεων και η βία της σιωπής προς τον πόνο των άλλων έχουν προσδώσει στην αγριότητα μια υφή πολιτισμού. Η πολιτική ορθότητα δεν είναι παρά η πολιτισμένη απάντηση σε μια πλέον πολιτισμένη βαρβαρότητα.
8. Οι υποστηρικτές της πολιτικής ορθότητας σπάνια ακολουθούν στη ζωή τους το έμπρακτο συγκείμενο των απόψεών τους.
Όλοι είμαστε δίκαιοι και ευαίσθητοι στη θεωρία αλλά αυτοί που πράγματι εφαρμόζουν όσα ευαγγελίζονται στην πράξη είναι πολύ λιγότεροι. Η υποστήριξη των δικαιωμάτων των μειονοτήτων δεν μπορεί να προκαλέσει ποτέ κακό. Με την ασυνέπεια να είναι ούτως ή άλλως βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαιωνίζουμε σωστές απόψεις, όχι μόνο γιατί μια ισχυρή αφήγηση έχει την δύναμη να μεταλλάξει
εν τέλει την οπτική μας , αλλά και γιατί μπορεί να έχουμε την τύχη να στεκόμαστε δίπλα σε κάποιον που ενδιαφέρεται να μας ακούσει.
9. Ακόμα και αν είναι χρήσιμη για να καταπνίξει κάποιες ολοφάνερα άδικες διαιωνίσεις στερεοτύπων, η πολιτική ορθότητα επιμένει να γιατρεύει το σύμπτωμα και όχι την ίδια την αρρώστια : Το ανέκφραστο μίσος συνεχίζει να υπάρχει μέσα μας. Έτσι, αυτό που χρειαζόμαστε συλλογικά δεν είναι πολιτική ορθότητα αλλά παιδεία.
Το γεγονός ότι ένα φάρμακο γιατρεύει το σύμπτωμα δεν το καθιστά καθόλου περιττό. Η παιδεία θα ήταν προληπτικά ο πιο βαθιά αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπιστεί η κοινωνική καταπίεση , αν ήταν η έννοια καθαγιασμένης αγνής πανάκειας που αφήνεται να υπονοηθεί όταν χρησιμοποιείται σε τέτοιου είδους επιχειρήματα. Η παιδεία, όμως, δεν είναι ούτε καθόλα προσβάσιμη ούτε λειτουργεί
χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Λέγοντας ότι τίποτα άλλο δεν έχει την δραστικότητά της, κάνουμε το καταστροφικά παράλογο λάθος να αρνούμαστε τη θεραπεία επειδή δεν προλάβαμε την νόσο. Μπορεί η παιδεία να είναι όντως το καλύτερο μέσο, αλλά ελλείψει της, η δυνατότητά μας να παλέψουμε με όλα τα μέσα για την κοινωνική ισότητα είναι μεγάλη απόδειξη ανθρωπιάς.
10. Εγώ ,δηλαδή, γιατί δεν είχα ποτέ κανέναν ανάγκη να υπερασπιστεί τα
δικαιώματά μου?
Άφησα αυτό το επιχείρημα για το τέλος γιατί πιστεύω πως συνοψίζει μια κοινή συλλογιστική των πολεμίων της πολιτικής ορθότητας.
Η ανθρώπινη εμπειρία δεν τελειώνει εκεί που τελειώνει η δική μας εμπειρία. Λέξεις που για εμάς δεν έχουν καμία σημασία μπορεί για κάποιους να συνεπάγονται αφόρητο τραύμα. Το γεγονός πως αγνοούμε μια πραγματικότητα δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει.
Σημαίνει απλά πως είμαστε ανίδεοι πλην αρκετά τυχεροί που βρεθήκαμε εκ των συνθηκών προστατευμένοι από συστηματικές λεκτικές κακοποιήσεις. Γιατί δεν γλιτώσαμε από την αγριότητα των λέξεων επειδή είμαστε οι εκλεκτοί, γλιτώσαμε γιατί έτυχε να μεγαλώσουμε ως άλλοι. Και η κατανόηση της τυχαιότητας των συνθηκών είναι το απαραίτητο σημείο της ενσυναίσθησης που απαιτεί η κοινωνική ευαισθησία. Το ζήτημα της αναγκαιότητάς της ή μη στον δημόσιο διάλογο κάνει την συζήτηση γύρω από την πολίτική ορθότητα ιδιαίτερα αγκαθωτή.
Από εκείνες τις συνθήκες που δεν πρέπει, όμως, να αγνοούμε είναι μεταξύ άλλων και η χώρα στην οποία ζούμε, ο δημόσιος διάλογος της οποίας φημίζεται για την συλλογική της αγκύλωση απέναντι σε ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας. Σε μια χώρα όπως η δική μας, η πολιτική ορθότητα δεν έχει θέση στο δημόσιο διάλογο, τα δικαιώματα των μειονοτήτων θεωρούνται πολυτελείς ασχολία ακαδημαϊκών αργόσχολων χωρίς πρακτικό βάθος και σεξιστικές, ρατσιστικές και κάθε είδους διάκρισεις βρίσκονται στην καθημερινή ατζέντα της ελληνικής μας συνύπαρξης.
Η έννοιά της μπορεί, έτσι ,να προσλαμβάνει άλλες συνιστάμενές σε άλλες χώρες όμως αυτό που την κάνει παντού άξια προς υπεράσπιση είναι ότι μας δίνει τη δυνατότητα να εκπληρώσουμε τον ανθρώπινο σκοπό μας : Αν η ζωή πλέον δεν είναι ζούγκλα και νόμος της είναι έκφραση βαρβαρότητας, η πολιτική της κατάλληλης χρήσης των λέξεών μας είναι μια προσπάθεια να αναπτύξουμε συνείδηση της σκέψης μας. Η εκφραστική συνειδητότητα ,οι ασκήσεις κρίσης και η νοητική διεργασία ενός μυαλού που αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του είναι ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από τα συστήματα καταπίεσης που μας γέννησαν και θεωρούσαμε, κάποτε, απολύτως φυσιολογικά.
Η επιλογή των κατάλληλων λέξεων είναι αυτό που μπορεί να μας κάνει να επιβληθούμε στις συνθήκες της ζωής μας, να αναθεωρήσουμε και να μας
αφήσει να σκεφτούμε, επιτέλους, για τον εαυτό μας.
Ακολουθήστε την Α,ΜΠΑ; στο Google News
Στην Ελλάδα με έκπληξη παρατηρώ ότι η πολιτική ορθότητα χρησιμοποιείται σχεδόν σα βρισιά και η αντίσταση κατά της «κορεκτίλας» σαν υπέρτατη πράξη αρετής τόσο από δεξιούς όσο και από αριστερούς κύκλους αλλά βέβαια σταθερά περισσότερο από άντρες.
Ευχαριστούμε για το άρθρο – είναι από τα βέλη που χρειαζόμαστε στη φαρέτρα μας.
Σελιδοδείκτης, Μελέτη, Επανάληψη, Απόδοση με δικά μας λόγια. Ευχαριστούμε!
Στην Αμερική, όπου αυτή η συζήτηση έχει αντικείμενο, ζουν μια διαφορετική πραγματικότητα. Εκεί ίσως υπάρχει υπερβολική πολιτική ορθότητα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αρκετή.
https://www.nytimes.com/interactive/2019/09/30/magazine/bill-maher-interview.html
Πολύ ωραίο άρθρο, ευχαριστούμε πολύ. Και πολλά σημεία του πχ “η ανθρώπινη εμπειρία δεν τελειώνει εκεί που τελειώνει η δική μας εμπειρία” αξίζει να θυμίζουμε στους εαυτούς μας. Και στους άλλους, όσο μας παίρνει. Αν θυμάμαι καλά, για την πολιτική ορθότητα είχε εκφραστεί σε κάποιο άρθρο στη Lifo και ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος. Μεταξύ άλλων είχε πει – ίσως όχι ακριβώς με αυτά τα λόγια, το νόημα όμως ήταν περίπου το εξής: κι αν ακόμα είναι παράλογη η πολιτική ορθότητα, δικαιούται να είναι, εφόσον παλεύει με αιώνες θεσμοθετημένης αδικίας. Καλύτερα αυτό, παρά να υποφέρουν στη σιωπή αδύναμες και στοχοποιημένες κοινωνικές ομάδες.… Διαβάστε περισσότερα »
Poly kali analysis epixeirimatwn, alla ligo geniki. Den thewrw oti i politiki orthotita exei vlapsei opisthodromikes koinwnies opws i elliniki. Thelw na dwsw ena mikro paradeigma (exw alla 100). Eimai apo mia poly touristiki poli tis Elladas, alla zw stin Norvigia. Me pairnei o pateras mou tilefwno pou erxetai se epafi me diaforous ksenodoxous stin poli mas kai mou leei irthe mia oikogeneia Indwn kai lene oti einai Norvigoi. Apantisi: afou lene oti einai Norvigoi den mporeis na tous les Indous, epeidi sou “fainontai” indoi, einai Norvigoi. Oxi re sou lew, einai mayroi, Indoi. An den diorthwthei, me kapoio, opoio,… Διαβάστε περισσότερα »